Alman-Osmanlı Sağlık Misyonu

Yıl 2021, , 87 - 114, 01.11.2021

Muttalip Şimşek

https://doi.org/10.33419/aamd.1015937

Öz

Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı’na girdikten sonra Alman Kızılhaçı (Das Deutsche Rote Kreuz) ve Alman-Osmanlı Sağlık Misyonu (Deutsch-Osmanische Sanitätsmission) gibi kuruluşlar Osmanlı cephelerinde mücadele eden Alman askerlerine sağlık hizmeti sağlamak amacıyla İstanbul, Gelibolu, Bağdat ve Tekirdağ vd. bölgelerde askerî hastaneler açmışlardı. Bu kuruluşlar aynı zamanda Osmanlı Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti, Harbiye Nezareti Sıhhiye Dairesi ve Sahra Sıhhiye Müfettişliğinin savaş esnasında yürüttüğü sağlık çalışmalarına da yardımcı olmuşlar; özellikle yaralı Türk askerlerinin sağlık birimlerine sevk ve tedavilerinde Türk sağlık heyetlerine destek vererek onların yüklerini hafifletmeye çalışmışlardı. Alman-Osmanlı Sağlık Misyonu 1915 yılının Nisan-Kasım ayları arasında, yani Çanakkale’de kara muharebelerinin en yoğun geçtiği süreçte, İstanbul Zeynep Kamil Hastanesi ile Tekirdağ’da oluşturulan Alman Askerî Hastanesinde Gelibolu’dan gelen yaralı Alman ve Türk askerlerinin tedavileriyle ilgilenerek önemli bir sağlık hizmetinde bulunmuştur.
Bu çalışmada ilk olarak Alman-Osmanlı Sağlık Misyonunun Alman ordusunda görev yapan Yüzbaşı Fritz Trützschler von Falkenstein tarafından 1915 yılının başlarında hangi şartlar altında kurulduğu, Misyonun çalışmaları için gerekli olan kaynağın nasıl temin edildiği ve İstanbul’a gidecek ekibin kimlerden oluşturulduğu izah edilecek; daha sonra İstanbul Zeynep Kamil Hastanesinin Sahra Sıhhiye İdaresinden teslim alınarak çalışmaların başlaması, Tekirdağ Alman Askerî Hastanesinin kuruluş süreci ve her iki hastanede yürütülen sağlık faaliyetleri hakkında bilgi verilecektir. Son olarak Ekim (1915) ayından itibaren misyon içerisinde yaşanan sorunlar ve her iki hastanenin Kasım ayı ortalarında kapatılması gibi hususlar, Alman ve Osmanlı arşiv belgeleri ışığında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Almanya, Birinci Dünya Savaşı, Fritz Trützschler von Falkenstein, Osmanlı Devleti, Tekirdağ Alman Askerî Hastanesi, Zeynep Kamil Alman Askerî Hastanesi

German-Ottoman Healthcare Mission

Öz

After the Ottoman Empire entered the First World War, organizations such as the German Red Cross (Das Deutsche Rote Kreuz) and the German-Ottoman Healthcare Mission (Deutsch-Osmanische Sanitätsmission) opened military hospitals in areas such as Istanbul, Gallipoli, Baghdad, and Tekirdag etc. to provide healthcare services to German soldiers fighting on the Ottoman fronts. These organizations also helped with the healthcare activities carried out by the Ottoman Red Crescent Society, Ministry of War Health Department and Field Medical Inspectorate during the war; they tried to reduce their works by supporting Turkish healthcare personnel, especially in the referral and treatment of injured Turkish soldiers to health units. The German-Ottoman Healthcare Mission served an important healthcare service by dealing with the treatment of injured German and Turkish soldiers from Gallipoli at Istanbul Zeynep Kamil Hospital and German Military Hospital established in Tekirdag, between April and November of 1915, that is, during the most intense period of land battles in Gallipoli.
In this study firstly, it will be explained that under which conditions the German-Ottoman Healthcare Mission in early 1915 was founded by Captain Fritz von Trützschler-Falkenstein, who served in the German army, how the resource required for the mission’s activities was created and from whom the team going to Istanbul was formed; afterwards, information will be given about the start of the works after the delivery of the Istanbul Zeynep Kamil Hospital from the Field Medical Administration, the establishment process of the Tekirdag German Military Hospital and the health activities carried out in both hospitals. Finally, the issues experienced in the mission since October (1915) and the closure of both hospitals in mid-November will be evaluated in the light of the German and Ottoman archive documents.

Anahtar Kelimeler

Fritz Trützschler von Falkenstein, Germany, Rodosto German Military Hospital, The First World War, The Ottoman Empire, Zeynep Kamil German Military Hospital

Kaynakça

• Akgün, Seçil Karal, Uluğtekin, Murat, Yeni Belgelerin Işığında Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a, Cilt I, Ankara 2020.
• Becker, Helmut, Äskulap zwischen Reichsadler und Halbmond: Sanitätswesen und Seuchenbekämpfung im Türkischen Reich während des Ersten Weltkriegs, Murken-Altrogge, Herzogenrath 1990.
• Bundesarchiv (BArch), PH 23/104, Gouvernements, Festungen und Kommandanturen der Preußischen Armee, 1915-1916.
• Deutsche Levante-Zeitung, Band 5.1915, 15/16, Hamburg, den 1. August 1915.
• Eckart, Wolfgang U., Medizin und Krieg Deutschland 194-1918, Ferdinand Schöning, Paderborn 2014.
• Etker, Şeref, Günergun, F., Köşe, A., “Zeynep Kamil Hastanesi’nin Kuruluşu ve Vakfiyesi”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C 5, S 2, 2004, s.1-37.
• Gabriel, Richard A., Metz, Karen S., A History of Military Medicine, From Ancient Times to The Middle Ages, Band I-II, Greenwood Pres, New York 1992.
• Grunwald, Elfriede, “Die Deutsch-Osmanische Sanitätmission”,Leipziger-Illustrierten Zeitung, Nr. 3761, Leipzig, den 29. Juli 1915, s.146-147.
• Hartmann, Volker, Bettin, Hartmut, Machalett, Gerd, “Armin T. Wegner: Ein Sanitäter der deutschen Armee als Augezeuge und Ankläger des Genozids an den Armeniern im Ersten Weltkrieg”, Wehrmedizinische Monatschrift, 60/11, 2016, s.318-326.
• https://www.gallipoli1915.de/feldlazarett-bighali, Erişim Tarihi: 25.06.2020.
• İzgü, Enver, Dikmen, Necati, Evren, Namık, “Türkiye’de İmal Edilen Hidrofil Pamuk ve Cerrahi İpek İpliklerin Kaliteleri Üzerinde Araştırma”, Ankara Eczacılık Fakültesi Mecmuası, 5/114 (1975), s.144-170.
• Kannengiesser, Hans, Gallipoli: Bedeutung und Verlauf der Kämpfe 1915, Schlieffen Verlag, Berlin 1927.
• Kızılay Arşivi (KA), 13/21; 13/26; 13/43; 13/44; 13/49; 13/54; 13/56; 13/61; 13/62; 13/63; 73/54; 73/55; 73/61; 94/10; 111/22; 578/67; 599/26.
• Kızılay Arşivi Belgelerinde Birinci Dünya Savaşı, Ed. Recep Karacakaya, Zekai Mete, Hamdi Genç, Faruk Bal, İstanbul 2018.
• Machalett, Gerd, Finke, Ernst-Jürgen, “Die Medizinische Versorgung der Deutschen Militärmission in Vorderasien 1914-1918”, Wehrmedizinische Monatschrift, 59/2015, Heft 8, s.249-253.
• Mühlmann, Carl, Das Deutsch-Türkische Waffenbündnis im Weltkriege, Koehler&Amelang, Leipzig 1940.
• Mühlmann, Carl, Der Kampf um die Dardanellen 1915, Druck und Verlag von Gerhard Stalling, Oldenburg İ.D./Berlin 1927.
• Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hilal-i Ahmer İcraat Raporları 1914-1918, Yay. Haz. Murat Uluğtekin, M. Gül Uluğtekin, Türk Kızılayı Yay., Ankara 2013.
• Sanders, Otto Liman v., Fünf Jahre Türkei, Druck von August Scherl, Berlin 1920.
• Stern, Fritz, Gold und Eisen: Bismarck und sein Bankier Bleichröder, Verlag C.H. Beck, München 2008.
• Trumpener, Ulrich, Germany and Ottoman Empire 1914-1918, Princeton University Press, Princeton 1968.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Bâb-ı Ali Evrak Odası (BEO), 4332/324847.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Dosya Usulü (İ.DUİT), 73/69, Lef.3, 15.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Meclis-i Vükela (MV), 244/78.
• Uyar, Mesut, “Sanders Askerî Yardım Misyonu (1913-1918)”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 15, S 30, Güz 2019, s.29-84.