Akgünler Gazetesi ve Gazetede Adana Halkevi

Yıl 2013, Cilt: 29 Sayı: 85, 1 - 45, 03.03.2013

Erdem Çanak

Öz

1932-1951 yılları arasında faaliyet göstermiş olan halkevleri, cumhuriyet değerlerini benimsemiş bireylerin yetişmesi için gayret göstermiş ve yakın dönem Türkiye
tarihine damgasını vurmuş önemli bir sosyo-kültürel kurumdur. İlk olarak 19 Şubat
1932 tarihinde Afyon, Ankara, Aydın, Bolu, Bursa, Çanakkale, Denizli, Diyarbakır, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Konya, Malatya ve Samsun gibi önemli merkezlerde açılmıştır.
Kapatıldıkları 1951 yılına kadar sayıları 478’e ulaşan bu kültür kurumlarından birisi de
24 Şubat 1933 tarihinde açılmış olan Adana Halkevi’dir.
Anadolu’nun dört bir köşesinde açılan bu kurumlar, farklı konularda faaliyet gösteren dokuz şubeden meydana gelmişlerdir. 1932 tarihli CHF Halkevleri Talimatnamesine göre bu şubeler; “Dil, Edebiyat, Tarih”, “Güzel Sanatlar”, “Temsil”, “Spor”, “İçtimai
Yardım”, “Halk Dersaneleri ve Kurslar”, “Kütüphane ve Neşriyat”, “Köycüler” ile “Müze ve
Sergi” şubesidir. Bunlardan “Kütüphane ve Neşriyat Şubesi”, halkevlerinin kütüphane ve
neşriyat hizmetini yerine getirmek maksadıyla tesis edilmiştir. Adana Halkevi’nin ilgili
şubesi de, çeşitli kitapların yanı sıra “Akgünler”, “Görüşler” ve “Çukurova” isminde üç
süreli yayın çıkarmıştır. Bunlardan “Görüşler” ve “Çukurova” dergi, “Akgünler” ise gazete formatında yayımlanmıştır. Bu çalışmada, halkevlerinin gazete yayıncılığına dair
istisnai bir örnek olan “Akgünler” gazetesi ele alınacaktır. Bu esnada pek çok araştırmada
dergi olarak zikredilen yayının türüne dair yanlışlık da düzeltilmiş olunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Adana, Atatürk, Basın, Halkevi, Akgünler

Akgünler Magazine and People’s Houses of Adana

Öz

The People’s Houses, which had been operating between the years 1932-
1951, have fought for growing of individuals adopted Republican values and
are an important socio-cultural institution marked the recent history of Turkey.
Some of these houses had been opened firstly on February 19, 1932 in important
centers such as Samsun, Afyon, Ankara, Aydin, Bolu, Bursa, Canakkale, Denizli, Diyarbakir, Eskisehir, Istanbul, Izmir, Konya and Malatya. One of these
cultural institutions whose number were reached to 478 until the year 1951 in
which they had closed, is Adana People’s House which is opened in February
24, 1933.
These institutions, opened at all around the Anatolia, consist of nine branches operating in different areas of Anatolia. According to regulations of 1932, the
CHF Peoples Houses branches are “Language, History, Literature Branch”, “Honour Branch”, “Performing Branch”, “Sports Branch”, “Social Welfare Branch”,
“People’s Courses and courses Branch”, “Book Palace and Publication Branch”,
“Villagism Branch” and “Museum and Exhibition Branch”. The branch “Library
and Publications”, have been established for the purpose of library service and
publications. That related branch in Adana Poeple’s House was published various books and also periodicals named “Akgünler”, “Görüşler” and “Çukurova”.
“Çukurova” and “Görüşler” have been published in magazine format and “Akgünler” has been published in the newspaper format. In this study it is examined
that “Akgünler” newspaper is an exceptional example of newspapers publishing
of People’s House. Moreover, the mistake about the type of publishing cited as
magazine in many investigations will be corrected.

Anahtar Kelimeler

Adana, Atatürk, Press, People’s Houses, Akgünler

Kaynakça

• BCA; 490.01.842.331.1.1; 490.01.842.331.1.4; 490.01.842.331.1.6; 490.01.842.331.1.7; 490.01.842.331.1.8.
• Akgünler; Sayı 1 (5 Ocak 1935), Sayı 2 (2 Şubat 1935), Sayı 3 (2 Mart 1935), Sayı 4 (6 Nisan 1935), Sayı 5 (9 Mayıs 1935), Sayı 6 (3 Haziran 1935), Sayı 7 (1 Temmuz 1935), Sayı 8 (2 Eylül 1935), Sayı 10 (2 Aralık 1935), Sayı 12 (20 Ocak 1936), Sayı 13 (23 Şubat 1936), Sayı 14 (15 Mart 1936), Sayı 15 (1 Nisan 1936), Sayı 16 (23 Nisan 1936), Sayı 17 (1 Haziran 1936), Sayı 18 (20 Haziran 1936), Sayı 19 (8 Temmuz 1936), Sayı 20 (31 Temmuz 1936, Sayı 21 (30 Eylül 1936)
• “Bugün Halkevimiz Açılıyor”, Türk Sözü, 24 Şubat 1933.
• “Cuma Günü Halkevimiz On Bini Aşan Bir Halk Kütlesinin Coşkun Tezahüriyle Açıldı”, Türk Sözü, 24 Şubat 1933.
• “Halkevi Açılıyor” Yeni Adana, 24 Şubat 1933.
• “Halkevi Haftalık Bir Gazete Çıkaracak”, Yeni Adana, 25 Haziran 1934.
• “Ülkünün Yazı Bölümleri”, Ülkü, Cilt I, Sayı 1 (Şubat 1937).
• 1935 Genel Nüfus Sayımı, Seyhan Vilâyeti, İstanbul 1937.
• AKYOL, Yaşar, İzmir Halkevi (1932-1951), İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayını, İzmir 2008.
• ALÇITEPE, Galip, Antalya’da İki Öncü Dergi Çağlayan ve Türkakdeniz, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayını, Antalya 2005.
• CHF Halkevleri Talimatnamesi, Ankara 1932.
• KARA, Adem, Türkiye’de Halkevleri (1932-1951), 24 Saat Yayıncılık, Ankara 1999.
• KARADAĞ, Nurhan, Halkevleri Tiyatro Çalışmaları (1932-1951), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
• KODAL, Tahir, Atatürk Döneminde Denizli (1923-1938), Denizli Ticaret Odası Yayınları, Ankara 2007.
• KURTKAPAN, Hamza, Adana Halkevi Görüşler Dergisinin Türk Modernleşmesi Açısından Analizi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kütahya 2009.
• MALKOÇ, Eminalp, Devrimin Kültür Fidanlığı Halkevleri ve Kadıköy Halkevi, Derlem Yayınları, İstanbul 2009.
• OLGUN, Kenan, Yöresel Kalkınmada Adapazarı Halkevi, Değişim Yayınları, İstanbul 2008.
• ÖZACUN, Orhan, “Halkevlerinin Dramı”, Kebikeç, II/3 (1996), s.87-96.
• Seyhan Cumhuriyetin 15 Yılı İçinde, İstanbul 1938.
• Seyhan Vilâyeti 1935 Genel Nüfus Sayımı, Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü Yayını, İstanbul 1937.
• ŞAKİROĞLU, Mahmut, “Halkevi Dergileri ve Neşriyatı”, Kebikeç, II/3(1996), s.131-142.
• TBMM Albümü, Cilt 1 (1920-1950), TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayını, Ankara 2010.