Kaptan-ı Derya Halil Paşa ve Damat Öküz Mehmet Paşa Çeşmeleri Üzerine Bazı Tespit ve Değerlendirmeler

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 2, 407 - 424, 31.10.2018

İsmail Sabah

Öz

Bu çalışma, tarihi Gelibolu Yarımadasında Kilitbahir Köyü sınırları
içerisinde bulunan Kaptan-ı Derya Halil Paşa ve Damat Öküz Mehmet Paşa Çeşmeleri
üzerine bazı tespit ve değerlendirmeler içermesi bakımından analitik bir araştırmadır.
Araştırmada veri toplamak için literatür taraması yapılmış ve Çanakkale
Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı ile Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü arasındaki
işbirliği protokolü kapsamında ilgili kurumların arşivinden faydalanılmıştır. Ulaşılan
Osmanlı Türkçesi ile yazılmış belgeler araştırmacı tarafından günümüz
Türkçesine aktarılmıştır. Kaptan-ı Derya Halil Paşa Çeşmesi’nin yapım yılının
1637-38 olduğu ve bulunduğu Havuzlar mevkiinin yapıldığı dönemdeki isminin
Piyale Paşa Bahçesi olduğu tespit edilmiştir. Kilitbahir
Köyü Çarşı Caddesi eski muhtarlık binasının önünde bulunan ve “Damat İbrahim
Paşa Çeşmesi” olarak tescillenmiş çeşmenin ise Damat Öküz Mehmet Paşa
tarafından 1614-15 yıllarında yaptırıldığı tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kaptan-ı Derya Halil Paşa Çeşmesi, Damat Öküz Mehmet Paşa Çeşmesi, Piyale Paşa Bahçesi, Kilitbahir Köyü

Kaynakça

• Acıpınar, Mikail (2013), “Osmanlı Kronikleri Işığında Kaptan-ı Derya Halil Paşa’nın Akdeniz Seferleri (1609-1623)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 28, Sayı: 1, Temmuz, ss. 5-36.
• Ağar, Enes (2017), “Öküz Mehmed Paşa’nın Kafkasya Seferi”, Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Kafkasya Özel Sayısı, C. 2, Kasım, ss. 1-13.
• Ak, Mahmut (2003), “Mehmed Paşa, Damad”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 28, ss. 504-505.
• Ankara Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-ı Kadime Arşivi, “Vakf-ı Öküz Mehmed Paşa”, Eski No: 68, Yeni No: 18, Zilhicce 1028 / Kasım Aralık 1619.
• Aydın, Meltem (2012), “Halil Paşa İbn Pirî Vakfiyesi”, Vakıflar Dergisi, Sayı 37, Haziran, ss. 1-30.
• Aydın, Meltem (2012), “Halil Paşa İbn-i Piri Vakfiyesi Metni”, Doğu Araştırmaları: Doğu Dil, Edebiyat, Tarih, Sanat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, Sayı 9/1, ss. 99-136.
• Aydın, Meltem (2015), Maraşlı Kardeşler Sadrazam Halil Paşa Beylerbeyi Mehmed Paşa ve Halil Paşa İbn-i Pirî Vakfiyesi, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kahramanmaraş.
• Çanakkale Savaşları ve Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Arşivi, Çanakkale Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 16.11.2006/76 Tarih ve 2446 numaralı kararı.
• Çanakkale Savaşları ve Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Arşivi, Kültür Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın 13.11.1980 tarihli ve 12331 sayılı kararı.
• Çaylak, Ayşe (1997), Çanakkale Çeşmeleri, Yüksek Lisans Tezi, (Danışman Doç. Dr. Halit Çal), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Devellioğlu, Ferit (2009), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, (yay. Haz. Aydın Sami Güneyçal), 29. Baskı, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Evliya Çelebi Mehmed Zillî ibn Derviş (1315), Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Editör Ahmed Cevdet), Birini Baskı, C. 5, İkdam Matbaası, İstanbul. Groot, A. H. De (1997), “Halil Paşa, Kayserili”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 15, ss. 324-326.
• Gültekin, R. Eser (2001). “Ulukışla ve Öküz Mehmet Paşa Menzil Külliyesi”, T.C. Kültür Bakanlığı Sanat Eserleri, Ankara.
• Haskan, M. Mermi. Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, C:3, Üsküdar Belediyesi Üsküdar Araştırmaları Merkezi Yayın No: 3, İstanbul 2001.
• İşipek, A. Rıza ve Aydemir, Oğuz (2006), 1770 Çeşme Deniz Savaşı: 1768 – 1774 Osmanlı Rus Savaşları, Denizler Kitabevi, İstanbul.
• Kâtip Çelebi, “Tufhetü’l-Kibâr fî-Esfâri’l-Bihâr”, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/1829 (14.12.2017).
• Kâtip Çelebi (2007), Deniz Savaşları Hakkında Büyüklere Armağan, Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’-Bihâr, (Yay. Haz. Orhan Şaik Gökyay), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Mehmed Süreyya (1996), Sicill-i Osmanî, (Yay. Hz. Nuri Akbayar), (Eski Yazıdan Aktaran Seyit Ali Kahraman), C: 2, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Mehmed Süreyya (1996), Sicill-i Osmanî, (Yay. Hz. Nuri Akbayar), (Eski Yazıdan Aktaran Seyit Ali Kahraman), C: 4, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Muhammed Vamık Şükrü, Evkaf-ı Ümem Tarihi, C: 4, http://193.255.3.191/hukukpdf/KYZY00296.pdf (16.11.2017).
• Sabah, İsmail, Alçıtepe’de Yıkılan Topçu Anıtı Üzerine, http://www.geliboluyuanlamak.com/453_Alcitepe-de-Yikilan-Topcu-Aniti-Uzerine-(Ismail-Sabah).html (18.01.2018).
• Uysal, A. Osman (2008), “Kilitbahir (Kilidü’l-bahr)’de Tarihî Doku ve İki Hamam”, Eceabat Değerleri Sempozyumu (27 Ağustos 2008), (ed. Ali Akdemir vd.), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları No: 79, Boğaz Matbaası, Çanakkale, ss. 53-76.