An Evaluation on Imam-Hatip (Theological) Schools during Atatürk's Era

Yıl 2019, Sayı: 1, 71 - 93, 30.04.2019

Atiye Emiroğlu Necmi Uyanık

Öz

Education is one of the unique ways for reaching the
level of contemporary civilizations. With this understanding, the new education
system was put into practice after the promulgation of the Republic. The manner
of giving religious education and whether this education should be given or not
has been controversial in this system and the effects of such discussions have
continued until today. The revolutionary staff, who believe that one of the
most important spheres that revives and unites a society is religion and that
such an important and valuable aspect should be under the state control, shut
down madrasahs and wanted to transform Imam-Hatip schools into theological
schools. The source of debates that have reached the present day has been
shaped in this process. In this study, the approach of Mustafa Kemal Atatürk
and the new education system to religious education was evaluated. Archival
documents, newspapers, journals and copyright works were reviewed during the
research process. 

Anahtar Kelimeler

Imam-Hatip Schools, Religious Education, Republican Era, Mustafa Kemal Atatürk

Atatürk Dönemi İmam-Hatip Mektepleri Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Muasır medeniyetler seviyesine ulaşmanın yegane
yollarından biri eğitimdir. Bu anlayışla hareket edilmiş ve Cumhuriyet’in
ilanından sonra yeni eğitim sistemi uygulamaya geçirilmiştir. Bu sistemde din
eğitiminin nasıl verileceği ya da verilmeli mi yoksa verilmemeli mi,
tartışmaları günümüze kadar etkisini sürdürmüştür. Bir topluma hayat veren onu
birlikte kılan en önemli alanlardan birinin din olduğuna ve bu kadar kıymet arz
eden konunun, devletin denetiminde olması gerektiğine inanan devrimci kadro,
medreseleri kapatarak İmam-Hatip Mekteplerini din eğitim-öğretimi veren
kurumlar haline getirmek istemiştir. Günümüze kadar ulaşan tartışmaların
kaynağı da bu süreçte şekillenmiştir. Çalışmada, Mustafa Kemal Atatürk ve yeni
eğitim sisteminin din eğitimine yaklaşımı değerlendirilmiştir. Araştırma
sürecinde arşiv belgeleri, gazete, dergi ve telif eserler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İmam-Hatip Mektepleri, Din Eğitimi, Cumhuriyet Dönemi

Kaynakça

• B.C.A., Fon No: 30 10 00- Kutu No: 192- Dosya No: 313-Sıra No: 13. B.C.A., Fon No: 180 900-Kutu No: 76-Dosya No: 376-Sıra No: 1.
• Hâkimiyet-i Millîye
• Resmi Ceride
• Ulus
• Akseki, Ahmet Hamdi, Din Tedrisatı ve Din Müesseseler Hakkında (Bir Rapor), Sebillürreşad, c.4, Sayı: 100.
• Armağan, Servet, Milli Eğitim ve Din Eğitimi, Özal Matbaası, İstanbul, 1981.
• Arslan, Ahmet Turan, Türkiye’de Din Eğitimi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 7- 8-9-10, 1989-1990-1991-1992, İstanbul, 1995.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, II, 1959.
• Atay, Hüseyin, Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi, Medrese Programları – İcazetnâmeler, Islahat Hareketleri, Dergah Yayınları, İstanbul, 1983.
• Aydın, Hüseyin, Atatürk ve Din, Eğitim Hareketleri, Cilt: 20, Sayı: 231-232, Ekim-Kasım 1974, s. 25-28.
• Aydın, M. Şevki, Bir Din Eğitimi Kurumu Olarak Kur’an Kursları, DİB Yayınları, Ankara, 2008.
• Baloğlu, Zekai, Türkiye’de Eğitim Sorunlar ve Değişme Yapısal Uyum Önerileri, Türk Sanayiciler ve İşadamları Derneği Yayınları, 1990, (yersiz).
• Baltacı, Cahit, Türk Eğitim Sistemi’nin Tarihi Gelişimi, Tütkiye’de Din Eğitimi ve Öğretimi, İmam-Hatip Liselerinin Kuruluşunun 40. Yılı Münasebetiyle Tartışmalı İlmi Toplantı, İslam Medeniyeti Vakfı, İstanbul, 1993.
• Bilgin, Beyza, Türkiye’de Din Eğitimi ve Liselerde Din Dersleri, Emel Matbaacılık, Ankara, 1980.
• Çakır, Ruşen, İrfan Bozan, Balkan Talu, İmam Hatip Liseleri: Efsaneler ve Gerçekler, TESEV Yayınları, İstanbul, 2004.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), İmge Kitabevi, Ankara, 1999.
• Cebeci, Suat, Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi, Akçağ Yayınları, Ankara, 1996. Çelik, Abbas, Din Eğitimi Tarihi, Arı Sanat Yayınları, İstanbul, 2013.
• Çığıraçan, H., Türk Çocuğuna Din Kitabı (Kitap I), İstanbul: Kütüphane-i Hilmi, Orhaniye Matbaası, 1927.
• Dağ, Mehmet, Türkiye’de Din Eğitiminin Bazı Sorunları, Atatürk’ün 100. Doğum Yılında Tükiye 1. Din Eğitimi Semineri 23-25 Nisan 1981, İlahiyat Vakfı Yayınları, Ankara, 1981.
• Dönmez, Cengiz, “Atatürk’ün Eğitim İle İlgili Görüş ve Uygulamalarına Toplu Bir Bakış, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Cilt 7, Sayı 1, (2006), s. 91-109.
• Ergin, Osman, Türk Maarif Tarihi, C: 1-2-3-4-5, Eser Matbaası, İstanbul, 1977. Genel Öğretim İçinde Din Eğitimi ve Öğretimi (Bilimsel Toplantı), Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 09 Mayıs 1997, M.Ü. İFAV Yayınları, İstanbul.
• Gökaçtı, Mehmet Ali, Türkiye’de Din Eğitimi ve İmam – Hatipler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005.
• Gün, Fahrettin, Sebilerreşad Dergisi Ekseninde Çok Partili Hayata Geçerken İslamcılara Göre Faik Reşit Unat, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1964.
• Gürtaş, Ahmet, Doğumunun 100. Yılında Atatürk ve Din Eğitimi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 214, Ankara, 1981.
• İnal, Kemal, Eğitimde İdeolojik Boyut, Ankara, Doruk Yayıncılık, 1996. İnalcık, Halil, Atatürk ve Demokratik Türkiye, Kırmızı Yayınları, İstanbul, 2009.
• Jaschke, Gotthar, Yeni Türkiye’de İslamlık (Çev: Hayrullah Örs), Ankara: Bilgi Yayınları, 1972.
• Kandiyoti, D., Modern Cinsiyeti: Türk Modernleşmesi Araştırmalarında Eksik Boyutlar. İç.: Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik (Edt.:S. Bozdoğan – R. Kasaba), Tarih Vakfı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 1999.
• Kaya, Yahya Kemal, İnsan Yetiştirme Düzenimize Yeni Bir Bakış Eğitimde Model Arayışı, Ankara, 1993, s. 16-21.
• Kırboğa, Ali Rıza, Din Eğitimi ve İmam Hatip Okulları Davası, Milli Gazete Yayınları, İstanbul, 1975.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Arkadaş Yayınları, Ankara, 2008.
• Mardin, Şerif, Türkiye’de Din ve Siyaset Makaleler 3, Derleyenler: Mümtazer Türköne, Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Cumhuriyet Döneminde Eğitim II, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1999.
• Milli Eğitim Bakanlığı, İmam – Hatip Okulları Eğitim ve Öğretim İlkeleri Hakkında Açıklama, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1965
• Öcal, Mustafa, 100. Yılında İmam Hatip Liseleri (1913 – 1923), Ensar Yayınları, İstanbul.
• Öcal, Mustafa, 15. Milli Eğitim şurası ve Okullarımızda Din Eğitimi ve Öğretimi Raporu, Türkiye Gönüllü Teşekküller Vakfı, İstanbul, 1996.
• Parmaksızoğlu, İsmet, Türkiye’de Din Eğitimi, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1966. Serter, Nur, Dinde Siyasal İslam Tekeli, Derin Yayınları, İstanbul, 2010.
• Şimşek, Ufuk, Birgül Küçük, Yavuz Topkaya, “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikalarının İdeolojik Temelleri”, İnternational Periodical For The Languages, Literatureand History of Turkishor Turkic Volume 7/4, Fall 2012, Ankara, s. 2809-2823.
• Subaşı, Necdet, Ara Dönem Din Politikaları, Küre Yayınları, İstanbul, 2005. Tanör, Bülent, Kuruluş, Yeni Gün Haber Ajansı, İstanbul, 1997.
• Tosun, Cemal, Eğitim ve Din Eğitimi Politikaları, Yayına Hazırlayanlar: Doç Dr. Fahri Unan-Yücel Halacaoğlu, Cumhuriyet’in 75. Yılında Türkiye’de Din Eğitimi ve Öğretimi İlmi Toplantısı (İzmir – 4-6 Aralık 1998 Tebliğler), Gökçe Ofset Yay., Ankara, 1999.
• Türk – İslam Ansiklopedisi Mecmuası, C. II, Sayı 87.
• Uyanık, Necmi, “Demokrat Parti Döneminde Diyanet İşleri Başkanlığı Müşavere Kurulu Kararları Üzerine Bir Değerlendirme”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 37, ss. 85-114.
• Uygun, Selçuk, Tevhid-i Tedrisat Kanunu Çerçevesinde Yapılan İmam-Hatip Okulları Tartışmaları, 100. Yılında İmam-Hatip Liseleri Sempozyumu, Ensar Neşriyat, 2015.
• Ünsal, Adem, Yaz Kuran Kurslarında Din Eğitimi ve Öğretimi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2009.
• Ünsür, A., Kuruluşundan Günümüze İmam Hatip Liseleri, Önder Yayınları, İstanbul, 1995. (Din İle İlgili Eğitim ve Öğretim Raporu, 1961).
• Yavuz, Fehmi, Din Eğitimi ve Toplumumuz, Sevinç Matbaası, Ankara, 1969.
• Yıldırım, Ergün, Türk Modernleşmesi ve Din Eğitimi, Türkiye’de Okullarda Din eğitimi, Recep Kaymakcan, Mahmut Zengin, Z. Şeyma Arslan, DEM Yayınları, İstanbul, 2011.
• Zelyut, Rıza, Siyaset ve Din Muaviye’den Erbakan’a, Yön Yayıncılık, İstanbul, 1996.
• Nasuriddin Mazhar, 3 Aralık 2015, Karaman. (Ropörtaj).