BELLEK ÇALIŞMA KILAVUZU VEYA “UNUTULANLAR, UNUTANLARI ASLA UNUTMAZLAR!”

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 2, 153 - 170, 26.12.2018

M. Emir İlhan

Öz

Yaklaşık kırk yıldır yeni ve farklı bir sosyal bilimler yöntemiymiş gibi karşımızda duran bellek çalışmaları, belli bir hatırlama nosyonundan hareketle yürütülmeye çalışılmaktadır. Bireyin ve/veya kurumun hafızasında taşıdığı her şey paralel bir bellek sorunu olarak ele alınmaktadır. Sosyal bilimlerde “bellek” kavramının oluşumuna zemin hazırlayan süreç belirsiz gibi görünmektedir; bunda muhakkak bellek alanını herkesin kendi beklentisine göre doldurması önemli bir rol oynamaktadır. Bir çalışma şekli olarak ele alınırsa bellek "türleri" (bireysel/kişisel ve kolektif bellek), esasen “hatırlama” biçimlerinden hareketle geliştirilmiştir. “Batı” düşünce geleneğinin hatırlama biçimlerini ele alışları, “geçmiş” düşüncesinin birçok farklı unsur ve bağlamın zaman anlayışına dayanmasından hareket eder. Edebiyat ile ilgili geçmiş, hatırlama ve bellek okumaları da Batı düşünce geleneğinin geldiği son noktadan hareketle yapılmaktadır. Bellek sorununda belleği bireysel bağlamda ele alan Bergson; kolektif bağlamda ele alan Halbwachs, sosyal bağlamda ele alan Burke, kültürel bağlamda ele alan Assmann’ın çalışmaları paralelinde sosyal bilimlerde geniş bir bakış açısının da kazanması gereken mekanizmalar alt metinde irdelenmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bellek, Geçmiş, Hatırlama, Kolektif Bellek, Kültürel Bellek

A STUDY GUIDE FOR MEMORY OR “FORGOTTENS NEVER FORGETS THE FORGETTERS!”

Öz

Memory studies existing a s i f i t w as a new and d ifferent method o f s ocial

sciences and literature since approximately forty years is tried to be

undertaken by a certain notion of remembrance. All the storage of the

individuals and/or institutions are considered as a parallel memory problem.

In the social sciences the process to the formation of the conception “memory"

seems to be uncertain. The past, history and memory readings about Turkic

World moves also from the point of Western thought. In this article, in

addition to the contents of notions of remembering, it will be discussed

whether all forms of remembrance can be evaluated as a matter of memory.

The differences of the view of past constituting the concept of memory from

the knowledge and idea of individual past will be revealed. There will be an

overall argument about different kinds of memory types that are developed

individually-collectively and culturally. The term memory discussed in the

light of two basic theories, both individual and collective; and discussed in the

context of past. It has been found that the individual memory theory has an

influence on the understanding of individual or personally perceived

experiences over time, and the collective memory has an effect on the social

perception of the experiments. On memory problem Bergson’s addressing

individual context; Halbwachs’s addressing the collective context, Burke’s

the social context, Assmann’s cultural context will be discussed. These

mechanisms or contexts also will be elaborate in line the sub-text as the

folkloric perspective.

Anahtar Kelimeler

Memory, Past, Remembrance, Collective Memory, Cultural Memory

Kaynakça

• Aristoteles (1996). “Fizik”. Zaman Kavramı: Aristoteles, Augustinus, Heidegger.
• Çev. ve Der. Saffet Babür, Ankara: İmge Yayınları, 19–29.
• Aristoteles (2016). Poetika: Şiir Sanatı Üzerine. Çev. Ari Çokona, Ömer Aygün, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Assmann, Jan (2001). Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı Hatırlama ve Politik Kimlik. Çev. Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Assmann, Jan (2008). “Communicative and Cultural Memory”. Cultural Memory Studies an International and Interdisciplinary Handbook, A. Erll, A. Nünning (Hg.). Berlin-New York, 109-118.
• Augustinus (1999). İtiraflar. Çev. Dominik Pamir, İstanbul: Kaknüs Yayınları. Aytmatov, Cengiz (1999). Gün Olur Asra Bedel. Çev. Refik Özdek, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bergson, Henri (2007). Madde ve Bellek. Çev. Işık Ergüden, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Bergson, Henri (2013). Metafiziğe Giriş. Çev. Atakan Altınörs, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Boyer, Pascal; Wertsch, James V. (2015). Zihinde ve Kültürde Bellek. Çev. Yonca A. Dalar, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Boym, Svetlana (2009). Nostaljinin Geleceği. Çev. F. Burak Aydar, İstanbul: Metis Yayınları.
• Burke, Peter (2008). Kültür Tarihi. Çev. Mete Tunçay, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Connerton, Paul (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar. Çev. Alâeddin Şenel, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Connerton, Paul (2012). Modernite Nasıl Unutturur. Çev. Kübra Kelebekoğlu, İstanbul: Sel Yayınları.
• Çağla, Cengiz (2007). “Bellek Üzerine Düşünmek”. Cogito, 50, 217–232.
• Doctor, P.; Del Carmen, R. (2015). (Yönetmen). Inside Out [Film]. U.S. :Walt Disney and Pixar.
• Draaisma, Douwe (2007). Bellek Metaforları: Zihinle İlgili Fikirlerin Tarihi. Çev. Gürol Koca, İstanbul: Metis Yayınları.
• Eagleton, Terry (2004) . Edebiyat Kuramı: Giriş. Çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Eco, Umberto (1988). “An Ars Oblivionalis? Forget It!”. PMLA, 103(3), 254– 261.
• Edirneli Nazmî (2012). Mecma‘u’n-Nezâ’ir. H az. M . F atih K öksal, A nkara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Erkal, İbrahim (1996). "Unutmayacağım", Gönlünüze Talibim. [Albüm]. TR: Ulus Müzik.
• Faulkner, William (2011). Requiem For a Nun. U.S: Vintage Books.
• Gedi, Noa; Elam, Yigal. (1996). “Collective Memory — What Is It?”. History and Memory. 8(1), 30–50.
• Halbwachs, Maurice (1980). The Collective Memory. Çev. F. J. Ditter Jr., Vida Yazdi Ditter, New York: Harper & Row.
• Halbwachs, Maurice (2007). “Kolektif Bellek ve Zaman”. Çev. Şule Demirkol, Cogito, 50, 55–76.
• Hobsbawm, Eric (2006). “Gelenekleri İcat Etmek”. Geleneğin İcadı, Der. Eric Hobsbawm, Terence Ranger, Çev. M. Murat Şahin, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• İlhan, M. Emir (2015a). "Gelenek ve Hatırlama: Belleğin Kültürel Olarak Yeniden İnşası Üzerine Bir Tartışma". Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(8), 1395–1408.
• İlhan, M. Emir (2015b). "Folklorik Bağlamda Anlatı: Gelenek, Dil ve Yorum". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(2), 738–747.
• Kılıç, M . E rol ( 2006). " Mahmud E rol K ılıç i le S öyleşi-Padişah-ı Âlem Olmak Bir Kuru Gavgâ İmiş". A. S. Aykut ve E . E . Çakmak (Röp.), Cogito, 46, 103–125.
• Menteş, Murat (2010). Dublörün Dilemması. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nora, Pierre (1989). "Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire". Çev. Marc Roudebush, Representations, 26, 7–24.
• Ricoeur, Paul (2012). Hafıza Tarih Unutuş. Çev. M. Emin Özcan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Schudson, Micheal (2007). “Kolektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri”, Cogito, 50, 179–199.
• Traverso, Enzo (2009). Geçmişi Kullanma Kılavuzu: Tarih, Bellek, Politika. Çev. Işık Ergüden, İstanbul: Versus Kitap.
• Yates, Frances A. (1999). The Art of Memory. London: Routledge.