Arap Dil İlimlerinin Sınıflandırılması

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 33, 283 - 296, 30.06.2018

Zübeyt Nalçakan

https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.443265

Cited By: 1

Öz

Dil ilimleri, İslam ilim ve düşünce geleneğinde önemli bir yere sahiptir. İslamʼın ortaya çıkmasını takip eden ilk asırlardan itibaren Müslümanlar, Arap dili ile ilgilenmeye başlayıp eserler ortaya koymuşlardır. Süreç içerisinde olgunlaşan dil ilimleri farklı alanlara ayrılmıştır. Bu makale, bu noktada, Arap dil ilimlerinin tasnifinde kullanılmış olan bazı terimlerin ortaya çıkışlarını ve anlam sahalarını ortaya koymaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, İlmuʼl-edeb, el-Arabiyye, nahiv, tasrif / sarf

Classification of Arabic Language Sciences

Öz

Language sciences has significant place in the tradition of Islamic sciences and thought. Since the early ages following to the religion of Islam’s coming to existence, Muslims began to deal with Arabic language and wrote many works in that language. Language sciences which have matured in that process have also separated into different fields. This article aims to present the emergence of some terms and their meaning fields which are used in the classification of Arabic language sciences.

Anahtar Kelimeler

Lugha, Fikh Al-lugha, llm al-lugha

Kaynakça

• Bişr, Kemâl Muhammed. Dirâsât fî ilmi’l-luga. Kahire: Dâru’l-meârif, 1969.
• Ebu’t-Tayyib el-Lugavî, Abdulvâhid b. Ali el-Halebî. Merâtibu’n-nahviyyîn. thk. Muhammed Ebuʼl-Fadl İbrâhîm. Kahire: Mektebetu Nahda-i Mısr ve Matbaatuhâ, 1955.
• Ebû Hayyân el-Endelusî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
• Ebû Hayyân el-Endelusî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. Kitâbu’l-idrâk li lisâni’l-Etrâk. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1309.
• el-Esterâbâdî, Radiyuddîn Muhammed b. el-Hasen, Şerhu’r-Radî ale’l-Kâfiye, thk. Yûsûf Hasen Umer. Bingazi: Menşûrâtu Câmiati Kâr Yûnus, 1996.
• el-Esterâbâdî, Radiyuddîn Muhammed b. el-Hasen. Şerhu’ş-Şâfiye, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: 1939.
• el-Eşmûnî, Ebu’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Îsâ. Şerhu’l-Eşmûnî alâ Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Mektebetu’n-Nahdati’l-Mısriyye, 1955.
• el-Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhân. İhsâu’l-ulûm. tahk. Usmân Muhammed Emîn. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1948.
• Fethullah, eş-Şeyh Hamza. el-Mevâhibu’l-fethiyye fi ulûmiʼl-lugatiʼl-Arabiyye. Kahire: el-Matbaatuʼl-Emîriyye, 1326/1908.
• el-Hadîsî, Hadîce. Ebû Hayyân en-Nahvî. Bağdat: Menşûrâtu Mektebeti’n-Nahda, 1966.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Usmân. el-Hasâis. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1952-1957.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Usmân. el-Munsif Şerhu’l-İmâm Ebi’l-Feth Usmân b. Cinnî en-Nahvî li-Kitâbi’t-Tasrîf. thk. İbrâhîm Mustafâ-Abdullah Emîn. Kahire: İdâretu İhyai’t-Turâsi’l-Kadîm, 1954.
• İbn Yakûb el-Mağribî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Muhammed. Mevâhibuʼl-fettâh fî şerhi Telhîsiʼl-Miftâh (Şurûhuʼt-Telhîs içinde). Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ty.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. es-Sâhibî fî fıkhi’l-luga ve suneniʼl-Arab fî kelâmihâ. thk. Mustafâ eş-Şuveymî. Beyrut: Dâru Bedrân, 1964.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyuddîn Abdurrahmân b. Muhammed. Mukaddimetu İbn Haldûn. thk. Ali Abdulvâhid el-Vâfî. Kahire: 1967.
• İbn Hâleveyh, Ebû Abdillah el-Huseyn b. Ahmed b. Hâleveyh b. Hamdân el-Hemedânî. el-Hucce fi’l-kırââti’s-seb. thk. Abduʼl-âl Sâlim Mekrem. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 1971.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Râcea: Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: ty.
• İbnu’n-Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b. Ebî Yakûb İshâk b. Muhammed b. İshâk. Kitab al-Fihrist. thk. Gustav Leberecht Flügel. Leipzig: 1871-1872.
• İbn Usfûr, Ebu’l-Hasen Ali b. Mu’min b. Muhammed b. Ali. el-Mumti fi’t-tasrîf. thk. Fahruddîn Kabâve. Halep: el-Mektebetu’l-Arabiyye, 1970.
• İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berekât Kemâluddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ubeydillâh el-Enbârî. el-İnsâf fî mesâili’l-hilâf beyneʼn-nahviyyîn el-Basriyyîn veʼl-Kûfiyyîn. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. yy.: Dâru’l-Fikr, ty.
• İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berekât Kemâluddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ubeydillâh el-Enbârî. Lumau’l-edille fî usûli’n-nahv. thk. Atiyye Âmir. Beyrut: el-Mektebetu’l-Kâtûlîkiyye, 1963.
• İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berekât Kemâluddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ubeydillâh el-Enbârî. Nuzhetu’l-elibbâ fî tabakâti’l-udebâ. thk. İbrâhîm es-Sâmerrâî. Ürdün: Mektebetul-Menâr, 1405/1985.
• Matlûb, Ahmed. el-Belâga inde’s-Sekkâkî. Bağdat: Menşûrâtu Mektebeti’n-Nahda, 1964.
• el-Mersafî, eş-Şeyh Huseyn. el-Vesîletu’l-edebiyye ile’l-ulûmi’l-Arabiyye. 1924.
• es-Sekkâkî, Ebû Yakûb Sirâcuddîn Yûsuf b. Ebî Bekr b. Muhammed b. Ali. Miftâhu’l-ulûm. Dabt, Hâmiş ve Talîk: Naîm Zerzûr. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1987.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. Buğyetuʼl-vuât fî tabakâtiʼl-lugaviyyîn veʼn-nuhât. thk. Muhammed Ebuʼl-Fadl İbrâhîm. Kahire: Matbaatu Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1964-1965.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. el-Muzhir fî ulûmiʼl-luga ve envâihâ. thk. Muhammed Ebuʼl-Fadl İbrâhîm v.dğr. Kahire: 1958.
• Taşköprizâde, Ahmed b. Mustafâ. Miftâhu’s-saâde ve misbâhuʼs-siyâde fî mevdûâtiʼl-ulûm. thk. Kâmil Bekrî-Abdulvehhâb Ebuʼn-Nûr. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Hadîse, 1968.
• et-Tehânevî, Muhammed Alâ b. Alî b. Muhammed Hâmid el-Fârûkî. Keşşâfu ıstılâhâtiʼl-funûn ve’l-ulûm, thk. Lutfî Abdulbedî, çev. Abdunnaîm Muhammed Hasaneyn, Râcea: Emîn el-Hûlî. Kahire: el-Müessesetü'l-Mısriyyeti'l-Âmme, 1963.
• ez-Zubeydî, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen b. Abdillah. Lahnuʼl-âmme. thk. Abdulazîz Matar. Kuveyt: Mektebetu’l-Emel, 1968.
• ez-Zubeydî, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen b. Abdillah. Tabakâtuʼn-nahviyyîn veʼl-lugaviyyîn. thk. Muhammed Ebuʼl-Fadl İbrâhîm. Kahire: Muhammed Sâmî Emîn el-Hancî, 1954.