ŞEYHÜLİSLAM YAHYA DİVANI’NDA UYKU KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 207 - 216, 29.04.2019

Adiya Okassova

https://doi.org/10.20322/littera.548809

Öz

Uykuya antik
çağlardan beri büyük önem verilmiştir. Uyku, insan hayatının üçte birini
oluşturmaktadır. Bir insanın yaşaması için uyku vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Uyku, insan davranışlarını,
psikolojisini ve sağlığını etkileyen önemli bir süreçtir.

Türk edebiyatı ve halk
biliminde uyku kavramının çeşitli kullanımlarına rastlanmaktadır. Edebi
eserlerde uyku-uykusuzluk halinin en çok âşık–sevgili ilişkisinde ele alındığı
görülmektedir. Uykunun âşık için ayrı, sevgili için ayrı anlam ifade ettiği
belirlenmiştir. Bununla birlikte uyku çeşitli anlamlarıyla din ve tasavvuf
alanında kullanılmıştır. Beşerin dünya hayatında uykuda olduğunu gösteren
gaflet uykusu, ölüm karşılığında kullanılan ebedî uyku ve ecel uykusu gibi
uykunun çeşitli kullanımları vardır. Bu sebeple kültürümüzde uyku küçük ölüm
olarak nitelendirilmektedir. Şiirlerde ise naz uykusu, seher uykusu, tavşan
uykusu gibi uyku türleri kullanılmıştır. Dolayısıyla Divan edebiyatında uyku
kavramının kullanılması söz konusudur. 17. yüzyılın büyük şairlerinden biri
olan Şeyhülislam Yahya’nın Divan’ında uyku kavramının âşık-sevgili bağlamında
kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışmada Şeyhülislam Yahya Divanı’nda uyku
kavramının kullanımı ve özellikleri üzerine bir inceleme yapılmaya
çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Şeyhülislam Yahya Divanı, Uyku

Kaynakça

• Duvarcı, Ayşe (2012). “Uyku Folkloru”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011) Bildirileri: 495-512.
• Özerol, Nazmi (2013). “Klasik Şiirde Uyku”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi I.Cilt :77-98.
• Özdemir, Mehmet (2017). Ahmed Paşa Divan’ında Uyku Kavramının Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme. I. Uluslararası İpekyolu Akademik Çalışmaları Sempozyumu. Bildiri Tam Metin Kitabı: 606-614.
• Özdemir, Mehmet (2017). Necati Beg Divan’ında Uyku Kavramının Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi-Journal of Turkish Researches Institute TAED-60: 113-138.
• Pala, İskender (1989). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. C. 2. Ankara. Kültür Bakanlığı yayınları. 69.
• Şeyhülislâm Yahyâ, Dîvân. hzl.Hasan Kavruk. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10655,seyhulislamyahyadivanihasankavrukpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 12.02.2019).
• Tural, Sadık (2004). “Hâb”. Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü. C. 3. Ankara. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. 137-138.
• Uludağ, Süleyman (2001). “Hâb”. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul. Kabalcı Yayınevi. 150.
• Yaltkaya, Korkut (1995). Beynin ve Yaşamın Gizemleri. İstanbul. Altın Kitaplar Yayınevi.
• Çağrıcı, Mustafa (2012). “Uyku”. Islam Ansiklopedisi. C. 42. https://islamansiklopedisi.org.tr/uyku#1 (Erişim Tarihi: 15.02.2019).