Türk Etnografyasının Araştırılmasında Saul Matveyeviç Abramzon’un Yeri ve Eserleri

Yıl 2019, Sayı: 41, 261 - 282, 19.06.2019

Ali Ünal

https://doi.org/10.21497/sefad.586618

Öz

Etnografya, bağımsız tarih bilimi olarak XIX. yüzyılın ortasında
şekillenir. Tarih bilimi içinde en genç alanlardan biri olan Kırgız etnografyasına
ilişkin çalışmalar, XIX. yüzyılın yarısından itibaren Rus seyyahları,
coğrafyacıları, misyonerleri tarafından toplanmaya başlanmıştır. XX. yüzyılın
ortasından itibaren bağımsız bilim alanına dönüşmüştür. Kırgız etnografyasının
gelişmesinde Saul Matveyeviç Abramzon, Klavdiya İvanovna Antipina, T. D.
Bayaliyeva, B. Alımbayeva, İmel Bakiyeviç Moldobayev, A. F. Burkovskiy, A.
Cumagulov gibi pek çok seçkin bilim insanının katkısı büyüktür. Kırgız
etnografyasında önemli bir yere sahip olan S. M. Abramzon, Kırgız etnografyası
araştırmalarının temel kurucusu olarak bilinir. Kırgız etnografyası ve
kültürünü inceleyerek sayısız eser yaratmıştır. Eserleri bu anlamda Kırgız
etnografyasının özünü teşkil etmektedir. Özellikle 1926-1950 yılları arasında
Kırgızistan’da yürütülen etnografik bilimsel araştırmalar S. M. Abramzon’un
adıyla anılır. Kırgızların ve diğer Türk soylu halkların arasındaki ortak
etnografik unsurları barındıran tahliller içeren araştırmaları da bu bilim
insanının değerini bir kat daha arttırmaktadır. Çalışmaları her ne kadar
dönemin koşullarına göre yürütülse de Kırgız ve diğer Türk halklarının sosyal,
siyasal, ekonomik ve kültürel yapıları hakkında muazzam ve örnek çalışmalar
ortaya çıkardığı gerçeği kendini alenen göstermektedir. Söz konusu makalede, S.
M. Abramzon’un çalışmaları, hayatı ve ana kaynak niteliği taşıyan bazı
eserlerinin etnografik tarih yazımı açısından önemi üzerinde durularak analizi
yapılmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

S. M. Abramzon, Türk etnografyası, Kırgızlar ve Kırgızistan, tarih yazımı

The Place and Works of Saul Matveyevich Abramzon in the Research on Turkic Ethnography

Öz

Ethnography was shaped as an independent science of history in the XIX.
mid-century. The first Kyrgyz ethnographic studies have begun to be gathered by
Russian travelers, geographers and missionaries since the mid-XIX century, and
since the middle of XX century it has become an independent scientific field.
Saul Matveyevich Abramzon, Klavdiya Ivanovna Antipina, T.D. Bayaliyeva, B.
Alimayeva, Imel Bakiyevich Moldobayev, A. F. Burkovskiy, A. Zhumagulov and
other scientists’ contribution in the development of the Kyrgyz ethnography is
great. S.M. Abramzon occupies an important place in the history of Kyrgyz
ethnography, and he is also considered its founder. Ethnographic scientific
research, which was carried out in the Kyrgyzstan region between 1926 and 1950,
is referred to the name of S. M. Abramzon. In particular, his works that
include such topics as common ethnographic elements among Kyrgyz and other
Turkic peoples increase the value of this scientist even more. Although his
works are carried out according to the conditions of the period, it does not
remove the fact that Kyrgyz and other Turkic peoples have enormous and eloquent
labor in their social, political, economic and cultural structures. In the
report, it was attempted to make an analysis based on the work and life of
Abramzon, as well as his works that were considered as the main source in terms
of writing ethnographic history.

Anahtar Kelimeler

S. M. Abramzon, Turkic ethnography, Kyrgyz people and Kyrgyzstan, history writing

Kaynakça

• Abramzon, S. (1948). Etnografiçeskiye ekspeditsii v Kirgizskoy SSR v 1946-1947 g.g. İzv. VGO, tom 80, vıp. 4, 373-383.
• Abramzon, S. (1954). Polevıye etnografiçeskiye issledovaniya v Kirgizskoy SSR v 1953 g. Sovetskaya Etnografiya, (2), 155-158.
• Abramzon, S. (1956). Predvaritelnıye itogi polevıh etnografiçeskih issledovaniy v Kirgizskoy SSR v 1954 g. KSİE, vıp. XXV, 19-25.
• Abramzon, S. (1958). Bıt kolhoznikov Kirgizskih seleniy Darhan i Çiçkan. Moskova: İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR.
• Abramzon, S. (1959). Kirgizskoye naseleniye Sintszyan Uygurskoy avtonomnoy oblasti KNR. TKAEE, tom II, 332-359.
• Abramzon, S. (1990). Kirgizi i ih etnogenetiçeskiye i istoriko-kulturnıye svyazi. Frunze: İzdatelstvo Kırgızstan.
• Abramzon, S. (2013). Kırgız cana Kırgızstan tarıhı boyunça tandalma emgekter. Bişkek: Turar.
• Abramzondun Kırgız tarıhına arnalgan emgekteri. (2014). 20.04.2018 tarihinde http://www.bbc.com/kyrgyz/kyrgyzstan/2014/01/140109_history_dis adresinden alındı.
• Antipina, K. (1962). Osobennosti materialnoy kulturı i prikladnogo iskusstva yujnıh Kirgizov. Frunze: İzd-vo AN Kirg SSR.
• Asanov, Ü. (2006). Abramzon Saul Matveyeviç. Kırgızstan uluttuk entsiklopediya (s.41-42). Bişkek: Mamlekettik Til cana Entsiklopediya Borboru.
• Aytmambetov, D. (1967). Kultura Kirgizskogo naroda po vtoroy polovine XIX i naçale XX vv. Frunze: İlim.
• Azam, U. A. (2013). Abramzon Kırgızdar üçün sındalganda. 20.04.2018 tarihinde http://kmb3.kloop.asia/2014/10/23/abramzon-kyrgyzdar-ch-n-syndalganda/ adresinden alındı.
• Bayaliyeva, T. (2006). S. Abramzon i Kirgizskoye religiovedeniye. İ. B. Moldobayev ve C. C. Pirimbayeva (Yay. haz.). S. M. Abramzon i voprosı Kırgızskoy etnografii: (k 100-letiyu so dlya rojdeniya S. M. Abramzona) içinde (s.48-54). Bişkek: Turar.
• Busıgin, Y. (2001). Obşaya etnografiya. Moskova: Kurs Lektsiy Studentam İstoriçeskogo Fakulteta Kazanskogo Universiteta.
• Its, R. F. (1991). Vvedeniye v etnografiyu. Leningrad: İzd-vo Leningradskogo Universiteta.
• Karadovut, Z. ve Aksoy, M. (2004). Kırgız gelenekleri ve Abramzon. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, (1), 1-10.
• Karatayev, O. ve Eraliyev, S. (2005). Kırgız etnografiyası boyunça sözdük. Bişkek: Biyiktik.
• Kırgız etnograftarı. (nd). 20 Nisan 2018’da https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F adresinden alındı.
• Kurılyev, V. (2006). Vklad S. M. Abramzon v razrabotku problem sotsialnoy organizatsii u naradov Sredney Azii i Kazahstana. İ. B. Moldobayev ve C. C. Pirimbayeva (Yay. haz.). S. M. Abramzon i voprosı Kırgızskoy etnografii: (k 100-letiyu so dlya rojdeniya S. M. Abramzona) içinde (s. 30-38). Bişkek: Turar.
• Mahova, E. (1959). Materialnaya kultura Kirgizov kak istoçnik izuçeniya ih etnogeneza. Frunze: Trudı Kirgizskoy Arheologiçeskoy i Etnografiçeskoy Ekspesitsiy, tom III. 47-49, 52-56.
• Mahova, E. (1963). Narodı Sredney Azii i Kazahstana. tom II. Moskova: Akademiya Nauk.
• Mametemin, K. M. (2017). Kırgızstandagı etnografiyalık izildöölör (1920-1930-c.c.). Nauka Novıye Tehnologii i İnnovatsii Kırgızstana, (7), 217-220.
• Moldobayev, İ. (2006). Folklorniy material v etnografiçeskom nasledii S. M. Abramzona. İ. B. Moldobayev ve C. C. Pirimbayeva (Yay. haz.). S. M. Abramzon i voprosı Kırgızskoy etnografii: (k 100-letiyu so dlya rojdeniya S. M. Abramzona) içinde (s. 59-66). Bişkek: Turar.
• Moldobayev, İ. ve Gogolev, A. (2006). Vvedeniye v izuçeniye Kırgızsko-Yakutskih istoriko-kulturnıh svyazey. İ. B. Moldobayev ve C. C. Pirimbayeva (Yay. haz.). S. M. Abramzon i voprosı Kırgızskoy etnografii: (k 100-letiyu so dlya rojdeniya S. M. Abramzona) içinde (s. 96-108). Bişkek: Turar.
• Moldobayev, İ. ve Pirimbayeva, C. (2006). S.M. Abramzon i voprosı Kırgızskoy etnografii: (k 100-letiyu so dlya rojdeniya S. M. Abramzona). Bişkek: Turar.
• Pirimbayeva, C. (2006). S. M. Abramzon o svadebnıh obryadah i braçnıh otnoşeniyah Kırgızov i narodov Sredney Azii. İ. B. Moldobayev ve C. C. Pirimbayeva (Yay. haz.). S. M. Abramzon i voprosı Kırgızskoy etnografii: (k 100-letiyu so dlya rojdeniya S. M. Abramzona) içinde (s. 77-90). Bişkek: Turar.
• Reşetov, A. (2001). S. M. Abramzon-issledovatel tsentralnoaziatskih Kırgızov. Etnografiçeskoye Obozreniye, (1), 142-148.
• Saul Abramzon Matveyeviç. (2014). 20.04.2018 tarihinde https://www.open.kg/about-kyrgyzstan/famous-personalities/1213-saul-matveevich-abramzon.html adresinden alındı.
• Stalbekova, E. (2017). Saul Matveyeviç Abramzon. 20.04.2018 tarihinde http://students.com.kg/archives/9 adresinden alındı.
• Vişnevetskaya, V. (2006). S. M. Abramzon i muzey antropologii i etnografii AN SSSR. İ. B. Moldobayev ve C. C. Pirimbayeva (Yay. haz.). S. M. Abramzon i voprosı Kırgızskoy etnografii: (k 100-letiyu so dlya rojdeniya S. M. Abramzona) içinde (s. 67-76). Bişkek: Turar.
• Voropaeva, V. (2005). Pıtlivıy, talantlivıy issledovatel… Abramzon Saul Matveyeviç. 20.04.2018 tarihinde http://www.history.krsu.edu.kg/index.php?option=com_content&task=view&id=524&Itemid=2&showall=1 adresinden alındı.
• Voropaeva, V. (2005). Pıtlivıy, talantlivıy issledovatel… Abramzon Saul Matveyeviç. A. A. Kakeyeva (Yay. haz.). Rossiyskiye podvijniki v istorii kulturı Kırgızstana içinde (s. 6-14). Bişkek: İzd-vo KRSU.
• Zoriktuyev, B. (2006). S.M. Abramzon ob etnogenetiçeskih svyazah Kirgizov. İ. B. Moldobayev ve C. C. Pirimbayeva (Yay. haz.). S. M. Abramzon i voprosı Kırgızskoy etnografii: (k 100-letiyu so dlya rojdeniya S. M. Abramzona) içinde (s. 55-58). Bişkek: Turar.