ÇEVRE MUHASEBESİNİN İSLAMİ TEMELLERİ: ÇEVREYİ KORUMAK VE ŞİRKET FAALİYETLERİNİN ŞEFFAF BİR BİÇİMDE RAPORLANMASI

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 106 - 114, 30.04.2019

Hayrettin Usul Emre Betül Olgun

Öz

Her geçen gün sayısı artan çevreyi koruma politikaları şirketlere yeni
yükler getirirken bazı şirketler kamuoyu baskısından kaçınmak veya kamuoyu
sempatisini kazanmak uğruna bu zorunluluklara gönüllü uygulamaları da
eklemektedir. Özellikle batı uygulamalarıyla öncülük bulmuş olan çevre
muhasebesine ilişkin temel kavramlar, 
İslam hukuku içinde de  kendisine
yer bulmuştur. Bu anlamda çevre muhasebesini İslam açısından irdelediğimizde;
iki unsurla karşılaşmaktayız. Bunlardan birincisi İslam’ın çevrenin korunmasına
gösterdiği hassasiyet ikincisi ise toplumu oluşturan bireyler ile çıkar
gruplarının işletmelerin çevreye verdikleri etkilerden haberdar olma hakkıdır.
Bu hak, şirketlerin çevreye olan etkilerini şeffaf bir şekilde açıklama ve
raporlama zorunluluklarını beraberinde getirmektedir.  İslam açısından çevrenin önemi birçok ayette
vurgulanmış olup bu hassasiyet kaynağını yerlerin ve göklerin hâkimi olan
Allah’a ait olan yeryüzünde bulunan insanların Allah’ın halifeleri olarak
emanetçi bulundukları çevreyi koruma ve imar görevlerinden almaktadır. 

Anahtar Kelimeler

çevre muhasebesi, islam

Kaynakça

• Adams, C., Zutshi, A., 2004. “Corporate social responsibility: why business should act responsibly and be accountable.” Aust. Account. Rev. 14.
• Abdelzaher D, Abdelzaher A, (2015). “Beyond environmental regulations: Exploring the potential of “eco-Islam” in boosting environmental ethics within SMEs in Arab markets” Journal of Business Ethics.
• Altham, W., 2007. Benchmarking to trigger cleaner production in small businesses: drycleaning case study. J. Clean. Prod. 15.
• Al-Qaradawi, Y. (2000, November). Safeguarding the environment in Islamic Sharia. Al-Khaleej.
• Al-Qaradawi, Y. (2005). Fatwa book: “How Islam cares about the environment” http://islamonline.net/servlet/Satellite?
• Altham, W., 2007. Benchmarking to trigger cleaner production in small businesses: drycleaning case study. J. Clean. Prod. 15.
• Ball, C., & Haque, A. (2003). “Diversity in Religious Practice: Implications of Islamic Values in the Public Workplace.”, Public Personnel Management,32(3).
• Bartolomeo, M., Bennett, M., Bouma, J.J., Heydkamp, P., Wolters, T., 2000. “Environmental management accounting in Europe: current practice and future potential. Eur.” Account. Rev. 9.
• Bennett, M., James, P., 1999. The Green Bottom Line: Environmental Accounting for Management; Current Practice and Future Trends. Greenleaf, Sheffield.
• Brudtland Report, 1987. http://www.un-documents.net/our-common-future.pdf (erişim:15.02.2019)
• Burritt, R.L., Hahn, T., Schaltegger, S., 2002. “Towards a comprehensive framework for environmental management accounting: links between business actors and environmental management accounting tools.” Aust. Account. Rev. 12.
• Burritt, R.L., Herzig, C., Tadeo, B.D., 2009. “Environmental management accounting for cleaner production: the case of a Philippine rice mill.” J. Clean. Prod. 17.
• Christ, K.L., Burritt, R.L., 2013. “Environmental management accounting: the significance of contingent variables for adoption. J. Clean”. Prod. 41.
• Deegan, C., 2003. Environmental Management Accounting: An Introduction and Case Studies for Australia. Institute of Chartered Accountants in Australia, Sydney.
• de Beer, P., Friend, F., 2006. Environmental accounting: a management tool for enhancing corporate environmental and economic performance. Ecol. Econ. 58.Deegan, C., 2003. Environmental management accounting: an introduction and case studies for Australia.
• Deliser, B 2013. “İslam’da Çevre Felsefesinin Kur’anî Temelleri. Çevre-İnsan İlişkisinde Kur′Ân′In Hedefi”. Günaydın, İ. (Ed.) Uluslararası Katılımlı Çevre Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 24-26 Ekim., Gümüşhane.
• Ditz, D., Ranganathan, J., Banks, R.D., 1995. Green Ledgers: Case Studies in Corporate Environmental Accounting. World Resources Institute, Washington DC.
• Dusuki, A. W., (2008), “What Does Islam Say about Corporate Social Responsibility?” International Associaiıon For Islamic Economics, 12(1).
• Emari, H., Vazifehdoust, H., & Nikoomaram, H. (2016). “Islam and Environmental Consciousness: A New Scale Development” Journal of Religion and Health, 56(2).
• Ferreira, A., Moulang, C., Hendro, B., 2010. “Environmental management accounting and innovation: an exploratory analysis” Account. Audit. Account. J. 23.
• Frost, G.R., Wilmshurst, T.D., 2000. The adoption of environment-related management accounting: an analysis of corporate environment sensitivity. Account. Forum 24.
• Gale, R., 2006. Environmental management accounting as a reflexive modernization strategy in cleaner production. J. Clean. Prod. 14.
• Helfaya, A., Kotb, A., & Hanafi, R. (2016). “Qur’anic Ethics for Environmental Responsibility: Implications for Business Practice”.Journal of Business Ethics,150(4).
• Jasch, C., 2003. The use of Environmental Management Accounting (EMA) for identifying environmental costs. J. Clean. Prod. 11.
• Kamla, R., Gallhofer, S., & Haslam, J. (2006). “Islam, nature and accounting: Islamic principles and the notion of accounting for the environment”.Accounting Forum,30(3). Kayhan, M. 2013 “Çevre-İnsan İlişkisinde Kur′an’ın Hedefi”, Günaydın, İ.(Ed.) Uluslararası Katılımlı Çevre Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 24-26 Ekim Gümüşhane.
• Kuran-ı Kerim. Diyanet İşleri Başkanlığı. http://kuran.diyanet.gov.tr/ (erişim adresi: 15.02.2019)
• Lewis, M. 2001. “Islam and Accounting” Accounting Forum 25(2).
• Manzoor, P. S. (2003). “Environment and values: An Islamic perspective” http://www.islamonline.net/english/ introducingislam/Environment/topic12.shtml.
• Masanet-Llodra, M.J., 2006. “Environmental management accounting: a case study research on innovative strategy” J. Bus. Ethics 68.
• Qian, W., Burritt, R.L., “Monroe, G., 2011. Environmental management accounting in local government: a case of waste management” Account. Audit. Account. J., 24.
• Rikhardsson, P.M., 1998. Information systems for corporate environmental management accounting and performance measurement. Greener Manage. Int. 21.
• Schaltegger, S., Windolph, S.E., Herzig, C., 2011. From Knowledge to Application: Dissemination of Sustainability Management Tools in Large German Companies. Centre for Sustainability Management, Leuphana University, Lueneburg
• Van, H., Gartner, S., 2011. “The benefit side of environmental activities and the connection with company value”. In: Burritt, R.L., Schaltegger, S., Bennett, M.,
• Pohjola, T., Csutora, M. (Eds.), Environmental Management Accounting and Supply Chain Management. Springer.
• Parker, L.D., 1997. “Accounting for environmental strategy: cost management, control and performance evaluation” Asia. Pac. J. Account. 4.
• Parker, L.D., 2000.” Green strategy costing: early days” Aust. Account. Rev. 10.
• Tinker, T. (2004). “The Enlightenment and its discontents.Accounting” Auditing & Accountability Journal,17(3).
• Ünverdi, M., 2013.” Çevres sorumluluğunun Teolojik gerekçeleri” Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35.
• Wilmshurst, T.D., Frost, G.R., 2001. The role of accounting and the accountant in the environmental management system. Bus. Strat. Environ. 10.
• Yaşaroğlu, H., 2013. “Kuran’da Ekolojik Denge/Ekolojik Adalet ve Asrı Saadette Çevre Bilinci. Günaydın, İ.(Ed.) Çevre-İnsan İlişkisinde Kur′an′ın Hedefi, Uluslararası Katılımlı Çevre Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 24-26 Ekim Gümüşhane.