Atatürk’ün Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Geçişte Rejim Stratejileri: Atatürk’ün Tbmm Açılış Konuşmalarının İçerik Analizi (1920-1938)

Yıl 2014, Cilt: 30 Sayı: 90, 83 - 114, 02.11.2014

Sevda Mutlu

Öz

Bu araştırmanın konusu, Atatürk’ün yapmış olduğu Meclis açılış konuşmalarının içerik
analizidir. Konu, Atatürk’ün Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e geçiş düşüncesi, ideolojisi ve stratejilerini ortaya koyacak şekilde sınırlandırılmıştır. Bu araştırmada, Atatürk’ün Meclis Açılış
Konuşmalarının hem niceliksel hem de niteliksel içerik analizini yaparak, Atatürk’ün hangi kavramları sıklıkla ve hangi bağlamlarda kullandığını tespit ve buradan hareketle de onun düşünce
ve politikalarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırmanın verileri, Atatürk’ün 1920-1938
tarihleri arasında yapmış olduğu yirmi Meclis açılış konuşma metinlerinden oluşmaktadır. Verilerin içerik analizi, Maxqda 11 bilgisayar programında yapıldı. İlk aşamada verilerin nicel analizi
yapıldı ve kelime frekansları çıkarılarak sıklıkla kullanılan kelimeler tespit edildi. Sonraki aşamada da, sıklıkla kullanılan bu kelimelerin niteliksel analizi yapıldı ve kelimelerin hangi bağlam
ve anlamlarda kullanıldığı tespit edilerek yorumlandı. Araştırmada analiz sürecinde kullanılan
kavram sıklıkları ve bağlamlarına göre, Atatürk’ün Meclis Açılış Konuşmalarının içerik açısından üç döneme ayrılabileceği tespit edildi. 1. Kurtuluşa Hazırlık Aşaması: 24 Nisan 1920 Meclis
Açılış Konuşması: Hilafet ve Saltanatın bağımsızlığı temelinde devlet ve milletin bağımsızlığına
meclisi motive ederek kurtuluş mücadelesini başlattığı konuşması. 2. Kurtuluş Aşaması: 1 Mart
1921-1 Mart 1922-1 Mart 1923 Meclis Açılış Konuşmaları: “Türkiye Halkı” kavramını ön plana
çıkararak, ülkedeki tüm etnik grupları, kendi ifadesi ile ırk haklarını, birbirinden ayırmadan
ülkenin asıl sahipleri olarak mücadelenin kendisine motive ettiği konuşmaları. 3. Kuruluş Aşaması: 13 Ağustos 1923-1 Kasım 1938 Meclis Açılış konuşmaları: Millî Mücadele kazanıldıktan
sonraki aşamada Cumhuriyet rejimine geçişi sağladığı, “Türk Milleti” kavramını öne çıkararak,
Ulus-devlet politikalarını uygulamaya koyduğu konuşmalarıdır. 

Anahtar Kelimeler

Atatürk, TBMM Açılış Konuşmaları, İçerik Analizi

The Transıtıon Regıme Strategıes From The Constıtutıonal Perıod To The Republıc Perıod: Content Analysıs Of Atatürk’s Gnat Openıng Speeches (1920-1938)

Öz

The subject of this study is the content analysis of Atatürk’s Assembly opening speeches. In
this study, the subject has been limited in a manner to put forward Atatürk’s views, ideology and
strategies on the transition from the Constitutional Period to the Republic Period. The purpose
of the study is to do content analysis of Atatürk’s GNAT Opening Speeches and trace the transition strategies from the Constitutional Period to the Republic Period. This study aims at doing
both the quantitative and qualitative content analysis of Atatürk’s Assembly opening speeches,
determining which concepts Atatürk uses with which frequency and in which contexts and thus
putting forward his thoughts and policies. The data of the study consists of twenty Assembly
opening speech texts which Atatürk had given between the years 1920-1938. The content analysis
of data has been carried out in Maxqda 11 computer program. In the first phase, the quantitative
analysis of data has been carried out and with the identification of word frequencies, the words
which have been used frequently have been determined. In the next phase, the qualitative analysis
of these frequently used words has been carried out and it has been determined and interpreted
in which context and meaning these words have been used. Shortly, according to the results acquired in the study in terms of the frequency of the used concepts, it has been determined that
Atatürk’s Assembly opening speeches can be separated into three periods in relation to their context. 1 – The Preparation Phase to Independence: 24 April 1920 Assembly Opening Speech: The
speech in which Atatürk motivated the assembly for the independence of the state and the nation
on the basis of the independence of the Caliphate and the Sultanate. 2 -Independence Phase: 1
March 1921 – 1 March 1922 – 1 March 1923 Assembly Opening Speeches: Atatürk’s speeches
in which he brought the Turkish peoples concept to the foreground and motivated in his own
words the rights of the races, as the real rightful owners of the country without separating them
from each other to the independence struggle itself. 3 – Foundation Phase: 13 August 1923 – 1
November 1938 Assembly Opening Speeches: The speeches where the Turkish Nation concept
came to the fore on the basis of Nation-state policy in the phase after the National struggle has
been won. 

Anahtar Kelimeler

Atatürk, GNAT Opening Speeches, The Content Analysis

Kaynakça

• ACUN, Fatma, “Muhteva Analizi Metodu ve Cumhuriyet Tarihi Araştırmalarında Kullanımı”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2005, Cilt 22, Sayı 1, s. 27-50.
• AKTAN, Okan H., “Atatürk’ün Ekonomi Politikası: Ulusal Bağımsızlık ve Ekonomik Bağımsızlık”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cumhuriyetimizin 75. Yılı Özel Sayısı, s. 29-36.
• ASLAN, Taner, “Siyasi, Sosyal ve Kültürel Açıdan Atatürk’ün Liderliği Üzerine Bir Deneme”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2008 Cilt 32, No 2, s. 241-261.
• AVŞAR, B. Zakir, “Atatürk ve Cumhuriyetin Anlamı İçeriği”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2009 Cilt 29 No: 5, ISSN: 1301-9058, s. 1275-1289.
• AYBARS, Ergün, ATATÜRK ve DEMOKRASİ II, file:///C:/Users/ DELLpc/Downloads/14-14-1-PB%20(1).pdf.
• BOZKURT, Gülnihal, “Atatürk’ün Hukuk Alanında Getirdikleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt VIII, Sayı 22, Kasım 1991, s. 1-7.
• BURÇAK Rıfkı Salim, İnönü ve Demokrasi, Doğuş Matbaası, Ankara 1950.
• DEMİREL Ahmet, İlk Meclis’in Vekilleri Milli Mücadele Döneminde Seçimler, İletişim Yayınları, 2010.
• DEMİREL Ahmet, Birinci Meclis’te Mustafa Kemal’in Muhalifleri, Ufuk Yayınları, 2013.
• DOMAS Marilyn White, MARSH Emily E., “Content Analysis: A Flexible Methodology From.”, Library Trends, Volume 55, Number 1, Summer 2006, pp. 22-45.
• DUMAN Doğan, TUNA Erhan; “II. Meşrutiyet Dönemi İlk Vatandaşlık Kitaplarından Biri Olan ‘Rehber-i İttihad’ın İçerik Analizi”, Turkish Studies Volume, 7/4, Fall 2012, p. 1631-1648.
• DUMAN, Selçuk, “Birinci Büyük Millet Meclisi’nin Kuruluşu ve Nitelikleri”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 2004, s. 1-17.
• GÜNEŞ, İhsan, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Hükümetler Programları ve Meclisteki Yankıları (1908-1923), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2008.
• GÜNEŞ, İhsan, Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923), Türkiye İş Bankası Yayınları, 2008.
• KOLBE, Richard, H. BURNETT, Melissa S., “Content-Analysis Research: An Examination of Applications with Directives for Improving Research Reliability and Objectivity”, Journal of Consumer Research, Vol. 18, No. 2 (Sep., 1991), pp. 243-250.
• MARDİN Şerif, “Siyasî Fikir Tarihî Çalışmalarında Muhteva Analizi.”, Siyasal ve Sosyal Bilimler Makaleler 2 (iç.), Şerif Mardin, İletişim Yayınları, İstanbul, 1990, s. 9-22, s. 16-18.
• “Millî Şef’in Millete Yüksek Hitapları”, Ulus Gazetesi (iç.), 7 Mart 1939, s.1 ve 5.
• ÖZKAN Ela, CANBOLAT Aydın, BERAHA-ÇELİKSOY Emine,
• TÜRKER Yücel, “Türk Liderlik Profili: Türk Siyasi Liderleri Üzerine Niteliksel Bir Çalışma”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 2010, s. 37-45.
• POLAT Veli, KARADOĞAN DORUK Ece, “TBMM Açılış Konuşmalarıyla İki Siyasal Lider Profili: Demirel ve Sezer.” II. Ulusal Halkla İlişkiler Sempozyumu, 21. Yüzyılda Halkla İlişkilerde Yeni Yönelimler, Sorunlar ve Çözümler, 27-28 Nisan 2006, Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi, s. 115- 124.
• ŞENER, Bülent, “Atatürk’ün Dış Politika Anlayışında Gerçekçilik Ve Pragmatizm Olguları Millî Mücadele Dönemi Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri Örneği”, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 9, Şubat 2007, Yıl 5, s. 175-185.
• TBMM Zabıt Ceridesi, İkinci İçtima, 24.4.1336 Cumartesi, s. 8-30.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 9, Birinci İçtima, 1 III.1337 Salı, s. 2-7.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 18, Birinci İçtima, 1.3.1338 Çarşamba, s. 2-16.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 28, Birinci İçtima, 1.3.1339 Perşembe, s. 2-18.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 1, Üçüncü İçtima, 13.8.1339 Pazartesi, s. 36- 42.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 7, Birinci İçtima, 1.3.1340 Cumartesi, s. 3-6.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 19, Birinci İçtima, 1 Teşrinisani 1341 Pazar, s. 8-11.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 27, Birinci İçtima, 1 Teşrinisani 1926 Pazartesi, s. 2-6.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 1, Birinci İçtima, 1 Teşrinisani 1927 Salı, s. 4.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 5, Birinci İçtima, 1 Teşrinisani 1928 Perşembe, s. 2-5.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 13, Birinci İçtima, 1. XI. 1929 Cuma, s. 2-4.
• BMM Zabıt Ceridesi, Cilt 22, Birinci İçtima, 1. XI. 1930 Cumartesi, s. 2-3.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 4, Birinci İçtima, 1. XI. 1931 Pazar, s. 3-4
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 10, Birinci İçtima, 1. XI. 1932 Salı, s. 3.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 18, Birinci İçtima, 1. XI.1933 Çarşamba, s. 2-3.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 25, Birinci İçtima, 1. XI. 1934 Perşembe, s. 3-4
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 6, Birinci İçtima, 1. XI.1935 Cuma, s. 2-3.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 13, Birinci İçtima, 1. XI. 1936 Pazar, s. 4-7.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 20, Birinci İçtima, 1. XI.1937 Pazartesi,s. 3-9.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 27, Birinci İçtima, 1. XI. 1938 Salı, s. 3-7.
• TEKELİ İlhan, İLKİN Selim, “Türkiye’de Bir Aydın Hareketi: Kadro”, Toplum ve Bilim, 1984, Sayı 24, s. 35-67.
• YILDIRIM, Emre, “Erken Cumhuriyet Yıllarında Türk Milli Kimliği: Resmi Kimlik Siyaseti, Anadoluculuk Düşüncesi ve Halkçı Söylemi”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Eylül 2014 Yıl 7, Sayı XIX, s. 47-83.
• YÜZGEÇ, Ayşegül Demirden, Birinci Büyük Millet Meclisi’nin Yapısı Ve Faaliyetleri (1920–1923), T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta 2006, s. 38-39.
• ZURCHER, Erik Jan, Young Turks, Ottoman Muslims and Turkish Nationalists: Identity Politics 1908-1938., Ottoman Past and Today.s Turkey, ed. By Kemal Karpat, Leiden-Brill 200, 151-179.
• 1924 Anayasası T. Düstur, Cilt 26, s. 170, Resmi Gazete 15/1/1945-5905, Kanun No Kanun Tarihi, 4695 10/1/1945.