Yapı Yazıtlarında “κατασκευάζειν” Kullanımı Üzerine

Yıl 2018, Sayı: 26, 375 - 404, 01.05.2018

Hüseyin Uzunoğlu

Öz

Bu makalede, Side’deki anıtsal çeşme yapısının (nymphaion) yapı kronolojisi
üzerine yapılan son tartışmalardan hareketle, yapı yazıtlarında çok sık belgelenen bir
fiil olan κατασκευάζειν’in başka hangi anlamlara gelebileceği konusunda bazı öneriler
yapılmaktadır. Bu kapsamda Hellenistik Dönem’den Geç Antik Dönem’e kadar çeşitli
zamanlardan ve farklı coğrafyalardan konuya ilişkin yazıtlar bir araya getirilerek
yorumlanmıştır. Bu belgelerden iki tanesi Delphoi’daki tiyatro binası ve niteliği tam
olarak saptanamayan bir yapıdan olmak üzere Kıta Yunanistan’dandır. Diğer belgeler ise
III. Antiokhos yazıtında geçen Teos Laodike Çeşmesi, Monumentum Patarense olarak
bilinen Patara yol anıtı, Ephesos’taki Aristion su yolunun korunması ve bakımı için
çıkarılan vali kararnameleri, Rhodiapolis’li ünlü hayırsever Opramoas’ın İS 141 depreminden sonra kentlere yaptığı bağışlar (özellikle hamamlar), Ephesos’taki Menandros
hydreion yazıtı ve son olarak Patara’daki Nero/Vespasianus Hamamı’dır. Makalede bu
belgeler kritik edilerek, inşa yazıtlarında κατασκευάζειν geçen yapıların ilk inşa evresinin sanıldığı gibi ilgili yazıtın kazındığı tarih olmayabileceği sonucuna varılmaktadır.
Böylelikle zaman zaman ἐπισκευάζειν ile eş anlamlı kullanılabilen κατασκευάζειν
fiilinin sadece “inşa etmek” anlamıyla sınırlı kalmadığı, aynı zamanda “mevcut binayı
yeniden inşa etmek, onarmak, yenilemek ve hatta genişletmek” gibi geniş bir anlam yelpazesine sahip olduğu vurgulanmaktadır. Dolayısıyla salt epigrafik belgelere dayanarak
bu yapıların tarihlendirilmesinin hatalı sonuçlara yol açabileceğinin altı çizilmektedir.

Anahtar Kelimeler

κατασκευάζειν, ἐπισκευάζειν, yapı yazıtları, Side nymphaion, epigrafi, restorasyon, inşa etme.

ON THE USE OF “ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΕΙΝ” IN BUILDING INSCRIPTIONS

Öz

Based upon the recent discussions concerning the construction chronology of the
monumental fountain building (nymphaeum) at Side, this contribution makes some
suggestions concerning the other possible meaning(s) of the verb of “κατασκευάζειν”,
which is not infrequently attested in building inscriptions. To this end, a total of nine case studies sourced from different regions and over a wide time-span, from the
Hellenistic to the Late Antique Period, were assembled and interpreted. Two of these
examples are recorded from mainland Greece, i.e. the theatre building at Delphoi and
an unidentifiable building at Athens. The other documents concern the Laodike fountain at Teos mentioned in the inscription of Antiochus III, the Pataran road monument
(Monumentum Patarense), the governor edicts enacted for the protection and upkeep
of the Aristion aqueduct at Ephesos, the donations of Opramoas of Rhodiapolis in
the aftermath of the severe earthquake in Lycia in 141 A.D. (regarding in particular
the bath-houses), the inscription of hydreion of Menandros at Ephesos and lastly the
Neronic/Vespasianic bath from Patara. By scrutinizing all of the above evidence, this
article maintains that the initial construction phase of those buildings whose inscriptions carry the verb of “κατασκευάζειν”, may not provide the exact date when the
inscription was carved, contrary to what is widely believed in current scholarship. It is
thereby emphasized that the verb of “κατασκευάζειν”, synonymous occasionally with
“ἐπισκευάζειν”, is not limited in its meaning “to construct”, but rather, it has a wide
range of meanings, such as: to reconstruct, to repair, to renovate or even to enlarge
the buildings. It is therefore proposed that the dating of the constructions, if they are
made relying only upon the epigraphic evidence (i.e. upon the presence of the verb of
“κατασκευάζειν”), may result in faulty interpretations.

Anahtar Kelimeler

κατασκευάζειν, ἐπισκευάζειν, building inscriptions, nymphaeum at Side, Greek epigraphy, restoration, construction.

Kaynakça

• Alzinger 1970 Alzinger, W., “Ephesos. B. Archäologischer Teil”, RE Suppl. XII, 1588-1704.
• Bean – Mitford 1970 Bean, G. B. – T. B. Mitford, Journeys in Rough Cilicia 1964-1968, Vienna.
• Bommelaer 1991 Bommelaer, J. F., Guides de Delphes. Le site, Paris. Bringmann – von Steuben 1995
• Bringmann, K. – H. von Steuben, Schenkungen hellenistischer Herrscher an griechische Städte und Heiligtümer, Teil I: Zeugnisse und Kommentare, Berlin.
• Courby 1921 Courby, F., “Notes topographiques et chronologiques sur le sanctuaire d’Apollon délie”, BCH 45, 174-241.
• Cramme 2001 Cramme, S., Die Bedeutung des Euergetismus für die Finanzierung städtischer Aufgaben in der Provinz Asia (Dissertation), Cologne.
• Daux – Salač 1932 Daux, G. – A. Salač, Fouilles de Delphes. Tome III: Épigraphie. Fasc. III: Inscriptions depuis le trésor des Athéniens jusqu’aux bases de Gélon, Paris.
• Dorl-Klingenschmid 2001 Dorl-Klingenschmid, C., Prunkbrunnen in kleinasiatischen Städten. Funktion im Kontext, Munich.
• Eck 2008 Eck, W., “Die Bauinschrift der neronischen Thermen in Patara. Zur methodischen Auswertung einer partiell eradierten Inschrift”, ZPE 166, 269-275.
• Fournier – Prêtre 2006 Fournier, J. – C. Prêtre, “Un mécène au service d’une déesse thasienne: décret pour Stilbôn”, BCH 130, 487-497.
• Frantz 1979 Frantz, A., “A public building of late antiquity in Athens (IG II2, 5205)”, Hesperia 48, 194–203.
• Garlan 1965 Garlan, Y., “Études d’histoire militaire et diplomatique”, BCH 89, 332-348.
• Gliwitzky 2010 Gliwitzky, C. A., Späte Blüte in Side und Perge: die pamphylische Bauornamentik des 3. Jahrhunderts n. Chr., Bern.
• Hagel – Tomaschitz 1998 Hagel, S. – K. Tomaschitz, Repertorium der westkilikischen Inschriften: nach den Scheden der kleinasiatischen Kommission der österreichischen Akademie der Wissenschaften, Vienna.
• Hellmann 1992 Hellmann, M. Ch., Recherches sur le vocabulaire de l’architecture grecque, d’après les inscriptions de Délos, Paris.
• Hellmann 1994 Hellmann, M. Ch., “Les signatures d’architectes en langue grecque: Essai de mise au point”, ZPE 104, 151-178.
• Herrmann 1965 Herrmann, P., “Antiochos der Grosse und Teos”, Anadolu 9, 29-159.
• IEphesos II Börker, C. – R. Merkelbach, Die Inschriften von Ephesos, Teil 2: Nr. 101–599 (IK 12), Bonn 1979.
• IEphesos VII.1 Merkelbach, R. – J. Nollé – R. Meriç – S. Şahin, Die lnschriften von Ephesos, Teil 7.1: Nr. 3001–3500 (Repertorium) (IK 17.1), Bonn 1981.
• IG II² Inscriptiones Graecae. IGLSyr 13,1 Sartre, M., Inscriptions grecques et latines de la Syrie, XIII,1. Bostra, Paris 1982.
• Imhoof-Blumer 1902 Imhoof-Blumer, F., Kleinasiatische Münzen, Band II, Vienna. IPrusa ad Olympum II Corsten Th., Die Inschriften von Prusa ad Olympum, Bd. II (IK 40), Bonn 1993.
• ISelge Nollé J. – F. Schindler, Die Inschriften von Selge (IK 37), Bonn 1991.
• ISide I Nollé, J., Side im Altertum. Geschichte und Zeugnisse. Band 1: Geographie, Geschichte, Testimonia, griechische und lateinische Inschriften (1–4), (IK 43), Bonn 1993.
• ISide II Nollé, J., Side im Altertum. Geschichte und Zeugnisse. Band 2: Griechische und lateinische Inschriften (5–16) – Papyri – Inschriften in sidetischer Schrift und Sprache – Ergänzungen und Berichtigungen – Konkordanzen – Epigraphische Indices (IK 44), Bonn 2001.
• IStratonikeia I Şahin, M. Ç., Die Inschriften von Stratonikeia. Teil 1: Panamara (IK 21), Bonn 1981.
• IStratonikeia II,1 Şahin, M. Ç., Die Inschriften von Stratonikeia. Teil 2.1: Lagina, Stratonikeia und Umgebung (IK 22.1) Bonn 1982.
• Koçak – Erkoç 2016 Koçak M., – S. Erkoç, Patara Nero Hamamı. Likya’da Bilinen En Erken Hamam Yapılarından Biri Üzerine Gözlemler, LYKIARKHISSA. Havva İşkan’a Armağan/ Festschrift für Havva İşkan (ed. E. Dündar – Ş. Aktaş – M. Koçak – S. Erkoç.), Istanbul, 493-512.
• Kokkinia 2000 Kokkinia, C., Die Opramoas-Inschrift von Rhodiapolis. Euergetismus und soziale Elite in Lykien, Bonn.
• Knoepfler 1986 Knoepfler, D., “Un document attique à reconsidérer: le décret de Pandios sur l’Amphiaraion d’Oropos”, Chiron 16, 71-98.
• Lebreton 2010 Lebreton, S., “Les géomètres de Quintus Veranius. À propos du stadiasmos de Patara”, Dialogues d’histoire ancienne 36/2, 61-116.
• Lepke et al. 2015 Lepke, A. – Chr. Schuler – K. Zimmermann, “Neue Inschriften aus Patara III: Elitenrepräsentation und Politik in Hellenismus und Kaiserzeit”, Chiron 45, 291-383.
• Liebenam 1900 Liebenam, W., Städteverwaltung im römischen Kaiserreiche, Leipzig. Longfellow 2011 Longfellow, B., Roman Imperialism and Civic Patronage: Form, Meaning, and Ideology in Monumental Fountain Complexes, Cambridge.
• Maier 1960 Maier, F. G., Griechische Mauerbauinschriften. Zweiter Teil: Untersuchungen, Heidelberg.