Socrates’in Yurttaşı Yeniden Anlamlandırması: Demokrasi’ye Karşı Filozofun Savunması

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 94, 53 - 63, 28.06.2019

Devrim Özkan

Öz

Bu çalışmada Sokrates’in
yurttaş kavramını, kendisine kadar gelmiş kavrayışlardan farklı bir biçimde,
yeniden anlamlandırması incelenir. Sokrates, Yunan demokrasi geleneğinin en
önemli krizlerinden biri olan Peloponez Savaşı sürecinde Atinalılara yönelik eleştirileriyle
felsefesini yapılandırmıştır. Atinalılar yüzyıllar boyunca oluşmuş kültür ve
geleneklerine dayanarak yaşamlarını sürdürdükleri halde, Sokrates yaşamın ve
değerlerin sürekli sorgulanması gerektiğini düşünür. Sokrates Atinalıların
ihtiraslarının esiri olma eğilimine kapıldıklarını düşündüğünden, akılın ve
doğruluğun yönlendiriciliğinde kararlar almalarını sağlayacak bir felsefe
geliştirmeye çalışır. Sokrates insanın bilerek kötü davranışlar
gerçekleştirmeyeceğine inanır. Ona göre eğitim sayesinde herkes en doğru
davranışı sergileyecek kadar gelişebilir. Dolayısıyla iyi bir polisin,
öncelikle, yurttaşlarına iyi bir eğitim sağlaması gerekir. Sokrates iyi bir
polisin nasıl olması ve yurttaşlarına hangi eğitimi sağlaması gerektiğine dair
düşüncelerini Atina’nın yaşadığı sosyal, ekonomik ve politik krizleri
değerlendirerek geliştirir. Bu sayede Sokrates yeni bir yurttaş kavrayışı
geliştirme olanağı edinir. Sokrates için polis ile yurttaş birbirlerine
aittirler. İyi bir kentin teşekkül edebilmesi için yurttaşların ve polisin aklı
ve doğruluğu kendilerine rehber edinmeleri gerekir. Sorgulanmamış bilgilere,
geleneğe ve inanışlara dayanarak yaşamın sürdürülmeye çalışıldığı koşullarda
akıl ve doğruluk rehberlik yapamaz. Aklın ve doğruluğun rehberliğine güvenen
bir yurttaş, kentinde kişisel başarılar elde etmek peşinde koşmamalı, fakat
kentindeki her şeyin daha iyi ve doğru nitelikler edinmesi için çabalamalıdır.
Bunun için bir yurttaş, kendisinden başlayarak her şeyi sorgulamalı ve doğru
düşünme yöntemiyle var olan her şeyin olması gerektiği gibi olması için çaba
sarf etmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sokrates, yurttaşlık, demokrasi, yönetim şekli

Kaynakça

• Aristophanes (1957 [423]). Bulutlar, (Çev. A. S. Delilbaşı), Ankara: Maarif Vekâleti Yayınları.Aristoteles. (1959). Politics. Tr. H. Rackham. London: William Heinemann Ltd.Aristoteles. (1984). The Athenian Constitution. Tr. P. J. Rhodes. London: Penguin Classics.Arslan, A. (2010). İlkçağ Felsefe Tarihi: Sofistlerden Platon’a, Cilt 3. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.Huard, R. (2007). Plato’s Political Philosophy: The Cave. New York: Algora Publishing.Plato. (1997). Complete Works. Ed. John M. Cooper. Indianapolis: Hackett Publishing Company.Platon. The Apology of Socrates. Ed. A. M. Adam. Cambridge: Cambridge University Press.Russell, D. C. (2005). Plato on Pleasure and the Good Life. New York: Oxford University Press.