Tiyatro Ve Sinema Uyarlamaları Bağlamında Zaman-Uzam Ve İmgelerin Söyleşimi: Federico Garcia Lorca Örneği

Yıl 2019, Özel Sayı (1) Mayıs 2019, 106 - 126, 10.05.2019

Aslı Şahinkaya

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.516349

Öz

Bu çalışmanın düşünsel ikliminin uzlaşımına göre imge, soyut
ya da somut bir varlığın zihindeki izdüşümü olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda yazılı
bir metinle, görüntüsel bir imgenin ve ‘gerçek hayat’ imgelerinin zihindeki
izdüşümü hangi noktalarda farklılaşır sorusu, bu çalışmanın ana eksenini
oluşturmaktadır. Mihail Bakhtin, edebiyatın fiili gerçekle ilişkisinin zaman-uzamla
kurulabileceğini söylemektedir. Tam da bu noktada bir yapıtın zaman-uzamı yani
kronotopu, imgelerin birbirleriyle kurdukları merkezcil ve merkezkaç ilişkiler
bütünü çerçevesinde belirir. Bu çalışmada imgelerin birbirleriyle kurdukları
diyaloğun ortaya çıkardığı ilişki ağları üzerinden; yazınsal imgelerin,
görüntüsel imgelere dönüşümünde, uyarlanmasında, imgelerarası söyleşim
sürecinin izlediği patikaların izi sürülecektir. Bu bakış, uyarlama çalışmaları
ve kuramını ve temel pratiklerini tartışmayı beraberinde getirmektedir. Bu
çalışmada, edebi bir metinden uyarlanmış bir sinema metni üzerinden farklı ve
yaratıcı bir uyarlama mümkün müdür, bu noktada imgeler, zaman- uzam bağlamında,
birbirleriyle nasıl diyalog kurarlar ve nasıl birbirlerine dönüşürler soruları
tartışılacaktır.

Sinema ve tiyatro senaryolarının yazılı olmasından dolayı
ortaklaşan ancak gösterim biçimleri dolayısıyla techne bakımından birbirinden
ayrılan görsel sanatlardır. Hem bir tiyatro oyunu hem de bir sinema filminin
senaryoları yazınsal olarak üretilir, ancak uygulama aşamasında görsel
imgelerle sözcükler imlenirler. Bu karmaşık metinlerarası ilişkinin, imgelerin
söyleşim sürecini çok katmanlı hale getirmesi dolayısıyla bu çalışmada bir
tiyatro metninin sinemaya uyarlanmasını incelemek ilginç bulunmuştur. İspanyol
yazar ve şair Federico García Lorca’nın tragedyalarından biri olan Bernarda
Alba’nın Evi adlı oyundan sinemaya uyarlanan iki film kuramsal eksende
incelenecek ve imgelerin birbirleriyle kurduğu ilişkiler takip edilerek imgeler
arası söyleşimin yaratıcı boyutları üzerine düşünceler üretilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Sinema, Tiyatro, Metinlerarasılık, Federico Garcia Lorca

Kaynakça

• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki.
• Aristoteles. (2014). Poetika. (S. Rifat, Çev.) İstanbul: Can.
• Bahtin, M. (2014). Karnavaldan Romana. (C. Soydemir, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Bergson, H. (2015). Madde ve Bellek. (I. Ergüden, Çev.) Ankara: Dost.
• Burnett, R. (2012). İmgeler Nasıl Düşünür? (G. Pusar, Çev.) İstanbul: Metis.
• Deleuze, G. (2003). İki Konferans. (U. Baker, Çev.) İstanbul: Norgunk.
• Deleuze, G. (2010). Bergsonculuk. (H. Yücefer, Çev.) İstanbul: Otonom.
• Deleuze, G. (2014). Sinema 1: Hareket İmge. (S. Özdemir, Çev.) İstanbul: Norgunk.
• Deleuze, G., & Guattari, F. (1990). Kapitalizm ve Şizofreni 1: Göçebe Bilimi İncelemesi. (A. Akay, Çev.) İstanbul: Bağlam.
• Deleuze, G., & Guattari, F. (2000). Kafka: Minör Bir Edebiyat İçin. (Ö. Uçkan, & I. Ergüden, Çev.) İstanbul: YKY.
• Deleuze, G., & Guattari, F. (2001). Felsefe Nedir? (T. Ilgaz, Çev.) İstanbul: YKY.
• Lorca, F. G. (1936). Bernarda Alba'nın Evi. (T. Oflazoğlu, Çev.)
• Lorca, F. G. (2014). Duende'nin Oyunu ve Kuramı. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 2(38).
• Nutku, Ö. (2001). Dram Sanatı: Tiyatroya Giriş. İstanbul: Kabalcı.
• Oliver, A. (Prodüktör), & Camus, M. (Yöneten). (1987). La Casa de Bernarda Alba [Sinema Filmi]. İspanya: Paraiso Films S.A.
• Phillips, S. (Prodüktör), Bruge, S., & Espert, N. (Yönetenler). (1991). The House Of Bernarda Alba [Sinema Filmi]. ABD: Thirteen/WNET.
• Şener, S. (2016). Yaşamın Kırılma Noktasında Dram Sanatı. Ankara: Dost.