TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE BASİT CÜMLENİN YÜKLEME GÖRE ŞEKİLLENEN YAPISAL MANTIKSAL TİPLERİ

Yıl 2019, Sayı: 1, 215 - 227, 17.01.2019

Sebine Abid

Öz

Türkiye
Türkçesi, Oğuz Türkçesi içinde yer alan ve bu saha içinde gelişen yazı diline
verilen addır. Eski Oğuz Türkçesinin bütün dil ve sözdizimsel özelliklerini
kendinde barındırır. Oğuz Türkçesinin en eski ve önemli kolu olan Türkiye
Türkçesi cümle yapısı bakımından basit ve birleşik cümlelerden oluşur. Türkiye
Türkçesinde basit cümle kendi içinde iki gruba ayrılır: Çift içerikli basit
cümleler ve tek içerikli basit cümleler. Türkiye Türkçesinde çift içerikli ve
tek içerikli basit cümlelerin birkaç yapısal mantıksal tipleri bulunmaktadır.
Çift içerikli basit cümleler özneli çift içerikli basit cümleler ve öznesiz
çift içerikli basit cümlelere ayrılır. Tek içerikli basit cümleler yapısal
mantıksal tiplerine göre yükleme göre şekillenen tek içerikli basit cümleler ve
özneye göre şekillenen tek içerikli basit cümlelere ayrılır. Özneye göre
şekillenen tek içerikli cümlelere nominatif tek içerikli cümleler, duyusal tek
içerikli cümleler, vokatif tek içerikli cümleler, mastar tek içerikli cümleler
ait edilir. Yükleme göre şekillenen tek içerikli cümleler kendi içinde ikiye
ayrılır: Subjesiz yükleme göre şekillenen tek içerikli cümlelere öznesiz
cümleler; Subjeli yükleme göre şekillenen tek içerikli cümlelere genel özneli
cümleler, belirli ve belirsiz özneli cümleler ait edilir. Bu çalışmada Türkiye
Türkçesindeki basit cümlenin yükleme göre şekillenen tek içerikli tipleri için
bilimsel kriterler yapısal mantıksal yöntemlerle belirlenmeye çalışılmış ve
çeşitli edebi eserlerden örnekler verilerek sınıflandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

yüklemle şekillenen, yapısal mantıksal

Kaynakça

• Karahan, L (1999). Türkçede Söz Dizimi. İstanbul: Akçağ Yayınları.Banguoğlu, Tahsin (2011). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.