İFA ENGELLERİ HUKUKUNDA AMACIN GERÇEKLEŞMESİ VE AMACIN ORTADAN KALKMASI

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 2, 285 - 312, 29.12.2018

Nurcihan Dalcı Özdoğan

https://doi.org/10.21492/inuhfd.450154

Cited By: 1

Öz

Amacın
gerçekleşmesi ve amacın ortadan kalkması, bu çalışmada kabul ettiğimiz
sistematik uyarınca, amacın boşa çıkması kavramı altında yer almaktadır. Amacın
boşa çıkması kavramı kapsamında yer alan bir diğer kavram ise, amacın
anlamsızlaşmasıdır. Bu çalışmada temelde ele alınan amacın gerçekleşmesi ve
ortadan kalkması ifa engelleri arasında yer alan sonraki kusursuz imkânsızlık
(TBK m.136) kapsamında yer almaktadır. Söz konusu hükmü amacın gerçekleştiği ve
ortadan kalktığı durumlardan, borçlunun o ana kadar masraf yapmış olduğu
durumlara uyguladığımızda adil olmayan sonuçlarla karşılaşılmaktadır. Zira TBK
m.136 gereğince borçlu borcundan kurtulmakta ve alacaklıdan karşı edimi isteme
hakkını kaybetmektedir veya aldığı karşı edimi iade etmek durumundadır. Bu nedenle
borçlunun o ana kadar masraf yapmış olduğu amacın gerçekleştiği ve ortadan
kalktığı durumlarda, kanaatimizce örtülü boşluk olduğu kabul edilmeli ve amaca
uygun sınırlama yöntemi ile söz konusu hükmün, söz konusu durumlara
uygulanmaması sonucuna ulaşılmalıdır. Bu noktada ortaya çıkan boşluk TMK m.1
uyarınca hâkimin hukuk yaratması ile doldurulacaktır. Hâkimin koyacağı kural
ise, kanaatimizce borçlunun karşı edimi talep edebilmesi, ancak karşı edimden
yerine getirmediği kendi edimini mahsup etmesine yönelik olmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

amacın boşa çıkması, amacın gerçekleşmesi, amacın ortadan kalkması, İfa engelleri, objektif imkânsızlık.

ACCOMPLISHMENT OF PURPOSE AND LOSS OF PURPOSE IN IRREGULARITIES OF PERFORMANCE

Öz

Accomplishment
of purpose and loss of purpose fall under the concept of irregularity of
purpose as per the systematic we follow in this work. Another concept which
falls under the scope of irregularity of purpose is the purpose becoming
meaningless. Accomplishment of purpose and loss of purpose being handled
basically under this work fall within the scope of subsequent objective
impossibility (Turkish Code of Obligations Art. 136) which is among the
irregularities of performance. When this provision in question is applied to
the cases of accomplishment of purpose and loss of purpose in which the debtor
made expenses until that moment, unfair results occur. Because as per the
Article 136 of the Turkish Code of Obligations, debtor is discharged from its
obligation and loses its right to demand counter claim from the creditor or has
to return the counter claim that he has received. For this reason in the cases
of accomplishment of purpose and loss of purpose in which the debtor made
expenses until that moment, in our opinion implicit legal gap has to be
accepted to exist and in conclusion the provision in question should not be
applied to these cases by following the method of limitation fit for purpose.
The legal gap that occurs here should be filled by the judge by creating law as
per the Article 1 of The Turkish Civil Code. In our opinion, the rule that the
judge will create should be for the debtor being able to demand the counter
claim but to deduct his own obligation which he has not performed from the
counter claim.   

Anahtar Kelimeler

Irregularities of performance, irregularity of purpose, accomplishment of purpose, loss of purpose, objective impossibility.

Kaynakça

• AEPLI, Viktor: Kommentar zum schweizerischen Zivilrecht (Zürcher Kommentar), Bd.V/1h/1, Das Erlöschen der Obligationen, Art.114-126 OR., 3. Auflage, Zürich 1991.
• ATAMER, Yeşim: “İfa Engelleri Hukukunu Yeniden Sistematize Etmeyi Düşünmek: Borca Aykırılık Türleri Yerine Yaptırımları Esas Alan Bir Sistematik”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, C.I, İstanbul 2010.
• BEUTHIEN, Volker: Zweckerreichung und Zweckstörung im Schuldverhältnis, Tübingen 1969.
• CANBOLAT, Ferhat: Sözleşmelerde Amacın Gerçekleşmesi Çökmesi ve Boşa Çıkması, Yetkin Yayınları, Ankara 2012.
• DURAL, Mustafa: “Alman Hukukunda Sözleşmenin Amacının Engellenmesi ve Sözleşmenin Amacına Erişilmesine İlişkin Görüşler”, BATİDER, C.VII, S.4, Aralık 1974.
• EMMERICH, Volker: Das Recht der Leistungsstörungen, 6. Aufl., München 2005.
• ERNST, Wolfgang: Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Bd.2, Schuldrecht Allgemeiner Teil: §§ 241-432, 7. Aufl., München 2016.
• ESSER, Josef/SCHMIDT, Eike: Schuldrecht, Bd. I: Allgemeiner Teil: Teilbd. 2: Durchführungshindernisse und Vertragshaftung, Schadensausgleich und Mehrseitigkeit beim Schuldverhältnis, 8. Aufl., Heidelberg 2000.
• FURRER, Andreas/WEY, Rainer: Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Obligationenrecht - Allgemeine Bestimmungen, Art. 1-183 OR, Zürich-Basel-Genf 2016.
• GAUCH, Peter/SCHLUEP, Walter R./SCHMID, Jörg/EMMENEGGER, Susan: Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil ohne ausservertragliches Haftpflichtrecht, Band II, 9. Auflage, Zürich/Basel/Genf 2008.
• GIGER, Hans: Haftpflichtkommentar Kommentar zu den schweizerischen Haftpflichtbestimmungen, Art. 97 OR, Zürich/St. Gallen 2016.
• GIGER, Marcel: Die vom Gläubiger verschuldete Leistungsunmöglichkeit, Bern 1992.
• GÜLEKLİ, Yeşim: “Aşırı İfa Güçlüğü ve Alacaklının Tasavvurunun Boşa Çıkması Halinde İşlem Temelinin Çökmesi Öğretisi”, İÜMHAD 1990, N.18.
• GÜNDOĞDU, Fatih: Borca Aykırılık Hallerinden Kusurlu İfa İmkânsızlığı ve Hukuki Sonuçları, XII Levha, İstanbul 2014.
• HAVUTÇU, Ayşe: “İfa Engelleri ve İfa Engellerine Bağlanan Hukuki Sonuçlar”, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, 2. Bası, İstanbul 2012.
• İNCEOĞLU, M. Murat: “İfanın Alacaklı Yüzünden İmkânsızlaşması”, AÜHFD 2008, C.57, S.4.
• KIRCA, Çiğdem: “Örtülü (Gizli) Boşluk ve Bu Boşluğun Doldurulması Yöntemi Olarak Amaca Uygun Sınırlama (Teleologische Reduktion)”, AÜHFD 2001, C.50, S.1.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip: Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Sözleşme, 4. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2008.
• KOLLER, Alfred: Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 3. Aufl., Bern 2009.
• KURT, L. Müjde: Borçlunun Sorumlu Olmadığı Sonraki İmkânsızlık (TBK m.136), Yetkin Yayınları, Ankara 2016.
• LARENZ, Karl: Lehrbuch des Schuldrechts, Erster Band, Allgemeiner Teil, 14. Aufl., München 1987.
• MORTL, Fabian: “Die Preisgefahr bei Leistungsunmöglichkeit des Unternehmers”, St. Galler Schriften zur Rechtswissenschaft Band/Nr. 27, Zürich/St. Gallen 2015.
• ÖZ, Turgut: İstanbul Şerhi, Türk Borçlar Kanunu * Yürürlük Kanunu, C.1, Genel Hükümler, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2018.
• SCHULZE, Reiner: NomosKommentar, Bürgerliches Gesetzbuch, Handkommentar, 9.Aufl., Baden-Baden 2017.
• SEROZAN, Rona: “BK Tasarısı’nın Eksiklik ve Aksaklıklarının, İfa ve İfa Engelleri Hukuku Alanından Örneklerle Sergilenmesi”, (BK Tasarısı), HPD, Mayıs 2006, S.6
• SEROZAN, Rona: İfa, İfa Engelleri, Haksız Zenginleşme, 5.Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2009.
• SEROZAN, Rona: Sözleşmeden Dönme, (Dönme), 2. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2007.
• SULZER, Stefan: “Clausula rebus sic stantibus und der gestörte Vertragszweck Zugleich Bemerkungen zu BGE 127 III (2001) 300 ff.”, (Clausula rebus sic stantibus), AJP 2003.
• SULZER, Stefan: Zweckstörungen im schweizerischen Vertragsrecht, Zürich 2002.
• TANDOĞAN, Halûk: Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, Cilt I/1, Beşinci Basım’dan Altıncı Tıpkı Basım, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2008.
• TOPUZ, Seçkin/CANBOLAT, Ferhat: “Türk-İsviçre ve Alman Hukukunda İmkânsızlığın Düzenlenişi”, AÜHFD 2008, C.57, S.3.
• WEBER, Rolf H.: Berner Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Bd.VI: Obligationenrecht, 1.Abt.: Allgemeine Bestimmungen, 5. Teilband: Die Folgen der Nichterfüllungt, Art. 97-109 OR, Bern 2000.
• WIEGAND, Wolfgang: Basler Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I, Art. 1-529 OR, Heinrich Honsell/Nedim Peter Vogt/Wolfgang Wiegand (Hrsg.), 5. Auflage, Basel 2011.