Atatürk’ün Erzurum’daki Evi

Yıl 2013, Cilt: 29 Sayı: 86, 27 - 52, 01.07.2013

Gültekin Kamil Birlik

Öz

Mustafa Kemal Paşa’nın Erzurum’da, arkadaşlarıyla birlikte uzun süre kaldığı ev,
Milli Mücadele’de önemli olaylara ev sahipliği yapmıştır. Evde, Erzurum Kongresi de
dâhil olmak üzere, o dönemde yaşanan olaylar görüşülmüş, önemli kararlar alınmıştır. Yine bu evde, ileride Cumhuriyetin ilan edileceği ve diğer inkılapların yapılacağı
Mustafa Kemal Paşa tarafından dile getirilmiştir.
Şapka İktisası Hakkındaki Kanun’un kabulü öncesinde Erzurum’da görülen tepkiler nedeniyle, Erzurumlular üzüntülerini bildirmiş, ayrıca 31 Aralık 1925’te Erzurum
Vilayeti Meclis-i Umumisi, evi Mustafa Kemal Paşa’ya hediye etme kararı almıştır.
Evin hediye ediliş gerekçesi, vatanın kurtarılması planını bu evde yapmış olmasıdır. 8
Şubat 1926’da adına tapuya kaydedilen evin anahtarını, seçilen heyet Ankara’ya giderek
Mustafa Kemal Paşa’ya teslim etmiştir.
Mustafa Kemal Paşa, evi, aynı yıl mahalli Cumhuriyet Halk Fırkasının istifadesine bırakmış, ancak ev o dönemde lojman olarak kullanılmıştır. Atatürk, çiftliklerinin bağışında ve vasiyetinde evi bağışlamadığından, vefatı sonrasında ev, kanuni varisi
olan Makbule Boysan’a kalmıştır. Ev, daha sonra Makbule Boysan tarafından Çocuk
Esirgeme Kurumuna satılmıştır.
Ev, Çocuk Esirgeme Kurumunun olduktan sonra, önce bu amaçla kullanılmış,
daha sonra onarılarak 1984’te “Atatürk Evi Müzesi” olarak ziyarete açılmıştır. Kültür
Bakanlığı, 2001’de Atatürk Evi’nin yeniden düzenlenmesine yönelik kapsamlı bir çalışma başlatmış, 2003’te Atatürk Evi Müzesini ziyarete açmıştır. Müzenin Kültür ve
Turizm Bakanlığına devredilmesi ise 2009 yılında gerçekleşmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Atatürk, Erzurum, Makbule Boysan

Atatürk’s House in Erzurum

Öz

The house in which Mustafa Kemal Pasha and his friends stayed during the Turkish
Liberation War witnessed significant events. In this particular house many events of the
time including Erzurum Congress were discussed about and decided upon. It was in
this house that the Republic would be declared and the other reforms would be implemented.
Before the Law on Hat Reform was accepted, people living in Erzurum stated that
they were genuinely sorry for the negative reactions against this reform in Erzurum, and
declared that they decided to present this house as a gift to Mustafa Kemal Pasha after
a decision taken on 31 December 1925 by Erzurum Town Council. The reason for this
decision was the fact that the plans concerning the liberation of the country were made
in this house. On 8 February 1926, a committee submitted the key of the house which
was registered officially in his name to Mustafa Kemal Pasha.
In the same year Mustafa Kemal Pasha left the house to the control of the local
Republican People’s Party but it was used as a state estate. As Atatürk did not include
the house within his will and the donation of his farms, the house was passed to his
legal inheritor Makbule Boysan. Later on, the house was sold to the State Orphanage.
After being purchased by the state Orphanage, for some time the house was used as
Orphanage and then in 1984 it was transformed to “Atatürk House Museum.” In 2001,
the Ministry of Cultural affairs started a comprehensive project to renovate Atatürk’s
House and opened it to visitors. In 2009, this museum was transferred to the Ministry
of Tourism and Cultural affairs.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Pasha, Atatürk, Erzurum, Makbule Boysan

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi.
• Erzurum Tapu Kütüğü.
• Erzurum Tapu Zabıt Defterleri.
• T.C. Atatürk Üniversitesi Rektörlüğünün Resmi Yazısı.
• T.C. Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanlığının Resmi Yazısı.
• T.C. Erzurum Valiliğinin Resmi Yazıları.
• T.C. Kültür Bakanlığının / Kültür ve Turizm Bakanlığının Resmi Yazıları.
• T.C. Maliye Bakanlığının Resmi Yazısı.
• Erzurum Atatürk Evi Müzesi Broşürü, T.C. Erzurum Valiliği İl Kültür ve
• Turizm Müdürlüğü.
• TBMM Zabıt Cerideleri.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları.
• Akşam.
• Cumhuriyet.
• Hâkimiyet-i Milliye.
• Milliyet.
• Ulus.
• ATATÜRK, Kemal, Nutuk 1919-1927, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2007.
• ATNUR, İbrahim Ethem, “Erzurum’dan Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal’e Armağan: Atatürk Evi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Yıl: 11, S: 27, Erzurum, 2005, s. 311-323.
• DURSUNOĞLU, Cevat, Milli Mücadelede Erzurum, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2000.
• KARABEKİR, Kazım, İstiklal Harbimiz-1, (Yayına Hazırlayan Faruk Özerergin), Emre Yayınları, İstanbul, 2000.
• KANSU, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
• KIRZIOĞLU, Fahrettin, “Mustafa Kemal Paşa’nın Erzurum’daki Evi”, 50. Yıl Armağanı Erzurum ve Çevresi, Cilt:1, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 1973, s. 189-196.
• KOCATÜRK, Utkan, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi 1918-1938, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.
• KONUKÇU, Enver, Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Erzurum, Eser Ofset, Erzurum, 1999.
• ORBAY, Rauf, Siyasi Hatıralar, Örgün Yayınevi, İstanbul, 2005.
• ÖNDER, Mehmet, Atatürk Evleri Atatürk Müzeleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 1988.
• ÖNDER, Mehmet,Atatürk’ün Yurt Gezileri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1975.
• ÜNAL, Sami (Haz.), Hüsrev Gerede’nin Anıları, Literatür Yayıncılık, İstanbul, 2003.
• YİĞİT, Nuyan, Atatürk’le Otuz Yıl İbrahim Süreyya Yiğit’in Öyküsü, Remzi Kitapevi, İstanbul, 2006.