Milli Mücadele’nin Dini Önderlerinden Şeyh Ahmed Senusi’nin Tarsus ve Mersin’de İkametleri ve Türkiye’den Ayrılışı

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 22 - 43, 23.12.2018

Nagehan Elemana

https://doi.org/10.38000/juhis.485904

Cited By: 1

Öz

Şeyh Ahmed Senusi, Kuzey Afrika merkezli Senusiyye Tarikatı’nın lideridir ve Milli Mücadele Dönemi’nde Anadolu’da Ankara Hükümeti lehine önemli faaliyetler yürütmüştür. Şeyh Senusi Ekim 1924’te Türkiye’den ayrılmıştır. 25 Eylül 1922 tarihinden itibaren Tarsus’ta, 4 Temmuz 1923 tarihinden itibaren de Mersin’de ikamet etmiştir. Literatürde Şeyh Senusi’nin Türkiye’den ayrılış şekli ve nedenleri ile ilgili birtakım çelişkili ve mesnetsiz bilgiler mevcuttur. Şeyh Senusi’nin Hanedan mensupları ile ilişkisi olduğu için Türkiye’den gönderildiği bu iddialardan biridir. Bu çalışmada Şeyh Senusi’nin Tarsus ve Mersin’de ikametinin nedenleri, ikameti esnasındaki faaliyetleri ve Türkiye’den ayrılış nedeni yerel basın ve arşiv belgeleri ışığında tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Senusi, Mersin, Tarsus

Sheikh Ahmed Senussi's, Religious Leader Of The Turkish National Struggle, Residence In Tarsus And Mersin And Departure From Turkey

Öz

Sheikh Ahmad Senussi is the leader of the North-Africa Senusiyya Order and carries out important activities in favor of the Ankara Government in Anatolia during the National Struggle Period. Sheikh Senussi leaves from Turkey in October 1924. Şeyh Senussi resides in Tarsus from the date of 25th September 1922 and in Mersin from the date of 4th July 1923. In literature there are some contradictory and unfounded information about Sheikh Senussi's leaving situations and reasons from Turkey. One of these claims is that Sheikh Senussi is sent from Turkey because of the relationship with members of the dynasty. In this study the causes of Sheikh Senussi residence in Mersin and Tarsus, the activities of Sheikh Senussi during his residence in Tarsus and Mersin and cause departure from Turkey will be determined in the light of local press and archival documents.

Anahtar Kelimeler

Sheikh Senussi, Mersin, Tarsus

Kaynakça

• [1] CA, 01003701-1;
• [2] CA, 01003701-2;
• [3] CA, 01003701-6;
• [4] CA, 01003701-7;
• [5] CA, 01003701-8;
• [6] CA, 01003701-12;
• [7] CA, 01003701-13;
• [8] CA, 01003701-14;
• [9] CA, 01003701-15;
• [10] CA, 01003701-22;
• [11] CA, 01003701-23;
• [12] CA, 01003701-25;
• [13] CA, 01003701-26;
• [14] CA, 01003701-27;
• [15] CA, 01003701-33;
• [16] CA, 01003701-35;
• [17] CA, 01003701-36;
• [18] CA, 01003701-37;
• [19] CA, 01003701-39;
• [20] CA, 01003701-40;
• [21] CA, 01016467-504;
• [22] CA, 01020020.
• [23] BCA, 2017-03-28 (1) 0006;
• [24] BCA, 2017-03-28 (1) 0007;
• [25] BCA, 2017-03-28 (1) 0008;
• [26] BCA, 2017-03-28 (1) 0009;
• [27] BCA, 2017-03-28 (1) 0014;
• [28] BCA, 2017-03-28 (1) 0017;
• [29] BCA, 2017-03-28 (1) 0024;
• [30] BCA, 2017-03-28 (1) 0025;
• [31] BCA, 2017-03-28 (1) 0028;
• [32] BCA, 2017-03-28 (1) 0034;
• [33] BCA, 2017-03-28 (1) 0035;
• [34] BCA, 2017-03-28 (1) 0036;
• [35] BCA, 2017-03-28 (1) 0040;
• [36] BCA, 2017-03-28 (1) 0043;
• [37] BCA, 2017-03-28 (1) 0051;
• [38] BCA, 2017-03-28 (1) 0053;
• [39] BCA, 2017-03-28 (1) 0055;
• [40] BCA, 2017-03-28 (1) 0057;
• [41] BCA, 2017-03-28 (1) 0058;
• [42] BCA, 2017-03-28 (1) 0059.
• [43] BOA, HR.İM. 20/67 (1923 08 04);
• [44] BOA, HR.İM. 22/65 (1923 11 01);
• [45] BOA, HR.İM. 109/48 (1924 07 02);
• [46] BOA, HR.İM. 245/43 (1924 10 25).
• [47] ATASE, ISH, 1543-107ae;
• [48] ATASE, ISH, 1548-21;
• [49] ATASE, ISH, 1548-21ab;
• [50] ATASE, ISH, 1611-56aa.
• [51] TBMM Gizli Celse Zabıtları, C.3, 22 Temmuz 1922.
• [52] Milli Kütüphane, ATA RÖP 1994 DD 134
• [53] Belfast News-Letter, 12 Kasım 1924.
• [54] Hakimiyet-i Milliye, 16 Mart 1923.
• [55] Hakimiyet-i Milliye, 19 Mart 1923.
• [56] Hâkimiyet-i Milliye, 12 Eylül 1923.
• [57] İkdam, 6 Temmuz 1925.
• [58] İkdam, 7 Temmuz 1925.
• [59] Northern Whig, 5 Kasım 1924.
• [60] Öğüt, 7 Aralık, 1922.
• [61] Tarsus, 22 Ekim 1923.
• [62] Tarsus, 6 Kasım 1924.
• [63] Vakit, 6 Temmuz 1925.
• [64] Vakit, 7 Temmuz 1925.
• [65] Vakit, 15 Temmuz 1925.
• [66] Varlık, 4 Ekim 1923.
• [67] Varlık, 15 Kasım 1923.
• [68] Yenigün, 8 Aralık 1922.
• [69] Yenigün, 19 Ocak 1923.
• [70] Yenigün, 21 Ocak 1923.
• [71] Yenigün, 19 Eylül 1923.
• [72] Yenigün, 9 Ekim 1923.
• [73] Yenigün, 11 Ekim 1923.
• [74] Yenigün, 27 Mart 1924.
• [75] Akyürekli, Mahmut (2013), Şark İstiklal Mahkemesi 1925-1927, Kitap Yay., İstanbul.
• [76] Artuç, Nevzat (2013), İttihatçı Senusi İlişkileri (1908-1918), Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
• [77] Azamat, Nihat (2009), “Senusi, Ahmed Şerif” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 36, İstanbul.
• [78] Davison, Roderic H(1990), Essays in Ottoman and Turkish History 1774-1923:The Impect of the West, University of Texas Press.
• [79] Ertürk, Hüsamettin(2016), İki Devrin Perde Arkası,(Röp. Samih Nafiz Tansu), İlgi Kültür Sanat, İstanbul.
• [80] Hayrüddin ez-Zirikli(2002), Ahmed eş-Şerif es-Senusi, el-A’lâm, C. 1.
• [81] Koloğlu, Orhan(1981), Mustafa Kemal’in Yanında İki Libyalı Lider: Ahmed Şerif-Süleyman Baruni, Ankara.
• [82] Mısıroğlu, Kadir(1992), Kurtuluş Savaşı’nda Sarıklı Mücahitler, Sebil Yay., İstanbul.
• [83] Ortak, Şaban(2016), “Vaiz İbrahim Ethem Efendi’nin İstiklal Mahkemeleri’nde Yargılanması”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 18, S. 2, Aralık. (51-81)
• [84] Özköse, Kadir(2000a) Muhammed Senusi: Hayatı, Eserleri, Hareketi, İnsan Yay., İstanbul.
• [85] Özköse, Kadir(2000b), Senusi Hareketi ve Tesirleri, Ankara Üniversitesi, Ankara. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• [86] Pınar, Mehmet(2018), Cumhuriyet Döneminde Mersin ve İçel’de Siyasi Hayat (1923-1950), Hperlink Yay., İstanbul.
• [87] Ziadeh, Nikola A(1958), Sanusiyah: A Study of a Revivalist Movement in İslam, E.J. Brill, Leiden (Netherlands).
• [88] http://wowturkey.com
• [89] http://www.isteataturk.com