MÜSLÜMAN SEYYAHLARIN GÖZÜYLE BEYRUT ŞEHRİ (1890-1914)

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 143 - 168, 30.06.2019

Fırat Küskü

https://doi.org/10.30561/sinopusd.529737

Cited By: 1

Öz

Seyahatnameler
tarih yazımında kullanılan, birinci elden kaynaklardır. Anı, hatırat, mektup ve
benzeri şekillerde yazılmış olan bu eserlere ihtiyatla yaklaşmakla beraber,
başka kaynaklarda bulunmayacak ölçüde kıymetli bilgilere ulaşmak da mümkündür.
Bu çalışmamızda, 1890-1914 tarihleri arasında Beyrut şehrine gelen ve
gözlemlerini aktaran Müslüman yazarların eserleri üzerinden bir Beyrut portresi
çizilmeye çalışılmıştır. Makalede ayrıca bu tarihlerden evvel ve bu tarihlerden
sonra yazılan seyahatnamelere de atıfta bulunularak, yalnızca belirtilen tarih
aralığında kalınmayıp, olayların evvel ve ahirine dair bahis açılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müslüman seyyahlar, Seyahatname, Beyrut, Osmanlı Arap coğrafyası, Sosyal hayat

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA).
• Dâhiliye Mektubi Kalemi (DH. MKT.) nr.1796/28, nr.198/85, nr.270/63, nr.1672/64, nr.1768/27, nr.1787/123, nr.2683/80, nr.897/29.
• Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı (A.}MKT. MHM.) nr.606/2, nr.606/5, nr.606/8; Dâhiliye Şifre (DH. ŞFR.) nr.575/25.
• Yıldız Hususi Maruzat (Y.A..HUS.), nr.420/74, nr.444/34; Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO), nr.77/950; Beyrut Vilayet Salnamesi (1892/1893/1908).
• Ağaoğlu, Samet, Babamın Arkadaşları, İletişim Yayınları, İstanbul 1998.
• Ahmad, Anıs “Şibli Numani”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2010, c. XXXIX, s. 126-127.
• Akçura, Yusuf, Suriye ve Filistin Mektupları, Ötüken Yayınevi, İstanbul 2016.
• Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul 2014.
• Aydın, Bilgi, “Salname” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2009, c. XXXVI, s. 51-54.
• Babanzade, İsmail Hakkı, Beyrut’tan Kuveyt’e Irak Mektupları, Büke Yayıncılık, İstanbul 2002.
• Beyazıdoğlu, Hayriye, “Salnamelere Göre Beyrut (H. 1310/M. 1893-H.1326/M.1908)”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010.
• Bilge, Mustafa, “Lübnan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara 2003, c. XXVII, s. 244-246.
• Birinci, Ali, “Mehmed Suad Nam-i Diğer Ali Suad’ın Hikâyesi”, İstanbul Araştırmaları,İstanbul 1998, Sayı: IV, s. 159-180.
• Bozkurt, Nebi, “Kaylule”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara 2002, c. XXV, s. 83.
• Çelebi, Evliya, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Haz. Seyit Ali Kahraman), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
• Çelebi, Kâtip, Keşefüzzunûn, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1972.
• Çelik, Kürşat, “Osmanlı Hâkimiyetinde Beyrut (1839-1918)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Elazığ 2010.
• Çelik, Kürşat, “Misyonerlerin Suriye’de Sağlık Alanındaki Faaliyetleri ile Şam Tıp Fakültesinin Açılmasına Dair Bir Rapor” The Journal of Academic Social Science Studies (JASS), Adıyaman 2014, Sayı: 29, s. 139-164.
• Çelik, Kürşat, “Sultan II. Abdülhamid’e Sunulan Bir Layiha: 1880 Tarihli Beyrut Layihası”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Elazığ 2018, Cilt: XXVIII, Sayı: 2, s. 345-362.
• Deringil, Selim, İktidarın Sembolleri ve İdeoloji (II. Abdülhamid Dönemi 1876-1909), (Çev. Gül Çağalı Güven), Doğan Kitap, İstanbul 2014.
• Dursun, Davut, “Beyrut”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1992, c. VI, s. 81-84.
• Ebü’l Fida, Ebü’l Fida Coğrafyası, (Çev. Ramazan Şeşen), Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2017.
• Erden, Ali Fuad, Birinci Dünya Harbi’nde Suriye Hatıraları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2003.
• Esin, Emel, “Akçuraoğlu Yusuf Bey’e Dair Hatıralar”, Ölümünün Ellinci Yılında Yusuf Akçura Sempozyumu Tebliğleri, Ankara 1987, s. 36-37.
• Georgeon, François, Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri-Yusuf Akçura 1876-1935, (Çev. Alev Er), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
• Gorton, T.J, A Beirut Anthology (Travel Wiriting Through the Centuries), The American University in Cairo Press, New York 2015.
• Gökbilgin, Tayyib, “1840’tan 1861’e Kadar Cebel-i Lübnan Meselesi ve Dürzîler”, Belleten, Ankara 1946, Cilt: X, Sayı: 40, s. 641-703.
• Güler, Mustafa, Cezzar Ahmed Paşa ve Akka Savunması, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2013.
• Hanioğlu, M. Şükrü, "Türkçülük", Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi (TCTA), İstanbul 1985, c. V, s. 1397.
• Hell, Joseph, “Beyrut”, İslam Ansiklopedisi (İA), İstanbul 1961, c. II, s. 587-588.
• Hinnells, John, The Penguin Dictionary of Religions, Penguin Books, London 1995.
• Humpreys, R. Stephen, “XIII. Yüzyılda Eyyûbîler, Memlûkler ve Latin Doğu”, (Çev. Mustafa Kılıç), Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, Sivas 2007, Sayı: XI/1, s. 359-378.
• Hut, Davut, “II. Meşrutiyet Döneminde Bir Osmanlı Entelektüeli Babanzade İsmail Hakkı (1876-1913)”, (Ed. Zekeriya Kurşun ve Haydar Çoruh), Tarihimizden Portreler Osmanlı Kimliği, Ortadoğu ve Afrika Araştırma Yayınları, İstanbul 2013, s. 101-122.
• Hut, Davut, “Osmanlı Arap Vilayetleri, Arabizm ve Arap Milliyetçiliği”, Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl: I, Sayı: Ortadoğu Özel, s. 105-150.
• Hut, Davut, “Buharlı Gemiler Çağında Osmanlı Deniz ve Nehiryolu Ulaşımı”, Osmanlı’da Ulaşım, (Ed. Vahdettin Engin, Ahmet Uçar, Osman Doğan), Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2011, s. 71-101.
• İlgürel, Mücteba, “Evliya Çelebi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1995, c. XI, s. 529-533.
• İmam Müslim, Sahih-i Müslim Muhtasarı, (Der. Hanifi Akın), Polen Yayınları, İstanbul 2008.
• İvanov, Nikolay, Osmanlı’nın Arap Ülkelerini Fethi (1516-1574), (Çev. İlyas Kemaloğlu ve Rakhat Abdieva), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
• Keleş, Erdoğan, "Cebel-i Lübnan'da İki Kaymakamlı İdare Düzeninin Uygulanması ve 1850 Tarihli Nizamname", Ankara Üniversitesi DTCF, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: XXVII, Sayı: 43, s. 131-157.
• Koloğlu, Orhan, Türk–Arap İlişkileri Tarihi, Tarihçi Kitabevi Yayınları, İstanbul 2017.
• Koşay, Harnit, "Yusuf Akçura", TTK Belleten, Ankara 1977, Cilt: XLI, Sayı:162, s. 389-400.
• Lewis, Bernard, Ortadoğu–İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi, (Çev. Selen Y. Kölay), Arkadaş Yayınları, İstanbul 2017.
• Mağmumi, Şerafeddin, Bir Osmanlı Doktorunun Seyahat Anıları Yüzyıl Önce Anadolu ve Suriye (Çev. Cahit Kayra), Boyut Yayın Grubu, İstanbul 2008.
• Masters, Bruce, Osmanlı İmparatorluğu’nun Arapları (1516-1918) Sosyal ve Kültürel Bir Tarih, (Çev. Feray Çoşkun), Doğan Kitap, İstanbul 2017.
• Nasrullah, Mehmet ve M. Rüşdü ve Mülazım M. Eşref, Memalik-i Şahaneye Mahsus Mükemmel ve Mufassal Atlas (Osmanlı Atlası), OSAV Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2003.
• Nerval, Gerard, Doğu’da Seyahat, (Çev. Selahattin Hilav), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2014.
• Numani, Şibli, Anadolu–Suriye–Mısır Seyahatnamesi, (Çev. Yusuf Karaca), Risale Yayınları, İstanbul 2002.
• Orha, Zafer, “Beyrut Vilayeti’nde Osmanlı İdaresi (1887-1909)”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2017.
• Ortaylı, İlber, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2018.
• Ortaylı, İlber, “Osmanlılar’da Millet Sistemi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2005, c. XXX, s. 66-70.
• Suad, Ali, Suriye, Irak, Necid ve Hicaz Seyahatlerim, (Haz. Zekeriya Kurşun ve Ali Okumuş), Taş Mektep, İstanbul 2015.
• Şahabeddin, Cenab, Beyrut, Filistin ve Nablus İzlenimleri 1918, (Haz. Tayfun Haykır), Ötüken Neşriyat, İstanbul 2015.
• Günaltay, Mehmed Şemseddin, İslam Tarihinin Kaynakları Tarih ve Müverrihleri, Kitabevi, İstanbul 1991.
• Temimi, Mehmed Refik ve Mehmed Behcet, Beyrut Vilayeti I. Cenub Kısmı (1333-1335), Beyrut Vilâyet Matbaası, Beyrut 1917.
• Temir, Ahmet, Yusuf Akçura, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.
• Togay, Muharrem Feyzi, Yusuf Akçura’nın Hayatı, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul 1944.
• Uygun, Süleyman, Osmanlı Sularında Rekabet (Mesajiri Maritim Vapur Kumpanyası 1851-1914), Kitap Yayınevi, İstanbul 2015.
• Ünver, Metin, “Courtgi (Gürcü) Bahr-i Sefid (L’egee) Vapur Kumpanyası 1883-1911”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Bahar 2018, Sayı: XXIV, s. 175-210.
• Zeine, N. Zeine, Türk-Arap İlişkileri ve Arap Milliyetçiliğinin Doğuşu, (Çev. Emrah Akbaş), Gaye Kitabevi Dağıtım, İstanbul 2003.