Atatürk Dönemi Türkiye-Mısır İlişkileri Ve Günümüze Etkileri

Yıl 2015, Cilt: 31 Sayı: 92, 31 - 76, 05.07.2015

Arda Baş

Öz

Orta Doğu ve Doğu Akdeniz’in iki önemli gücü olan Türkiye ve Mısır arasında güçlü bir
tarihi ve kültürel bağ vardır. Bu güçlü bağ bugün Türkiye-Mısır ilişkilerini etkileyen en önemli
faktördür. Modern Mısır’da Türkiye’nin etkilerini görmek mümkündür. Özellikle, Türkiye’de
cumhuriyetin ilanından sonra yapılan reformlar Mısır’da modernleşme taraftarları tarafından
ilgi ile takip edilmiştir. Atatürk dönemi aynı zamanda Mısırlı aydınların Türk inkılabına model
olarak tartışmaya başladığı dönemdir. Mısır, 1952’de Hür Subayların Kral Faruk rejimini devirip
cumhuriyeti kurduğunda ve Arap Baharı ile birlikte Hüsnü Mübarek rejiminin devrilmesi ile
başlayan süreçte, Atatürk döneminde Türkiye’de yapılan reformları tekrar tartışmıştır.

Bu çalışmada temel olarak Atatürk döneminde Türkiye-Mısır ilişkilerinin genel seyri incelenmiş ve bu dönemin sonraki yıllara etkisi değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Türkiye, Mısır, Orta Doğu, Laiklik

Turkey-Egypt Relatıons In The Tıme Of Ataturk And Theır Effects On Our Tıme

Öz

There is a strong historical and cultural bond between the two significant
powers of the Middle East and the Eastern Mediterranean, Turkey and Egypt.
And it is this strong bond that influences the relations between Turkey and Egypt
today. It is possible to see Turkish impression on nearly all of modern Egypt’s
building blocks. Particularly, reforms made in Turkey following the proclamation of the Republic were keenly followed by modernists in Egypt. It was also
during the time of Atatürk that Egyptian intellectuals began to discuss Turkish
reforms as a model. The idea of adopting Turkish reforms as a model for Egyptian reforms was revived with the proclamation of the republic in Egypt when
King Faruq was overthrown by the Free Officers Movement, and following the
overturn of Hosni Mubarak regime during the Arab Spring.

This study aims to evaluate the general course of Turkey- Egypt relations
during the time of Atatürk, and what effects the relations in this era had on the
subsequent years. 

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Turkey, Egypt, Middle East, Secularity

Kaynakça

• A) Arşiv Vesikaları
• 1) Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, 05 Ocak 1922, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 198.355.2.
• BCA, 24 Kasım 1922, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 202.379.21.
• BCA, 30 Mart 1925, fon kodu: 30.10.0.0, yer no:131.936.21.
• BCA, 21 Şubat 1926, fon kodu: 30.18.1.1, yer no: 17.94.4.
• BCA, 31 Ocak 1926, fon kodu: 30.18.1.1, yer no: 17.89.9.
• BCA, 10 Mayıs 1925, fon kodu: 30.11.1.0, yer no:13.19.19.
• BCA, 31 Ocak 1926, fon kodu: 30.18.1.1, yer no: 17.89.9.
• BCA, 08 Haziran 1927, fon kodu: 30.18.1.1, yer no: 24.37.6.
• BCA, 09 Mayıs 1929, fon kodu: 30.18.1.2, yer no: 4.31.3.
• BCA, 09 Ağustos 1927, fon kodu: 30.10.0.0, yer no:266.795.10.
• BCA, 16 Nisan 1929, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.795.14.
• BCA, 16 Nisan 1929, fon kodu: 30.10.0.0, yer no:266.795.14.
• BCA, 06 Ocak 1929, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.795.12.
• BCA, 12 Eylül 1926, fon kodu: 30.18.1.1, yer no: 20.58.8.
• BCA, 27 Şubat 1927, fon kodu: 30.18.1.1, yer no: 23.11.15.
• BCA, 13 Temmuz 1927, fon kodu: 30.18.1.2, yer no:25.44.1.
• BCA, 11 Ağustos 1927, fon kodu: 30.18.1.2, yer no: 25.46.7.
• BCA, 14 Kasım 1928, fon kodu: 30.18.1.2, yer no: 1.2.13.
• BCA, 25 Temmuz 1929, fon kodu: 30.18.1.2, yer no:4.40.10.
• BCA, 16 Mayıs 1931, fon kodu: 30.18.1.2, yer no: 19.30.2.
• BCA, 24 Eylül 1928, fon kodu: 30.11.1.0, yer no: 42.29.15.
• BCA, 14 Eylül 1929, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 120.851.19.
• BCA, 27 Mayıs 1931, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 180.243.17.
• BCA, 27 Aralık 1930, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 180.243.8.
• BCA, 27 Mayıs 1931, fon kodu: 30.10.0.0, yer no:178.230.2.
• BCA, 10 Kasım 1931, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.796.6
• BCA, 17 Temmuz 1930, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 66.153.13.
• BCA, 09 Ekim 1930, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.795.26.
• BCA, 07 Eylül 1930, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.795.25.
• BCA, 10 Kasım 1931, fon kodu: 30.10.0.0, yer no:244.650.7.
• BCA, 22 Ekim 1931, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.796.5.
• BCA, 14 Ekim 1931, fon kodu: 30.10.0.0, yer no:266.796.4.
• BCA, 11 Kasım 1932, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.796.12.
• BCA, 24 Nisan 1929, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.795.16.
• BCA, 07 Mayıs 1929, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.795.18.
• BCA, 22 Nisan 1929, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.795.15.
• BCA, 26 Mayıs 1931, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.796.2.
• BCA, 02 Aralık 1931, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 229.544.7.
• BCA, 26 Kasım 1931, fon kodu: 30.10.0.0, yer no:229.543.28.
• BCA, 10 Aralık 1931,fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 203.385.18.
• BCA, 05 Mayıs 1932, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 240.619.29.
• BCA, 21 Ocak 1933, fon kodu: 30.18.1.2, yer no: 33.6.7.
• BCA, 15 Haziran 1931, fon kodu: 30.18.1.2, yer no: 63.15.11.
• BCA, 25 Ocak 1934, fon kodu: 490.01.0.0, yer no: 607.102.8.
• BCA, 18 Kasım 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 84.554.3.
• BCA, 25 Kasım 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 84.554.4.
• BCA, 25 Kasım 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 84.554.4.
• BCA, 25 Kasım 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 85.192.4.
• BCA, 03 Şubat 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 221.489.7.
• BCA, 08 Mayıs 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.797.1.
• BCA, 10 Aralık 1937, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 84.557.5.
• BCA, 03 Aralık 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.797.2.
• BCA, 22 Şubat 1936, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.798.12.
• BCA, 14 Ocak 1935, fon kodu: 30.18.1.2, yer no: 57.65.18.
• BCA, 15 Ocak 1931, fon kodu: 30.18.1.2, yer no: 61.10.15.
• BCA, 23 Ekim 1936, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.798.22.
• BCA, 28 Ağustos 1936, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.798.17.
• BCA, 02 Eylül 1936, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.798.19.
• BCA, 15 Eylül 1936, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.798.21.
• BCA, 03 Aralık 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.797.2.
• BCA, 15 Kasım 1937, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 267.800.1.
• BCA, 26 Kasım 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.797.4.
• BCA, 25 Kasım 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 84.554.4
• BCA, 03 Aralık 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.797.2.
• BCA, 18 Mayıs 1936, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.798.13.
• BCA,04 Ağustos 1930, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.795.23.
• BCA, 13 Ağustos 1937, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 267.799.9.
• BCA, 03 Ocak 1936, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.798.15.
• BCA, 28 Mayıs 1936, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 260.751.21.
• BCA, 14 Mayıs 1936, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.749.5.
• BCA, 07 Nisan 1928, fon kodu: 30.18.1.2, yer no: 82.29.1.
• BCA, 04 Temmuz 1939, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 200.369.5.
• BCA, 16 Kasım 1939, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 268.804.19.
• BCA, 05 Mayıs 1938, fon kodu: 30.18.1.2, yer no: 83.38.10.
• BCA, 19 Nisan 1937, fon kodu: 490.1.0.0, yer no: 585.18.5.
• BCA, 03 Aralık 1934, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.797.2.
• BCA, 04 Mart 1939, fon kodu: 30.10.0.0, yer no:203.390.18.
• BCA, 05 Eylül 1939, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 203.391.2.
• BCA, 19 Ekim 1938, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 111.751.20.
• BCA, 14 Haziran 1938, fon kodu: 30.10.0.0, yer no:234.581.21.
• BCA, Şubat 1922, fon kodu: 30.10.0.0, yer no: 266.795.2.
• 2) İngiliz Devlet Arşivi, National Archıves (NA)
• NA, FO, 141/441, Mısır Yabancı Misyon Başkanları 1924, 27 Nisan 1924.
• NA, FO, 371/13096, Türkiye Yıllık Raporu 1927, G. Clerk’tan, A.Chamberlain’e, 27 Şubat 1928.
• NA, FO, 371/13824, Türkiye Yıllık Raporu 1928, G. Clerk’tan, A.Chamberlain’e, 6 Şubat 1929.
• NA, FO, 371/13824, Türkiye Yıllık Raporu 1928, G. Clerk’tan, A.Chamberlain’e, 6 Şubat 1929.
• NA, FO, 371/14578, Türkiye Yıllık Raporu 1929, G. Clerk’tan A. Henderson’a, 03Şubat 1930.
• NA, FO, 371/14578, Türkiye Yıllık Raporu 1929, G. Clerk’tan A. Henderson’a, 03Şubat 1930.
• NA, FO, 371/15376, Türkiye Yıllık Raporu 1930, G. Clerk’tan A. Henderson’a, 18 Şubat 1931.
• NA, FO, 371/15376, Türkiye Yıllık Raporu 1930, G. Clerk’tan A. Henderson’a, 18 Şubat 1931.
• NA, FO, 371/16983, Türkiye Yıllık Raporu 1932, G. Clerk’tan, J. Simon’a, 17 Ocak 1933.
• NA, FO, 371/16983, Türkiye Yıllık Raporu 1932, G. Clerk’tan, J. Simon’a, 17 Ocak 1933.
• NA, FO, 371/19037, Türkiye Yıllık Raporu 1934, P. Lorain’den J.Simon’a, 31 Ocak 1935.
• NA, FO, 371/20866, Türkiye Yıllık Raporu 1936, P. Lorain’den, A. Eden’e, 28 Ocak 1937.
• NA, FO, 371/21935, Türkiye Yıllık Raporu 1937, P. Lorain’den, V. Halifax’s, 02 Nisan 1938.
• NA, FO, 371/23301, Türkiye Yıllık Raporu 1938, P. Lorain’den, V. Halifax’a, 11 Şubat 1939.
• B) Resmi Belgeler
• Düstur, 3. Tertip, Cilt 18.
• Düstur, 3. Tertip, Cilt 5.
• TBMM Kavanin Mecmuası, Devre 5, C 17, TBMM Matbaası, Ankara 1937.
• C) Telif ve Tetkik Eserler
• 1- Kitaplar
• AKSÜT, Ali Kemali, Sultan Aziz’in Mısır ve Avrupa Seyahati, Ahmet Saitoğlu Kitabevi, İstanbul, 1944.
• AKŞİN, Abülahat, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991, 207.
• ALTUNIŞIK, Meliha Benli, Arap Dünyasında Türkiye Algısı, TESEV Yayınları, İstanbul, 2010.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk 1919-1927, Yayına Hazırlayan: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1998.
• AYALON, Ami, Press in the Arap Middle East A History, Oxford University Press, New York, 1995.
• AYDIN, Suavi, Modernleşme ve Milliyetçilik, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1993.
• BARDAKÇI, Murat, Şahbaba, Osmanlının Son Hükümdarı VI. Mehmet Vahdettin’in Hayatı, Hatıraları ve Özel Mektupları, Pan Yayıncılık, İstanbul, 1998.
• BERKES, Niyazi, Arap Dünyasında İslamiyet Milliyetçilik Sosyalizm, Köprü Yayınları, İstanbul, 1969.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu-Batı Yayınları, İstanbul, 1986.
• BİLGİN, Mustafa Sıtkı, Britain and Turkey in the Middle East: Politics and Influence in the Early Cold War Era, IB Tauris, London & New York, 2008.
• BRUGMAN, J., An Introduction to the History of Modern Arabic Literature in Egypt, Brill Academic Publications, Leiden, 1997. Cemal Paşa, Hatırat, (Yayına Haz. Metin Martı), Arma Yayınları, İstanbul, 1996.
• CLEVELAND, William L., Modern Orta Doğu Tarihi, Çev., Mehmet Harmancı, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2008.
• CLOT, André, Kölelerin İmparatorluğu Memluklerin Mısır’ı, Çev: Turhan Ilgaz, Epsilon Yayınları, İstanbul, 2005.
• DEEB, Marius, Party Politics in Egypt the Wafd its Rivals 1919-1939, London, 1979.
• El Menavî, Semiye Vehbe, El Alâkât el Misriye el Turkiye Beyn Âmî 1923-1961, Camia Ayn ems, (El Derece el Doktora el Tarih), El Kahire, 1997.
• ERİM, Nihat, Devletler Arası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, C I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1953.
• FAHMY, Khaled, “The Era of Muhammad Ali Pasha 1805–1848”, The Cambridge History of Egypt, Vol. II, Modern Egypt from 1517 to the End of the Twentieth Century, Edited by; M. W. Dally, Cambridge University Press, New York, 1998.
• GÖNLÜBOL, Mehmet, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitapevi, Ankara, 1996.
• HATHAWAY, Jane, Osmanlı Mısır’ında Hane Siyaseti-Kazdağıların Yükselişi, (Çev. Nalan Özsoy), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• HOLLSTEIN, Walter, Filistin Sorunu: Filistin Çatışmasının Sosyal Tarihi, (Çev. Cemal E. Ertuğ), Yücel Yayınları, İstanbul, 1975.
• İBRAHİM, Azzem, The Turkey Model: Does Turkey Offer a Model for Tunisia and Egypt?, Institute for Social Policy and Understanding, U.S.A, Michigan, 2013.
• İNAL, Mahmud Kemal, Osmanlı Devrinde Son Sadrazamlar, Ed.: Ali Berktay, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2013.
• İS-SANAFİRİ, İbrahim Muhammed, Osmanlı-Mısır İlişkileri (1863- 1882), Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul 1993.
• JANKOWSKI, James P., Egypt: A Short History, Oneworld Publications, Oxford.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C 9, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
• Khedive of Egypt Abbās II, The last Khedive of Egypt: Memoirs of Abbas Hilmi II, Ithaca Press, UK, 1998.
• KOLOĞLU, Orhan, Gazi’nin Çağında İslam Dünyası, İstanbul, Boyut Yayınları, 1994.
• KOPARMAN, Kazım Yaşar, Mısır Memlukleri Tarihi, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1989.
• KUTLUOĞLU, Muhammed H., The Egyptian Question (1831-1841): The Expansionist Policy of Mehmed Ali Paşa in Syria and Asia Minor and the Reaction of the Sublime Porte, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• KÜRKÇÜOĞLU, Ömer, Türkiye’nin Arap Ortadoğu’suna Karşı Politikası 1945-1970, Sevinç Matbaası, Ankara, 1972.
• KÜTÜKOGLU, Mübahat S., Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri I (1580–1838), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1974.
• LACOUTURE, Jean - Lacouture, Simonne, Egypt in Transition, (Translated by Francis Scarfe), Criterion Books, New York, 1958.
• LEWIS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Çev. Metin Kıratlı), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2000.
• LEWIS, Bernard, Ortadoğu, (Çev. Selen Y. Kölay), Arkadaş Yayınevi, Ankara, 2006.
• MANSFIELD, Peter, Osmanlı Sonrası Türkiye ve Arap Dünyası, Sander Yayınları, İstanbul, 1975.
• MARSOT, Afaf, Lutfi Al-Sayyid, Egypt in Reign of Muhammad Ali, Cambridge Universty Press, 1984.
• MARSOT, Afaf Lutfi Al-Sayyid, A History of Egypt From the Arab Conquest to the Present, Cambridge University Press, 2007.
• MUHAMMED, Es-Seyyid Mahmud Seyyid, XVI. asırda Mısır Eyaleti, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, İstanbul, 1990.
• NASR, Vali, The Rise of Islamic Capitalism: Why the New Muslim Middle Class is the Key to Defeating Extremism, Council on Foreing Relations Books, 2010.
• ÖZTUNA, Yılmaz, Yavuz Sultan Selim, Babıâli Kültür Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• PITCHER, Donald E., Osmanlı İmparatorluğu’nun Tarihsel Coğrafyası, (Çev. Bahar Tırnakçı), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1999.
• REGUER, Sara, Winston Churchill and The Shaping of the Middle East, 1919-1922, Columbia University, Ph. D. 1976.
• SINOUÉ, Gilbert, Kavalalı Mehmed Ali Paşa: Son Firavun, (Çev. Ali Cevat Akkoyunlu), İstanbul: Doğan Kitapçılık, 1999.
• SOYSAL, İsmail, Fransız İhtilali ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789–1802), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1999.
• SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları (1920-1945), C I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
• ŞİMŞİR, Bilâl N., Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, C III, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
• ŞİMŞİR, Bilal N., Doğunun Kahramanı Atatürk, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1999.
• Tahsin Paşa, Yıldız Hatıraları Sultan Abdülhamit, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1990.
• TANSEL, Selahattin, Yavuz Sultan Selim, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1969.
• UÇAROL, Rıfat, Gazi Ahmet Muhtar Paşa (1839-1919) Askeri ve Siyasi Hayatı, Filiz Kitapevi, İstanbul, 1989.
• YEL, Selma, Değişen Dünya Şartlarında Karadeniz ve Boğazalar Meselesi (1923-2008), Atatürk Araştırma merkezi Yayınları, Ankara, 2009.
• 2) Makaleler
• ABID, Qalb-i-Abid, Massarrat, “July Revolution and the Reorientation of Egypt’s Foreing Policy”, J.R.S.P., Vol. 46, No. 2, 2009.
• AKÇA, Bayram, “1923- 1938 yılları Arası Türk-Mısır İlişkileri ve Mısır Basınının Atatürk İnkılaplarına Bakışına Bir Örnek”, Uluslararası 5. Atatürk Kongresi, 8-12 Aralık 2003, Ankara.
• ALTUNDAĞ, Şinasi, “Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı Esnasında Namık Paşa’nın Yardım Talep Etmek Üzere 1832 Senesinde Memuriyet-i Mahsusa ile Londra’ya Gönderilmesi”, Belleten, C VI, S 23,24 - Temmuz 1942.
• BULUT, Semih, “Atatürk Dönemi Türkiye-Mısır İlişkileri (1926-1938)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXVI, Sayı:78, Kasım 2010.
• Cumhuriyet, 10 Kasım 1952.
• ÇEÇEN, Anıl, “Arap Dünyasında Nasır Önderliği”, Avrasya Dosyası Arap Dünyası Özel, C 6, S 1, 2000.
• ÇOLAK, Melek, “Türk-Mısır İlişkileri Çerçevesinde Mısır’ın Atatürk ve Türk Devrimine Bakışı (1919-1938)”, Karadeniz, S 6, Bahar 2010.
• HAWARD, Harry N., “The Straits After the Montreux Conference”, Foreing Affairs, Wolume: 15, Number: 1, October 1936.
• HOLT, P. M., “The Beylicate in Ottoman Egypt During the Seventeeth Century”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, (BSOAS), C 24, S 2, Şubat 1961.
• KAVAS, Ahmet, “Senûsiyye”, DİA, C 36.
• OKUR, Mehmet, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye-Mısır İlişkileri ve Mısırlı Bir Gazetecinin Gözüyle Mustafa Kemal Paşa”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C 8, S 3, Eylül 2011.
• ÖZCAN, Azmi, “Hilafet”, DİA, C 17, s. 552.
• ÖZGER, Yunus, “Mısır’ın İdari ve Sosyo-Ekonomik Yapısına Dair II. Abdülhamit’e Sunulan Bir Layiha”, History Studies Ortadoğu Özel Sayısı / Middle East Special Issue 2010.
• ÖZGİRAY, Ahmet, “Türkiye Mısır Siyasi İlişkileri (1920-1938)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, S XI.
• ÖZKUYUMCU, Nadir, “Tolunoğulları”, Türkler Ansiklopedisi, C 5, Ankara, 2002.
• SEZER, Ayten, “Mısır Basınında Atatürk ve İnkılâpları” (Richard Hattamer’dan Çeviri), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C XVII, Sayı:50, Temmuz 2001.
• ŞİMŞİR, Bilal, “Fes Olayı Türkiye-Mısır İlişkilerinden Bir Sayfa (1932- 1933)”, Belleten, C XLVIII, S 189-190, Ocak-Nisan 1984.
• ÜLMAN, Haluk, “Türk Dış Politikasına Yön Veren etkenler (1923-1968) I” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı: 23, No: 3, Yıl: 1968.
• ÜNAL, Sevim, “1838-1841 Yılları Arasında Türk-İngiliz İlişkileri”, VIII. Türk Tarih Kongresi (Ankara 11-15 Ekim 1976), III. Cilt, Ankara, 1983.
• YARAMIŞ, Ahmet, “Mısır’da İngiliz Sömürgecilik Anlayışı: Cromer Örneği (1883–1907)”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C 9, S 2, Aralık 2007.
• YILMAZ, Mehmet Serhat, “Mısır Basınında Millî Mücadele Dönemi Türkiye’si Üzerine Bir Araştırma (1919-1922)”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2009, (2).
• YILMAZ, Mehmet Serhat, “Türkiye’deki Şapka ve Kıyafet İnkılâbının Mısır Kamuoyunda Yansımaları (1925-1933)”, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, S 2, (Güz 2005).
• YÜCEKÖK, Ahmet N., “Emperyalizm Yörüngesinde Osmanlı-İmparatorluğu, 1838 Ticaret Sözleşmeleri”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C 23, Mart 1968.
• 3) Online Kaynaklar
• Abdullah Eşal, “Erdoğan’ın Mısır Krizindeki Tutumunun Doğruluk ve Yanlışlık Ölçütleri”, http://www.aljazeera.com.tr/gorus/erdoganin-misir-krizindekitutumunun-dogruluk-ve yanlislik-olcutleri, 4 Mart 2014.
• http://www.ntvmsnbc.com/id/25250456, 10 Ağustos 2014.
• http://www.ntvmsnbc.com/id/25250456, 10 Ağustos 2014.
• Firas Ebu Hilal, “Türk Sahnesinin Arap Okuması”, http://www.aljazeera. com.tr/gorus/turk-sahnesinin-arap-okumasi, 15 Ağustos 2014.
• Ozan Örmeci, “What İf Atatürk Lived in Egypt”, http://ydemokrat.blogspot.com.tr/2011/02/what-if-ataturk-lived-in-egypt.html, 25 Ağustos 2014.