Bal Arılarının (Apis mellifera L.) Sınıflandırılması ve Ekolojik Koşulların Morfolojisi Üzerine Etkisi

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 2, 68 - 77, 15.12.2017

Neslihan Özsoy Taşkıran Miray Dayıoğlu Dilek Kabakcı

Öz

Morfolojik karakterler ile bal
arılarının sınıflandırılması ilk kez 19. yüzyılda başlamıştır ve günümüze kadar
gelişerek devam etmiştir. Birçok balarısı (Apis mellifera L.) ırk ve
genotipleri kendilerine özgü morfolojik yapıları ile Dünya üzerinde yayılış
göstermektedir. Bu ırk ve genotipler morfolojik, davranışsal ve fizyolojik
özellikler bakımından birbirlerinden ayrılırlar. Bal arılarının klasik
morfometri ile sınıflandırılmasında vücut büyüklüğü, dil uzunluğu, Femur
uzunluğu, Metatarsus uzunluğu, Beşinci tergit kıl uzunluğu Mum salgı yüzeyi
uzunluğu, Scutellum rengi, Arka bacak uzunluğu, kanat damar açıları gibi
karakterlere ait veriler kullanılmaktadır. Geometrik morfometri ise sadece
kanat damar açıları kullanılarak,  şekle
bağlı varyasyonu ortaya koymaktadır. Bu derlemede, bal arısı ırk ve
genotiplerinin sınıflandırılması ve ekolojik farklılıkların morfolojik
karakterler üzerine etkileri ile ilgili yapılmış bazı çalışmalar hakkında bilgi
verilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bal arısı, Klasik morfometri, Geometrik morfometri, Ekolojik koşullar

Kaynakça

• Adam, B., 1983. In search of best strains of honeybees. 2nd Edition, Northern Bee Books, Mytholmroyd, Hebden Bridge,UK. pages 206.
• Adams, C. D., Rohlf, J. F. and Slice, D. E. 2004. Geometric morphometrics: ten years of progress following the ‘revolution’. Ital. J. Zool., Vol. 71, pp. 5-16.
• Ahmed, A., Mohammad, A., Yehya, A. and Nuru, A., 2012. Morphometric diversity of indigenous Honeybees, Apis mellifera (Linnaeus, 1758), in Saudi Arabia (Insecta: Apidae). Zoology in the Middle East 57: 97 - 103.
• Alattal, Y., Ghamdi, A. Al, Sharni, M. Al and Fuchs, S., 2014. Morphometric characterisation of the native Honeybee, Apis mellifera Linnaeus, 1758, of Saudi Arabia. Zoology in the Middle East, Volume: 60, Issue:3, pp: 226 - 235.
• Badalı, M.N., 2010. İran’ın kuzeyinde yayılış gösteren bal arısı populasyonlarının morfometrik ve geomorfometrik analizi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Barour, C. and Baylac, M., 2016. Geometric morphometric discrimination of the three African honeybee subspecies Apis mellifera intermissa, A. m. sahariensis and A. m. capensis (Hymenoptera, Apidae): Fore wing and hind wing landmark configurations. Journal of Hymenoptera Research (JHR) 52:61 - 70.
• Baskaran, M., 2016. Variation in the morphological characters of the Indian honey bee Apis cerana indica (Fabr.) from northern to southern India. Journal of Apicultural Research, Vol. 55, No. 3:221 - 227.
• Bodenheimer, F.S. 1941. Türkiye’de bal arısı ve arıcılık hakkında etütler (Studies on the honey bee and beekeping in Turkey).Merkez Zirai Mücadele Enstitüsü Ankara. Numune Matbaası, Istanbul.
• Çakmak, İ., Fuchs, S., Çakmak, S.S., Koca, A.Ö., Nentchev, P. and Kandemir, İ., 2014. Morphometric Analysis of honey bees distributed in northern Turkey along the Black Sea coast. U. Arı Drg., 14 (2): 59 - 68.
• Da Silva, F.D., Sella, M.L.G., Francoy, T.M. and Costa, A.H.R., 2015. Evaluating classification and feature selection techniques for honeybee subspecies identification using wing images. Computers and Electronics in Agriculture 114, 68 - 77.
• E Silva Neto, Carlos de Melo; Ribeiro, Anna Clara Chaves; do Prado, Marco Antonio Pires Ferreira; Gonçalves, Bruno Bastos; Lima, Gomes; Flaviana, Jaqueline Pinheiro da Silva; Nascimento, Abadia dos Reis, 2016. NAS ASAS DA IDENTIFICAÇÃO: USO DE MORFOMETRIA DA ASA EM ESPÉCIES DE Melipona. Interciencia, vol. 41, núm. 9, pp. 605 - 609.
• Engel, M.S., The taxonomy of recent and fosil honey bees (Hymenoptera: Apidae; Apis), J. Hymenoptera Res., 8, 165–196, (1999).
• Francoy, T.M.,Prado, P.R.R., Gonçalves, S., Cost, L.da F. and Jong, D. de, 2006. Morphometric differences in a single wing cell can discriminate Apis mellifera racial types. Apidologie, 37: 91 - 97.
• Francoy, T.M., Silva, R.A.O., Nunes-Silva, P. And Menezes, C., 2009. Gender identification of five genera of stingless bees (Apidae, Meliponini) based on wing morphology. Genetics and Molecular Research 8 (1): 207 - 214.
• Francoy, T.M., Grassi, M.L., Imperatriz-Fonseca, V.L., May-Itzá, W.D. and Quezada-Euán, J.J.G., 2011. Geometric morphometrics of the wing as a tool for assigning genetic lineages and geographic origin to Melipona beecheii (Hymenoptera: Meliponini). Apidologie, 42:499 - 507.
• Gençer, H.V. ve Fıratlı, Ç., 1999. Orta Anadolu ekotipleri (A. m. anatoliaca) ve Kafkas ırkı (A. m. caucasica) bal arılarının morfolojik özellikleri. Tr. J. of Veterinary and Animal Sciences, 23, Ek Sayı 1, 107 - 113.
• Güler, A. ve Toy, H., 2008. Sinop İli Türkeli yöresi balarıları (Apis mellifera L.)’nın morfolojik özellikleri. OMÜ Zir. Fak. Dergisi,23(3):190 - 197.
• Güler, A., Bıyık, S. ve Güler, M., 2013. Batı Karadeniz Bölgesi Bal arılarının (Apis mellifera L.) Morfolojik Karakterizasyonu. Anadolu Tarım Bilim. Derg., 28(1):39 - 46.
• Gür, D., 2017. Trakya ve Yığılca Bal Arılarının Morfometrik Yöntemlerle Karşılaştırılması, Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Hadisoesilo, S., Raffiudin, R., Susanti, W., Atmowdi, T., Hepburn, C., Radloff, S.E., Fuchs, S. and Hepburn, H.R., 2008. Morphometric analysis and biogeography of Apis koschevnikovi Enderlein (1906). Apidologie 39: 495 - 503.
• Hepburn, H.R., Radloff, S., Verma, S. and verma, L., 2001. Morphometric analysis of Apis cerana populations in the southern Himalayan region. Apidologie, 32:435 - 447.
• İleri, H., 1996. Farklı ekolojik koşullarda bulunan bal arılarının morfolojileri üzerine bir araştırma. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Kandemir, İ., Kence, M. and Kence, A.,2005. Morphometric and Electrophoretic Variation in Different Honeybee (Apis mellifera L.) Populations. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 29: 885 - 890.
• Karacaoğlu, M., 2004. Anadolu arısı ege ekotipi (A. m. anatolica) ve İtalyan arısı (A. m. ligustica) x Ege ekotipi melezi arılarının morfolojik özellikleri. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(2) : 37 - 4.
• Karacaoğlu, M. ve Fıratlı, Ç., 1998. Bazı Anadolu Bal Arısı Ekotipleri (Apis mellifera anatoliaca) ve Melezlerinin Özellikleri: I. Morfolojik Özellikler. Tr. J. of Veterinary and Animal Sciences 22: 17 - 21.
• Kekecoglu, M. and Soysal, M.I., 2010. Genetıc Diversity of Bee Ecotypes in Turkey and Evidence for Geographical Differences. Romanian Biotechnological Letters, Vol. 15, No.5,pp.5646 - 5653.
• Ken, T., Fuchs, S., Koeniger, N. and Ruiguang, Z., 2003. Morphological characterization of Apis cerana in the Yunnan Province of China. Apidologie 34:553 - 561.
• Kence, A., 2006. Türkiye’de bal arılarında genetik çeşitlilik ve korunmasının önemi. Uludağ Arıcılık Dergisi Şubat, Sayı:1, Sf: 25 - 32.
• Kence, M., Farhoud, H.J. and Tunca, R.I., 2009. Morphometric and genetic variability of honey bee (Apis mellifera L.) populations from northern Iran. Journal of Apicultural Research and Bee World 48(4): 247 - 255.
• Kılıç, F. ve Bilgen, G., İzmir İli Bal Arısı (Apis mellifera L.) Populasyonlarında Enzim Polimorfizmi, Ege Üniv. Ziraat Fak. Dergisi 2006, 43(1):75-84.
• Kırpık, M.A., Bututaki, Ö. and Tanrıkulu, D., 2010. Determining the Relative Abundance of Honey Bee (Apis mellifera L.) Races in Kars Plateau and Evaluating Some of Their Characteristics.Kafkas Univ Vet Fak Derg.16 (Suppl-B): 277 - 282.
• Koca, A.Ö., 2012. Ortadoğu’da yayılış gösteren Apis mellifera L. (Hymenoptera: Apidae) alt türlerinin geometrik morfometri yöntemleriyle analizi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Ana Bilim Dalı, doktora tezi, Ankara.
• Maa, T., 1953. An inquiry into the systematics of the tribus apidini or honeybee (Hym.). Treubia, 21 (3) 525-640.
• Miguel, I., Baylac, M., Iriondo, M., Manzano, C., Garnery, L. and Estonba, A., 2011. Both geometric morphometric and microsatellite data consistently support the differentiation of the Apis mellifera M evolutionary branch. Apidologie, 42:150 - 161.
• Nazzi, F., 1992. Morphometric analysis of honey bees from area of racial hybridization in northeastern Italy. Apidologie, 23, 89 - 96.
• Nedić, N., Francis, R.M., Stanisavljević, L., Pihler, I., Kezić, N., Bendixen,C. and Kryger, P., 2014. Journal of Apicultural Research 53(2): 303 - 313.
• Nunes, L.A., Araújo, E.D., Marchini, L.C., Moreti, A. C., 2012. Variation morphogeometrics of Africanized honey bees (Apis mellifera) in Brazil. Iheringia, Sér. Zool. vol.102 no.3: 321 - 326.
• Oskay, D., 2008. Bal arısı ırklarının çeşitliliğinin korunması, kolonilerin yönetimi ve genetik yapılarının istenen yönde geliştirilmesi üzerine model oluşturulması. Uludağ Arıcılık Dergisi, 8 (2): 63 - 72.
• Otis G.W., Distribution of recently recognized species of honeybees (Hymenoptera: Apidae:Apis) in Asia, J. of Kansas Entomol. Soc., 69, 311-333, (1996).
• Özbakır, G.Ö., 2011. Türkiye’nin Güneydoğu sınırboyu bal arısı populasyonlarının (Apis mellifera L.) morfolojik özellikleri. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni anabilim dalı Doktora Tezi, Ankara.
• Özden, B., 2008. İran Küçük bal arısı (Apis florea fabricius) populasyonlarında geometrik morfometrik analizi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Ana Bilim Dalı, Bilim uzmanlığı tezi, Zonguldak.
• Özkan, A., Gharleko, M.M., Özden, B. and Kandemir, İ., 2009. Multivariate Morphometric Study on Apis florea Distributed in Iran. Turk. J. Zool 33:93 - 102.
• Öztürk, A.I., 1990. Morphometric analysis of some Turkish honeybees (Apis mellifera L.). Master of Philosophy. Univ. Of Wales College of Cardiff, UK.
• Peters, M.K., Peisker, J., Steffan-Dewenter, I. and Hoiss, B., 2016. Morphological traits are linked to the cold performance and distribution of bees along elevational gradients. Journal of Biogeography, 43: 2040 - 2049.
• Quezada-Euán, J.J.G., Sheets, H.D., Luna, E. De, and Eltz, T., 2015. Identification of cryptic species and morphotypes in male Euglossa : morphometric analysis of forewings (Hymenoptera: Euglossini). Apidologie, 46:787 - 795.
• Radloff, S.E.,Hepburn, H.R., Hepburn, C., Fuchs, S., Otis, G.W., Sein, M.M., Aung, H.L., Pham, H.T., Tam, D.Q., Nuru, A.M. and Ken, T., 2005. Multivariate morphometric analysis of Apis cerana of southern mainland Asia. Apidologie 36:127 - 139.
• Radloff, S.E.,Hepburn, H.R., Fuchs, S., Otis, G.W., Hadisoesilo, S., Hepburn, C. and Ken, T., 2005. Multivariate morphometric analysis of the Apis cerana populations of oceanic Asia. Apidologie 36:475 - 492.
• Radloff, S.E., Hepburn, C., Hepburn, H.R., Fuchs, S.,Hadisoesilo, S., Tan, K., Engel, M.S. and Kuznetsov V., 2010. Population structure and classification of Apis cerana. Apidologie, 41:589 - 601.
• Rattanawannee, A., Chanchao, C. and Wongsiri, W., 2007. Morphometric and genetic variation of small dwarf honeybees Apis andreniformis Smith, 1858 in Thailand. The Authors Insect Science, 14: 451 - 460.
• Rattanawannee, A., Chanchao, C. and Wongsiri, S., 2010. Gender and Species Identification of Four Native Honey Bees (Apidae: Apis) in Thailand Based on Wing Morphometic Analysis. Annals of the Entomological Society of America 103(6):965 - 970.
• Ruttner, F., 1988. Biogeography and taxonomy of honey bees. Springer, Verlag, Berlin.
• Ruttner F., 1992. Naturgeschichte der honigbienen, München, Ehrenwirth, 357 p.
• Shaibi, T., Fuchs, S. and Moritz, R.F.A., 2009. Morphological study of Honeybees (Apis mellifera) from Libya. Apidologie, 40: 97 - 105.
• Tan, K., Meixner, M.D., Fuchs, S., Zhang, X., He, S., Kandemir, İ., Sheppard, W.S. and Koeniger, N., 2006. Geographic distribution of the eastern honeybee, Apis cerana (Hymenoptera: Apidae), across ecological zones in China: Morphological and molecular analyses, Systematics and Biodiversity, 4:4, 473 - 482.
• Tan, K., Hepburn, H.R., Radloff, S.E., Fuchs, S., Fan, X., Zhang, L. and Yang, M., 2008. Multivariate morphometric analysis of the Apis cerana of China. Apidologie 39:343 - 353.
• Tilde, A.C., Fuchs, S., Koeniger, N. and Cervancia, C.R., 2000. Morphometric diversity of Apis cerana Fabr. within the Philippines. Apidologie, 31,249 - 263.
• Tofilski, A., 2008. Using geometric morphometrics and Standard morphometry to discriminate three honeybee subspecies. Apidologie 39: 558 - 563.
• Turan, H., 2011. Trakya Bölgesi bal arılarında (Apis mellifera L.) geometrik morfometrik çalışmalar. Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ.