Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi

Öz

Yerel yönetimler, mahalli ve müşterek ihtiyaçların karşılanması amacıyla kurulan yönetim birimleri olarak tanımlanmaktadır. Ancak günümüzde yerel yönetimlerin görevleri ve yüklendikleri sorumluluklar, mahalli ihtiyaçların çok ötesine geçmiş ve uluslararası ilişkiler kurmayı zaruri kılmıştır. Kimi zaman ulusal politikalarla kurulamayan dostluk ve güven ilişkileri, şehirler ve belediyeler üzerinden inşa edilerek, ulusal politikalara zemin hazırlanmakta, karşılıklı iş birliği, tecrübe paylaşımı gibi oluşumlarla ekonomik, ticari, kültürel ve sosyal ilişkiler geliştirilmektedir. Yerel yönetimlerin uluslararası ilişkilerinde tema odaklı, proje temelli, süreli ve süresiz iş birlikleri, kalkınma ve acil yardım vb. çeşitli çalışmalar yapılıyor olsa da bu alanda daha çok kardeş şehir ilişkileri ve anlaşmaları ön plana çıkmaktadır. 1950’li yıllarda başlayan kardeş şehir ilişkileri 1980’li yıllardan sona yoğunluk kazanmış, her türlü iletişim imkânlarının gelişmesi, kentleşme, küreselleşme, yerelleşme ve demokratikleşme akımlarıyla birlikte 2000’lerden sonra çeşitlenerek artış göstermiştir. Türkiye’de de benzer bir süreç yaşanmış, aynı yıllarda yerel yönetimler alanındaki reform ve Avrupa Birliği ile daha da yakınlaşma bu sürece ivme kazandırmıştır. Yürütülen uluslararası ilişkiler yerel yönetim biriminin ölçeğine göre değişkenlik göstermekle birlikte metropol kentlerde önemli bir strateji haline gelmiş durumdadır. Buna göre İstanbul uluslararasılaşma anlamında ülkemizde en dikkat çekici şehirdir. Küresel kent olma iddiasıyla çalışmalarına devam eden İstanbul Büyükşehir Belediyesi, uluslararası ilişkiler konusuna büyük önem verdiğini ifade etmektedir. Makale çalışmamızda, ülkemizde yerel yönetimlerin uluslararası ilişkiler faaliyetleri açıklanmakta olup, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin çalışmaları inceleme alanı olarak tercih edilmiştir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin yürüttüğü başlıca uluslararası ilişki çalışmaları; kardeş şehir anlaşmaları, iş birliği protokolleri, mutabakat zaptı ve iyi niyet mektupları ile uluslararası kuruluşlara üyelikler olarak tanımlanmıştır. Makale çalışmamızın temel kuramı, yerel yönetimlerin uluslararası ilişkiler çalışmalarının merkezi yönetim politikalarının nihai belirleyici olduğu bir süreçle sürdürüldüğüdür. Ayrıca makale temel sorusu olarak; bir belediyenin merkezi yönetimin onayını almadan bir uluslararası ilişki faaliyeti yürütmesi mümkün müdür sorusunun cevabı aranmaktadır. Buna göre; İstanbul Büyükşehir Belediyesi dış ilişkilerinin yönünü belirlerken, İstanbul’a katkı sağlama potansiyeline sahip kent yönetimleri veya tarihsel, kültürel ve coğrafi yakınlık arz eden ülkelerin kent belediyelerini tercih etmektedir. Bu durumun sebebi; kentsel hizmetler bakımından nitelikli örnekleri tanımak ve tarihsel, kültürel ve coğrafi yakınlık arz eden ülkelerle yürütülen iyi ilişkilerin devamlılığını sağlamaktır. Ancak ülkemizdeki tüm belediyeler gibi İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin de uluslararası ilişkilerinin yönünü belirleyen ana etken merkezi yönetimin izlediği politikalardır. Bir belediyenin merkezi yönetim politikalarına aykırı uluslararası ilişki yürütmesi veya daha önce başlanan bir ilişkinin devam ettirilmesi mümkün görünmemektedir. Türkiye ve Hollanda arasında yaşanan siyasi gerilim neticesinde, İstanbul ve Rotterdam arasında 2015 yılında imzalanan Kardeş Şehir Anlaşmasının iptali söz konusu duruma en iyi örnektir.