Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature

Öz

Savaş, edebiyatımızın en eski dönemlerinden beri edebi metinlerde çeşitli şekillerde yer verilen önemli konulardan biridir. Edebiyatın dönemlerinin her birinde farklı özellikleri ve nitelikleriyle değişik eserlerde ele alınmıştır. İslâmiyet’in kabulüyle savaş edebiyatı içinde cihat kavramıyla birlikte “fetihnâme” ve “gazavâtnâme” türü eserler öne çıkmaya başlamıştır. Savaş ya da savaşları anlatan müstakil eserler yazılmıştır.
Divan edebiyatında da özellikle, şairlerin kasidelerinde övdükleri devlet adamlarının katıldıkları savaşlardan ve bu savaşlardaki kahramanlıklarından söz ettikleri görülür. Kasidelerde doğrudan bir savaş konu edilebilir ya da savaş tasvirlerine yer verilebilir. Divan şiirinde kimi zaman “cidâl, harp, cenk, perhâş, erdeb, rezm” vb. eşanlamlılarıyla da karşılanan savaş, divan şiirinin söz varlığı içinde önemli bir yer tutmaktadır. Bazı şiirlerde de savaş ya da benzer, eş anlamlı kelimeler redif olarak kullanılmıştır. Ancak, divan şiirinin dünyası içinde savaş gerçek anlamıyla yer almakla birlikte, daha çok mecazi anlamıyla vardır. Bu mecazi anlatımda savaş, şiirin geleneksel tipleri âşıkla-sevgili ya da âşıkla rakip arasında geçmektedir. Âşık sevgilinin güzellik ülkesine sefer yapar. Sevgilinin güzellik unsurları ve rakip âşığın karşısına engel olarak çıkar.
Divan şiirinde savaş ve savaşla ilgili unsurların kullanımını genel olarak değerlendirdikten sonra; Fehîm-i Kadîm Divanı’nda bulunan savaşla ilgili “ceng” redifli gazelle; redifinde “sulh-ceng”, “düşman-dost” tezadına yer verilen gazeli biçim ve içerik özellikleri bakımından inceleyip değerlendireceğiz.