1946 Milletvekili Genel Seçimleri: Manisa Örneği

Yıl 2013, Cilt: 29 Sayı: 86, 103 - 134, 01.07.2013

Ömer Karakaş

Öz

Bu makalede, Manisa Vilayeti’nde, 1946 yılında yapılan milletvekili genel seçimleri ele alınmıştır. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Demokrat Parti (DP) milletvekili
adaylarının aday tespit çalışmaları, adayların propaganda faaliyetleri, seçim kampanyası
sırasında ele aldıkları konular, seçim sonuçları ve son olarak da seçimde yaşanan bazı
yolsuzluk ve usulsüzler değerlendirilmiştir.
Bu seçimlerde Manisa Vilayeti’nde her iki parti de 11 aday göstermiştir. Adaylar
arasında Şevket Raşit Hatipoğlu, Dr. Lütfi Kırdar gibi siyasi hayatın önemli isimlerinin
yanı sıra Hakkı Tarık Us, İsmail Hakkı Uzunçarşılı gibi o dönemde gazeteci ya da yazar
olarak tanınmış aydın kişiler de vardır.
Seçimler öncesinde, her iki parti açısından da canlı bir propaganda faaliyeti olduğu
milletvekili adaylarının kıyasıya siyasi mücadele ettikleri; halkın da gerek kahvehanelerde gerekse miting meydanlarında adayların konuşmalarını dinledikleri ve değerlendikleri anlaşılmaktadır.
Mahiyeti tam olarak tespit edilememekle beraber, o günün gazetelerine yansıyan
haberlerden ve seçimlere katılan tanıklarla yaptığımız görüşmelerden hareketle, bu seçimlerde Manisa Vilayeti’nde bazı yolsuzluk ve usulsüzlüklerin yapıldığı anlaşılmaktadır.
Manisa Vilayeti bu seçimlerde 11 milletvekili çıkarmıştır. İlk kez tek dereceli olarak yapılan bu seçimler açık oy, gizli sayım esasına göre yapıldığı, dahası resmi seçim
sonuçları yakıldığı için Manisa Vilayeti’nde hangi adayın kaç oy aldığını tam olarak
öğrenmek de imkân dışı görünmektedir. Muhtemelen aynı sebepten, 11 milletvekilinin
tamamını CHP kazanmış; 1946 seçimlerinde DP Manisa’dan hiç milletvekili çıkaramamıştır.

Anahtar Kelimeler

Manisa Vilayeti, CHP, DP, 1946 seçimleri

1946 Parliamentary Elections: Sample (Manisa)

Öz

In this article, 1946 parliamentary elections in the province of Manisa were
discussed. CHP and the DP parliamentary candidates identified candidate studies. Some of the corruption and illegal election evaluated.
Both parties defined 11 candidates in these elections in the province of
Manisa. Among the candidates, we can see Şevket Raşit Hatipoğlu, Dr. Lütfi
Kırdar, which are politically significant names of that period; besides there are
Hakkı Tarık Us, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, which are known as famous journalists of that period
Before the elections, it is understood that there had been an active propaganda, a severe struggle between candidates. People listened to and evaluated the
speech of candidates in propaganda areas.
Although the exact nature couldn’t be identified, by means of that day’s
newspapers and news, it is understood that there were some irregularities and
malpractices in elections in Manisa as well as the other Western Anatolian cities.
After this election, Manisa had 11 MPs. It seems to be out of the facility
to know the number of the votes that candidates had because of the principle of
open vote-secret count; as well as the official results were burnt. Probably due to
the same reason, CHP had all 11 MPs in this election. DP party couldn’t gain
any MPs.

Anahtar Kelimeler

Province of Manisa, CHP, DP, elections of 1946

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA, CHPK, 490-100 -357-1499-1. BCA, CHPK,490-0-001-000-000-3. BCA, CHPK,490-100-347-1454-1. BCA, CHPK, 490.01.348.1458.1.1. BCA, CHPK,490-0-001-000-000-. BCA, CHPK, 490-100- 357- 1082- 1. BCA, 030-01-00- 00- 44-257-1-3. BCA, CHPK, 490-100- 347-1454-. BCA-CHPK,490-100-11-60-13.
• TBMM Tercüme-i Hal Kâğıdı, Sicil No: 429, Kutu No: 39.
• TBMM Tercüme-i Hal Kâğıdı, Sicil No: 453, Kutu No:42.
• TBMM Tercüme-i Hal Kağıdı, Sicil No: 614, Defter No: 79, Kutu No: 43.
• AKANDERE, Osman, “1946 Genel Seçimleri ve Sonuçları Üzerinde İktidar ve Muhalefet Partileri Arasında Yapılan Tartışmalar I”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S: 76, C: 26, Mart 2009.
• AKSOY, Cahide İleri, (Derleyen), Babam Tevfik İleri, Konuşmaları ve Görüşleri, C: I, Ankara, 1977. , AHMAD, Feroz- BEDİA Turgay, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1976.
• ALBAYRAK, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946- 1960), Ankara, 2004.
• BAYAR, Celal, Başvekilim Adnan Menderes, Truva yay., İstanbul, 2010.
• BURÇAK, Rıfkı Salim, Yassıada ve Öncesi, Ankara, 1976. Demokratlar Kulübü Yayınları, Türkiye’de Demokrasinin Gelişmesi ve Sorunları “Demokrat Parti ve Sonrası Sempozyumu, Ankara, 1997.
• EKİNCİ, Necdet “İnönü Dönemi ve II. Dünya Savaşı Yılları, Türkler C: 16, Ankara, 2002.
• EKİNCİ, Tarık Ziya (Yayına hazırlayan: Derviş Aydın Akkoç), Lice’den Paris’e Anılarım, İletişim yay., İstanbul, 2010.
• ERER, Tekin, Türkiye’de Parti Kavgaları, 2. Baskı, İstanbul, 1966.
• EROĞUL, Cem, Demokrat Parti ve İdeolojisi, 4. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
• KARAKAŞ, Ömer, “Dönemin Basınına Göre Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Manisa Vilayeti’nde Teşkilatlanması”, www.historystudies.net, Volume, 2/3, Kasım 2010.
• KARAKAŞ, Ömer, “Demokrat Parti’nin Manisa Vilayeti’nde Teşkilatlanması (1946), www.historystudies.net. ,Volume 4, Issue 2, july 2012.
• KOÇLAR, Bekir, “Çok Partili Hayata Geçiş Döneminde Hükümet Muhalefet İlişkisi”, Türkler, C: 16, Ankara, 2002.
• METİN, Celal, “Çok Partili Hayata Geçiş Döneminde Demirci’de Siyasal Değişim: Bir Sözlü Tarih Çalışması”, Kök Araştırmalar, C: III, S: 1, (Bahar 2001).
• OLGUN, Kenan, Türkiye’de Cumhuriyet’in İlanından 1950’ye Genel Seçim Uygulamaları, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C: XXVII, Sayı: Mart 2011.
• ŞAHİNGİRAY, Özel, ( Derleyen), Celal Bayar’ın Seçim Kampanyalarındaki Söylev ve Demeçleri, 1946,1950, 1954, Ankara, 1955.
• SHAW, Stanford J. - KURAL, Ezel, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, C: 2, e yayınları, İstanbul, 2006.
• TİMUR, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İstanbul, 1994.
• TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973, Tek Partiden Çok Partiye 1944-1950, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1990.
• TUNCER, Erol, 1946 Seçimleri, Tesav, Ankara, 2008.
• TUTSAK, Sadiye, “1946 Belediye- Milletvekili Seçimleri ve Afyon’da Uygulanması”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt/Volume: XIX, Sayı/Number: 2, Aralık 2004.
• UYAR, Hakkı, “Tek Parti Döneminde Seçimler”, Toplumsal Tarih, Nisan 1999, S: 64, C: 11.
• YALMAN, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, İstanbul, 1997.
• YEŞİL, Ahmet, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara, 1988.
• YILMAZ, Ensar, “1946 Seçimlerinde Öne Çıkan Bazı Hususlar”, ODTÜ Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, C: 1, S: 1, 2010.
• ZÜRCHER, Eric Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yay., İstanbul, 2002.
• TC Başbakanlık İstatistik Gen. Müd., 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1950, yayın no: 286, C: 65.
• ATAYAKUL, Fatma Alev, Türkiye’de Demokrat Parti Döneminde Genel Seçimler (1950-194-57), İstanbul Üni. Sos. Bil. Enst. Yay. Yük. Lis. Tezi, İstanbul, 2007.
• ÇOBAN, İbrahim, Cumhuriyet Dönemi Siyaset ve Hukuk Hayatında Refik Şevket İnce, CBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa, 2009.
• KILIÇ, Cemil, Demokrat Parti’nin Kuruluşu ve 1946 Seçimleri, Yıldız Teknik Üni, Sos. Bil. Ens. Yüksek Lisans tezi, İstanbul, 1995.
• OLGAÇ, Halit, Türkiye’de 1946 Genel Seçimlerinde İzlenen Stratejiler ve Seçim Sonuçları, Ondokuz Mayıs Üni. Sos. Bil. Ens. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun, 2010.
• Anadolu
• Cumhuriyet
• İzmir
• Vatan
• Yeni Asır
• ALTINKARGI, Kadir, Büyüksümbüller Köyü, (95), 23.09.2010 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
• KARAKAŞ, Mustafa, (80), 18.06.2011 tarihinde Aşağı Çobanisa Beldesi’nde kendisi ile yapılan görüşme.