Mehmet Akif (Ersoy), Burdur Deputy of the First Parliament of Turkey and His Aktivities

Yıl 2018, Cilt: 34 Sayı: 97, 1 - 54, 09.05.2018

Hakan Bacanlı

Öz

    Mehmet Akif was persuaded to go to Anatolia because the occupations started after the First World War. Mustafa Kemal’s invitation to Anatolia was also very important to be there for him. Mehmet Akif, his son Emin and Ali Şükrü Bey arrived in Ankara on 24th of April in 1920.

    After he went to Ankara, he also visited Eskişehir, Burdur, Sandıklı, Dinar and Antalya to explain the importance of defence of our country and raise awareness of the war of independence. He also wanted to weaken the negative propagandas about national struggle among people.

    In the by-elections in Burdur he was elected as deputy. He was also elected as Biga deputy at the same time but he preferred to be the deputy from Burdur.

    He worked in “İrsad” Committee in the Parliament and then was sent to Konya because of the disorder in the society. Then he went to Afyon and Eskişehir. He also visited Çankırı and Kastomonu. Besides working in İrşad Committee, he also worked in National Education Committee.

    Although he did not want to enter the contest for writing Turkish National Anthem because of the prize money, he was persuaded by the Minister of National Education Hamdullah Suphi to enter the contest. He wrote a national anthem and this was accepted as the National Anthem on March 12, 1921. While he was in Ankara and working in the parliament, he never hesitated to show his ideas, thoughts and reactions by his statements and reports.

    After the Battle of Dumlupınar, he went to Eskişehir from Ankara. Then he went to Afyon to visit the battle areas. He was also in Edirne. When he was in İstanbul he met Prince Abbas Halim. Prince Abbas Halim invited Mehmet Akif to Egypt. After he came back to Ankara he resigned from his duty in National Education Committee. He did not want to become a candidate for being a deputy again. He left Ankara and moved to İstanbul with his family. At the end of the September in 1923, he went to Egypt.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif Ersoy, First Parliament, Deputies of Burdur, “İrşad” Committee, Propaganda at First Parliament

Birinci TBMM’de Burdur Milletvekili Mehmet Akif (ERSOY) ve Faaliyetleri

Öz

    Birinci Dünya Savaşı sonrası başlayan işgaller Mehmet Akif’i Anadolu’ya geçme yönünde teşvik etmiştir. Mehmet Akif’in Anadolu’ya geçişinde Mustafa Kemal Paşa’nın daveti de etkili olmuştur. Mehmet Akif, oğlu Emin ve Ali Şükrü Bey 24 Nisan 1920 tarihinde Ankara’ya ulaşmıştır.

    Mehmet Akif, Ankara’ya gelişinin ardından, halkı milli mücadeleye çağırmak, bilinçlendirmek ve olumsuz propagandaların etkisini zayıflatmak amaçlarıyla, Eskişehir, Burdur, Sandıklı, Dinar, Antalya gibi yerleşim yerlerini ziyaret etmiştir.

    Burdur’dan seçilen milletvekillerinden vefat ve istifa edenlerin yerine yapılan seçimde Burdur’dan milletvekili seçilmiştir. Aynı zamanda Biga’dan da milletvekili seçilmesi nedeniyle Biga milletvekilliğinden istifa etmiş, Burdur milletvekilliğini tercih etmiştir.

    Meclis’te oluşturulan “İrşat Encümeni”nde görev almış, Konya’da çıkan karışıklıklar üzerine, Konya’ya gönderilmiştir. Konya’dan Afyon ve Eskişehir’e geçmiştir. Çankırı ve Kastamonu’ya ziyaretlerde bulunmuştur. İrşat Encümeni dışında Maarif Encümeni’nde de görev almıştır.

    Meclis tarafından açılan milli marş yarışmasına para ödülü olduğu için katılmayan Mehmet Akif, Maarif Vekili Hamdullah Suphi Bey tarafından ikna edilmiş ve bir milli marş kaleme almıştır. Bu marş Meclis’te 12 Mart 1921 tarihinde kabul edilmiştir.

    Mehmet Akif Ankara’da bulunduğu zamanlarda Meclis’te çeşitli takrir ve teklifler yoluyla veya birtakım oylamalarda düşüncesini/tepkisini göstererek Meclis çalışmalarına katılmıştır.

    Büyük Taarruzun hemen sonrasında Ankara’dan Eskişehir’e oradan Afyon’a gitmiş, muharebe meydanlarını dolaşmıştır. Ankara’ya dönüşü sonrası Edirne’ye gitmiştir. Edirne’den İstanbul’a geçmiş ve İstanbul’da görüştüğü Prens Abbas Halim Paşa kendisini Mısır’a davet etmiştir. Ankara’ya döndükten sonra Maarif Encümeni üyeliğinden istifa etmiştir. Meclis’in seçim kararı almasıyla birlikte sonraki dönem için milletvekilliğine aday olmamış, Birinci TBMM ile birlikte Mehmet Akif’in milletvekilliği de son bulmuştur. Mehmet Akif, ailesiyle Ankara’dan ayrılmış ve İstanbul’a taşınmıştır. 1923 senesi Eylül sonlarında Mısır’a gitmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif Ersoy, Birinci Meclis, Burdur Milletvekilleri, İrşat Encümeni, Birinci TBMM’de Propaganda

Kaynakça

• Akyol, İbrahim, “Mehmet Akif Ersoy’un Milli Mücadele Yıllarında Çankırı’ya Gelişi ve Çankırı Vaazı”, I. Uluslararası Mehmet Akif Sempozyumu (19-21 Kasım 2008) Bildiriler Kitabı, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, C I, Burdur 2009.
• Arslan, Betül, “Milli Mücadele Döneminde Halkı Aydınlatma ve Propaganda Faaliyetleri Yürüten Önemli Bir Komisyon: ‘İrşad Encümeni’”, Atatürk Dergisi, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, C 4, S 2, Temmuz 2004.
• Atatürk, Kemal, Nutuk 1919-1927, Yayına Hazırlayan: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2000.
• Avşar, B. Zakir, “Siyasal İletişim Bağlamında Bir Biyografi Çalışması: Mehmet Akif Ersoy”, İletişim: Kuram ve Araştırma Dergisi, Bahar, S 30.
• Aydoğan, Erdal, “Paramiliter Bir Kuruluş Olan Bir Müdafaa-i Milliye Cemiyeti’nin Kuruluşu ve I. Dünya Savaşı’nda Bazı Çalışmaları”, Atatürk Dergisi, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, C 3, S 3, Ocak 2003.
• Çağlar, Yusuf, “Heyet-i İrşadiye’den Haber(iniz) Var(mı)!”, Zaman Gazetesi, 25 Nisan 2009 Cumartesi.
• Çağlar, Yusuf, “Heyet-i İrşadiye’den Haber(iniz) Var(mı)!”, Aile Albümünden Fotoğraflarla Mehmet Akif Ersoy, Zaman Kitap, İstanbul 2011.
• Ersoy, Emin Âkif, Babam Mehmet Akif, Derleyen Yusuf Turan Günaydın, Denizli Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli 2011.
• Eski, Mustafa, Milli Mücadele’de Mehmet Akif Kastamonu’da, Ankara 2010.
• Güler, Ali, “Mehmet Akif’i Ankara’ya Gazi Mustafa Kemal Paşa Çağırdı, İşte Belgesi”, Düşünce Tarih, S 3, Aralık 2014
• Güler, Ali, “Yeni Arşiv Belgelerinin Işığında Mehmet Akif’in Ankara’ya Gelişi ve İlk Günleri”, Devlet, Yıl: 11, S 452, Mart-Nisan 2014.
• Güler, Ali, Bayraklaşan Akif, Mehmet Akif Ersoy’un Soyu, Ailesi ve Hayatı, Halk Kitabevi, İstanbul 2017.
• Karakaya, Mustafa, “Mehmet Akif’in Milli Mücadeledeki Seyahatleri”, Uluslararası Mehmet Akif Ersoy Sempozyumu, Balıkesir Valiliği, 2011.
• Kış, Salih, “İşgal İle İstiklal Arasında Anadolu’da Bir İngiliz Casusu: Mustafa Sagir”, Tarihin Peşinde, Yıl: 2009, S 1.
• Koçıbay, Osman, Mehmet Akif Ersoy ve Burdur, http://www.kocibay.net/mehmetakif.html
• Meydan, Sinan, Vaiz, Öteki Mehmet Akif, İnkılap Kitabevi, İstanbul 2015.
• Semiz, Yaşar - Akandere, Osman, “Milli Mücadele’de Mehmet Akif (Ersoy) Beyin Faaliyetleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C XVIII, S 54, Kasım 2002.
• Semiz, Yaşar, “Millî Mücadele ve Mehmet Akif”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 7, Konya 2000.
• Türk Parlamento Tarihi, Milli Mücadele ve TBMM I.Dönem, I. Cilt.
• Yıldırım, Tahsin, Milli Mücadelede Mehmet Akif, Selis Yayınları, İstanbul 2013.
• Yiğit, Yücel, “İki Hatip Bir Kent: Mustafa Kemal ve Mehmet Akif Balıkesir’de”, I. Uluslararası Mehmet Akif Sempozyumu (19-21 Kasım 2008) Bildiriler Kitabı, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, C I, Burdur 2009.
• TBMMGZC, 147. İnikat, 8 Şubat 1337 (1921) Salı, Devre: 1, C 1, İçtima Senesi: 1. TBMM Gizli Görüşme Zabıtları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, C 1, Ankara, 1985, s.410.
• TBMMZC, 2. İçtima, 24.4.1336 Cumartesi, Devre: 1, C 1, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 4. İçtima, 26.4.1336 Salı, Devre: 1, C 1, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 5. İçtima, 27.4.1336 Salı, Devre: 1, C 1, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 15. İçtima, 13.5.1336 Perşembe, Devre: 1, C 1, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 16. İçtima, 15.5.1336 Cumartesi, Devre: 1, C 1, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 17. İçtima, 17.5.1336 Pazartesi, Devre: 1, C 1, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 18. İçtima, 19.5.1336 Çarşamba, Devre: 1, C 1, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 24. İçtima, 5.6.1336 Cumartesi, Devre: 1, C 2, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 26. İçtima, 3.7.1336 Cumartesi, Devre: 1, C 2, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 29. İçtima, 6.7.1336 Salı, Devre: 1, C 2, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 36. İçtima, 17.7.1336 Cumartesi, Devre: 1, C 2, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 37. İçtima, 18.7.1336 Pazar, Devre: 1, C 2, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 53. İçtima, 19.8.1336 Perşembe, Devre: 1, Cilt: 3, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 80. İçtima, 9.10.1336 Cumartesi, Devre: 1, C 5, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 110. İçtima, 7.12.1336 Salı, Devre: 1, C 6, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 133. İçtima, 13.1.1337 Perşembe, Devre: 1, C 7, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 157. İçtima, 26.2.1337 Cumartesi, Devre: 1, C 8, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 159. İçtima, 28.2.1337 Pazartesi, Devre: 1, C 8, İçtima Senesi: 1.
• TBMMZC, 1. İçtima, 1.3.1337 Salı, Devre: 1, C 9, İçtima Senesi: 2.
• TBMMZC, 6. İçtima, 12.3.1337 Cumartesi, Devre: 1, C 9, İçtima Senesi: 2.
• TBMMZC, 65. İçtima, 22.8.1337 Pazartesi, Devre: 1, C 12, İçtima Senesi: 2.
• TBMMZC, 76. İçtima, 15.9.1337 Perşembe, Devre: 1, C 12, İçtima Senesi: 2.
• TBMMZC, 137. İçtima, 31.12.1337 Cumartesi, Devre: 1, C 15, İçtima Senesi: 2.
• TBMMZC, 162. İçtima, 20.2.1338 Pazartesi, Devre: 1, C 17, İçtima Senesi: 2.
• TBMMZC, 40. İçtima, 6.5.1338 Cumartesi, Devre: 1, C 19, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 70. İçtima, 8.7.1338 Cumartesi, Devre: 1, C 21, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 82. İçtima, 29.7.1338 Cumartesi, Devre: 1, C 22, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 83. İçtima, 31.7.1338 Pazartesi, Devre: 1, C 22, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 99. İçtima, 9.9.1338 Cumartesi, Devre: 1, C 22, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 92. İçtima, 28.8.1338 Pazartesi, Devre: 1, C 22, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 110. İçtima, 28.9.1338 Perşembe, Devre: 1, C 23, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 119. İçtima, 14.10.1338 Cumartesi, Devre: 1, C 23, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 128. İçtima, 28.10.1338 Cumartesi, Devre: 1, C 24, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 151. İçtima, 6.12.1338 Çarşamba, Devre: 1, C 25, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 157. İçtima, 16.12.1338 Cumartesi, Devre: 1, C 25, İçtima Senesi: 3.
• TBMMZC, 1. İçtima, 1.3.1339 Perşembe, Devre: 1, C 28, İçtima Senesi: 4.
• TBMMZC, 7. İçtima, 8.3.1339 Perşembe, Devre: 1, C 28, İçtima Senesi: 4.
• TBMMZC, 18. İçtima, 5.4.1339 Perşembe, Devre: 1, C 28, İçtima Senesi: 4.
• TBMMZC, 24. İçtima, 14.4.1339 Cumartesi, Devre: 1, C 29, İçtima Senesi: 4.
• (Footnotes) 1 Oylama sonucu çoğunluk ademitimat lehinde karar vermiştir.