1642 Tarihli Avârız Defterine Göre Koğans Kazası

Yıl 2012, Cilt: 11 Sayı: 2, 505 - 529, 01.12.2012

Alpaslan Demir

Öz

1518, 1530 ve 1591 yıllarına ait Tahrir Defterlerinde Bayburt’a bağlı nahiye, 1642 ‘Avârız Defterinde ise kaza olarak zikredilen Koğans, Trabzon-Erzurum-Tebriz ticaret yolu üzerinde bulunması nedeniyle coğrafi olarak önemli bir konumda olduğu söylenebilir. Bu çalışmada Koğans’ın 1591 yılı tahrir verileri ile 1642 yılı ‘avârız kayıtları nüfus-yerleşme bağlamında mukayese edilmeğe ve 1642 yılına ait kayıtlar çerçevesinde nüfus yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Koğans, Gümüşhane, ‘Avârız Defterleri, Nüfus, Yerleşme

The Kaza of Koğans According to Awarid Register Dated 1642

Öz

The first tahrir of our working site done by Ottoman after the conquest of the region which is in the borders of Gümüşhane occurs in 1518 and this region is registered as a nahiye attached to Bayburt as well as recorded in Tahrir Registers that belong to the years of 1530 and 1591. Koğans is mentioned as kaza in ‘avarız Register bearing the date of 1642, can be said to be geographicaly having an important position because of standing on TrabzonErzurum-Tebriz trade route. In this study Koğans’ data of register belonging to the years of 1591 and 1642 has been compared in the context of population – settling and the structure of the population has been tried to be revealed in the frame of registers of 1642

Anahtar Kelimeler

Koğans, Gümüşhane, ‘Avârız Register, Population, Settling

Kaynakça

• I- ARŞİV KAYNAKLARI
• a) Başbakanlık Osmanlı Arşivi: -Tapu Tahrir Defteri: BOA. TD. 60; BOA. TD. 966. -Maliyeden Müdevver Defter: BOA. MAD. 5152.
• b) Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadîme Arşivi: -Tapu Tahrir Defteri: TKGM. KKA. TD. 46.
• II- ARAŞTIRMA ve İNCELEME ESERLER
• /100.000’lik Haritalar: G 43, G 44, H 42, H 43, H 44 paftaları.
• AÇIKEL, Ali, (2002), “Tokat Örneğinde XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Sosyal Yapısındaki Buhran”, Türkler, C. 10, Yeni Türkiye Yay., Ankara, s. 348-358.
• ATİK, Kayhan, (2001), Lütfi Paşa ve Tevârih-i Âl-i Osman, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• BOSTAN, Hanefi, (2002), XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadî Hayat, TTK Yay., Ankara.
• ÇAKAR, Enver-KARA, (2005), Füsun, “17. Yüzyılın Ortalarında Arapgir Sancağında İskân ve Nüfus (1643 Tarihli Avârız-hâne Defterine Göre)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 15, S. 2, Elazığ, s. 385-412.
• ÇAKIR, İbrahim, (2009), “1642 Tarihli Avârız Defterine Göre İspir Sancağı”, Uluslararası Sosyal Araştırmaları Dergisi, C. 2/8, s. 109-122.
• DEMİR, Alpaslan, (2011 a), “16. Yüzyılda Koğans Nahiyesi: Nüfus ve Yerleşme”, History Studies International Journal of History Academic Journal, 3/2, s. 125-145.
• DEMİR, Alpaslan, (2009), “16. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır (Amid) Şehir Demografisine Göçlerin Etkisi”, Bilig, S. 50, s. 15-30.
• DEMİR, Alpaslan, (2006), “Tahrir Defterlerine Göre Akşehir Zaviyeleri”, Prof.Dr. Tuncer Baykara’ya Armağan Tarih Yazıları, IQ Yay., İstanbul, s. 127-157.
• DEMİR, Alpaslan, (2011 b), “XVI. Yüzyıl Anadolusunda Dış Göçler: Şarkiyan”, Karadeniz Araştırmaları, S. 28, Ankara 2011, s. 51-66.
• DEMİR, Alpaslan-AKTAŞ, Esat, (2010), “Gümüşhane Sancağı’nda Doğal Afetler (1888- 1910)”, OTAM, S. 24, Ankara, s. 21-53.
• Evliya Çelebi, (1314), Seyahatname, C. 2.
• GÜMÜŞÇÜ, Osman, (2010), “Siyasi Coğrafya Açısından Sınırlar ve Tarihi Süreç İçinde Türkiye’de Sınır Kavramı”, Bilig, S. 52, s. 79-104.
• Hoca Sadeddin, (1279), Tacü’t-tevârih, C. 1-2, İstanbul.
• İbn Kemal, (1991), Tevârih-i Âl-i Osman, VII. Defter (Tenkidli transkripsiyon), (Hazırlayan: Şerafettin Turan), TTK Yay., Ankara.
• İLGÜREL, Mücteba, (1988), “Abaza Paşa”, TDVİA, C. 1, İstanbul, s. 11-12.
• İNBAŞI, Mehmet, (2001), “1642 Tarihli Avârız Defterine Göre Erzurum Şehri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 4, İstanbul, s. 9-32.
• İNBAŞI, Mehmet, (2007), “Bayburt Sancağı (1642 Tarihli Avârız Defterine Göre)”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 10/1, Erzurum, s. 89-118.
• İNBAŞI, Mehmet, (2009), “Erzincan Kazası (1642 Tarihli Avârız Defterine Göre)”, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 41, Erzurum, s. 189-214.
• İNBAŞI, Mehmet, (2008), Tortum Sancağı (1549-1650), Yeditep yay., İstanbul.
• Kâtip Çelebi, (1145), Cihannümâ, İstanbul.
• KILIÇ, Rüya, (2005), Osmanlıda Seyyidler ve Şerifler, Kitap Yay., İstanbul.
• KILIÇ, Ümit, (2009), “Erzurum’da Câfer Efendi Vakfı”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 41, Erzurum, s. 173-187.
• KUL, Eyüp, (2010), “1642 Tarihli Avârız Defterine Göre Şiran Kazâsı ve Köyleri”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 44, Erzurum, s. 271-289.
• ÖZ, Mehmet, (2009), Kanun-ı Kadîmin Peşinde Osmanlı’da “Çözülme” ve Gelenekçi Yorumcuları, Degâh Yay., İstanbul.
• ÖZEL, Oktay, (2000), “Avârız ve Cizye Defterleri”, Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yay., Ankara, s. 35-50.
• ÖZEL, Oktay, (2006), “Nüfus Baskısından Krize: 16.-17. Yüzyıllarda Anadolu’nun Demografi Tarihi’ne Bir Bakış”, VIIIth International Congress on the Economic and Social History of Turkey, (Papers, June 18-21, 1998, Bursa-Turkey), Morrisville: Lulu Press, s. 219-227.
• ÖZKAN, Haldun, (2009), “Gümüşhane’de Osmanlı Dönemi Türbeleri”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 41, Erzurum, s. 145-171.
• PAMUK, Bilgehan, (2009), “Gümüşhane (Torul) Kazası”, Belleten, C. LXXIII, S. 266, s. 115-143.
• SAHİLLİOĞLU, Halil, (1991), “Avârız”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul, s. 108-109.
• TOZLU, Selahattin, (2007), “Gümüşhane Adı Hakkında (Siyasi Tarih ve Yerleşme Tarihi Bakımından)”, Karadeniz Tarihi Sempozyumu, 25-26 Mayıs 2005, C. I, Trabzon 2007, s.347-372.
• TOZLU, Selahattin, (1998), XIX. Yüzyılda Gümüşhane, Akademik Araştırmalar, Erzurum.
• UZUNÇARŞILI, (1995), İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. 3/1, TTK. Yay., Ankara.