Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Milli Mücadele Yıllarında Türk Bahriyesinin Durumu ve Faaliyetleri

Yıl 2011, Cilt: 27 Sayı: 81, 603 - 650, 07.11.2011

Umut C. Karadoğan

Öz

Dünya tarihine bakıldığında görülecektir ki; denizlere hakim olan
dünyaya da egemen olmuştur. Bu nedenle denizler hak ve çıkarların
yoğun olarak tartışıldığı ve çatıştığı uluslararası bir politik arena özelliğine de sahiptir. Türklerin denizcilik tarihi çok eskilere dayanmakla birlikte, Osmanlı Devleti’nin son dönemleri irdelenecek olur ise;
1914’de başlayıp 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşması ile son bulan Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı Donanması’nın gerçek durumunu
göstermesi açısından oldukça yararlı olmuştur. Hali hazırda silahları
ve cephaneleri alınmış, orduları terhis, donanması enterne edilmiş bir
devletin mücadele gücü de bu sayede elinden alınmıştır.
Milli Mücadele başladığında Anadolu ordusunun silah, cephane,
mühimmat eksiği hangi yolla giderilecekti? Anadolu’da mücadelenin başında tüm ulaşım araçları İtilaf güçlerinin elindeydi veya yabancı şirketlerin himayesinde bulunuyordu. Bu durumda ulaşım için
tek yol olarak denizler kalıyordu. Milli Mücadele kara cephelerinde
yapılacaktı fakat bu cepheler denizlerden taşınacak savaş araçlarıyla
desteklenebilirdi. İlk önceleri sivil denizcilerle yapılan taşımacılık,
denizcilerin İstanbul’dan kaçarak Anadolu’ya geçmesiyle daha kuvvetlenmiş ve örgütlü taşımacılığa dönüştürülmüştür.
Milli Mücadele boyunca, Anadolu donanması Karadeniz’de faaliyet göstererek, Sovyet limanlarından ve düşman tarafından el konulan İstanbul’daki liman ve depolardan her çeşit savaş aracını ve malzemesini Anadolu’ya taşımışlar, cephenin silah gereksinimini karşılamışlardır. Ayrıca Karadeniz kıyısındaki Pontusçu Rum çeteleri ile
karada, İtilaf devriye gemileri ile denizde mücadele vermişler, hatta
başarılar da sağlamışlardır.Bu çalışma aynı zaman da, Milli Mücadele sırasında Türk denizcilerinin çabalarını ve Karadeniz’de kurdukları “taşıma filosu” nun
bölge denizindeki faaliyetlerini, Türk kıyılarının İtilaf devleti destekli Yunan Deniz Kuvvetleri tarafından nasıl bombardımana tutulduğunu anlatmaktadır. Yaşanan tüm olumsuzluklara rağmen kurulan taşıma filosuna sonradan dahil olan “Preveze” ve “Aydınreis” gambotunun Ankara Hükümeti’nin emrine girişleri, Anadolu deniz gücünün
ilk gemileri oluşları, ardından Sovyetlerden satın alınan ve yine Türk
karasularında enterne edilen “Batum” gibi gemilerle adı geçen bu
deniz gücüne bunların yaptıkları katkıları anlatmaya çalıştım.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Deniz Taşıma filosu Mondros Ateşkes Antlaşması Milli Mücadele Anadolu Deniz gücü Karadeniz

Kaynakça

  • Afif Büyüktuğrul; Çanakkale Olayı (İstiklâl Harbinde Deniz Cephesi), İstanbul, 1969; Osmanlı Deniz Harp Tarihi, C.IV., İstanbul, 1943
  • Cemaleddin Saraçoğlu; Gazi Gemilerimiz, İstanbul 1953
  • Cevat Ülmen; İstiklâl Savaşında Karadeniz, İstanbul 1943
  • Celalettin Orhan, Askerlik Hatıraları, İstanbul, 1984
  • Erol Mütercimler; Destanlaşan Gemiler, İstanbul 1987
  • ——————————-; Millî Mücadele’nin Kahraman Gemisi Alemdar, İstanbul 1989
  • ——————————-; Bu Vatan Nasıl Kurtuldu, İstanbul, 2005
  • Gotthard Jaeschke; Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Ankara 1991
  • Hüsnü Merdanoğlu, Ulusal Kurtuluş Süreci ve Kuva-yi Milliye, Ankara, 2006
  • Hüsrev Gerede, Hüsrev Gerede’nin Anıları, Haz: Sami Önal, İstanbul 2002
  • Mithat Işın; İstiklal Harbi Deniz Cephesi, İstanbul 1946
  • Nahit Çapaner; İstiklâl Savaşında Deniz Kahramanları, İstanbul,1943
  • Nurettin Peker; 1918-1923 İstiklâl Savaşı’nın İnebolu ve Kastamonu Havalisi, İstanbul 1955
  • Rahmi Doğanay; Milli Mücadele’de Karadeniz, Ankara, 1999
  • Raşit Metel; Atatürk ve Donanma, İstanbul 1966
  • Şemsettin Bargut; Birinci Dünya Savaşı’nda ve Kurtuluş Harbinde Türk Deniz Harekatı, Ankara 2000
  • Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam Mustafa Kemal (1914-1919), Cilt: I, İstanbul 1994
  • Türk İstiklal Harbi, “İdari Faaliyetler”, C.VII, Ankara 1975
  • Türk İstiklal Harbi, “Türk Kültürü”, Cilt V., S: 129, Ankara 1973
  • Türk İstiklal Harbi, “Batı Cephesi”, C. II, Kısım I, Ankara, 1999
  • Zeki Sarıhan; Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C.II, Ankara, 1994
  • Afif Büyüktuğrul, “İstiklâl Savaşı’nda Türk Sularında Yabancı Devlet Donanma Harekâtı”, Belleten, C.69, S. 153, Ankara, 1975
  • Ali Sarıkoyuncu; “Zonguldak ve Havalisi’nin Milli Mücadele’de Ekonomik ve Stratejik Bakımdan Önemi, Atatürk Yolu, C.II, Ankara, 1997
  • Emrullah Nutku; “Deniz Cephesi”, Yakın Tarih Dergisi, C.I, S.2, 1962
  • —————————-; “İlk Ganimet”, Yakın Tarih Dergisi, C. I, S. 13, 1962
  • —————————-; “Millî Mücadele Ruhu”, Yakın Tarih Dergisi, C.3, S.37, 1962
  • —————————-; “Alemdar”, Yakın Tarih Dergisi, C.I, S.8, 1968
  • —————————-; “Bir Deniz Subayının İstiklâl Savaşı Hatıraları I”, Yakın Tarihimiz, C.I, S.12, İstanbul, 1962
  • —————————-; “Anadolu’ya Sevkiyat”, Yakın Tarihimiz, C. II, S: 26, İstanbul 1962
  • —————————-; “ Ümit Vapuru Yolcuları”, Yakın Tarihimiz, C. II, S: 23, İstanbul 1962
  • Mesut Çapa; “Karadeniz’de Yunan Gemilerinin Faâliyetleri ve Trabzon Üzerindeki Etkileri”, Askerî Tarih Bülteni, S.42, Ankara 1997
  • Mustafa Hergüner; “İnebolu Bombardımanı”, Askerî Tarih Bülteni, S.49, Ankara 2000
  • Nurullah Nutku; “Rüsumat 4’ün Serencamı”, Yakın Tarih Dergisi C.3, S:38, 1962
  • —————————-; “Kahramanlar Verilmez”, Yakın Tarih Dergisi, C.I, S.10, 1968
  • Süleyman Yaşar; “İlk Deniz Nakliyatı”, Yakın Tarih Dergisi, C.II, S.19, İstanbul 1962
  • Tevfik İnci;“Alemdar Gemisinin Millî Mücadelede Karadeniz’e Kaçırılışı ve İlk Savaşı”, Resimli Tarih Mecmuası, Cilt:IV, S.43, İstanbul 1953
  • “Gülcemal Vapurunun Başına Gelenler” Açıksöz Gazetesi, 20 Kanunu Evvel 1336 (20.11. 1920)
  • ATASE Başkanlığı, Atatürk Özel Arşivinden Seçmeler, Kültür Bakanlığı, Ankara 1981
  • ASKERİ TARİH VE STRATEJİK ETÜT DAİRE BAŞKANLIĞI: ATASE Arşivi, K: 28 G: 11 B:11 (11;1)
  • ATASE Arşivi, K: 29 G:132 B: 132-1
  • ATASE Arşivi, K:189 G:181 B:181-1
  • ATASE Arşivi, K: 699 G: 62 B: 62-1
  • ATASE Arşivi, K: 701, G:23, B: 23-1
  • ATASE Arşivi, K: 717 G:106 G:106-1
  • ATASE Arşivi, K: 781 G: 59 B:59 (1:2)
  • ATASE Arşivi, K:1008, G:31, B:31 (1:2)
  • ATASE Arşivi, K: 1038, D: 10-4/117, A: 1/4283 (eski düzenlemeye göre arşiv belgesi)
  • ATASE Arşivi, K.1038, D.10-A/117, F. 4 (eski düzenlemeye göre arşiv belgesi)
  • ATASE Arşivi; K: 1291, D: 2, F: 14 (eski düzenlemeye göre arşiv belgesi)
  • BAŞBAKANLIK CUMHURİYET ARŞİVİ B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı, 18/64/1/1921, Ek no: 64/1
  • B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı, 18/64/1/1921
  • B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı, 030/18/01/-/05728/20
  • B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı, 18/181/2/1921 (belgenin orijinali Fransızcadır.)
  • B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı; 030/18/01/01/3/33/18
  • B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı, 030/18/017/-/013/18/11
  • B.C.A. Kanun Lahiyası, 030/18/01/-/05/23/19

Yıl 2011, Cilt: 27 Sayı: 81, 603 - 650, 07.11.2011

Umut C. Karadoğan

Öz

In the history of the world, it is shown that if you dominated the
sea, you also dominated the world. For this reason, seas have international political arena features in which the rights and interests are
extensively discussed and conflict. It is widely necessary to examine the last era which was started in 1914 and ended in 1918 by the
Mondros Cease Fire Agreement of the Ottoman Government to
show the real situation of Ottoman Navy. The weapons and ammunitions were deprived, the armies were demobilized, the navy was
interned already and finally the struggle force of the Government
was deprived of its hand.
How would weapon and ammunition deficiency of Anatolian
army be supplied when the national struggle began? At the beginning of national struggle all the means of transportation were in the
hands of entente forces or in the keep of foreign companies. In this
situation the only way for transportation was the sea. Nationalstruggle would materialized from the land fronts but these fronts could be supported by the weapons transported from the seas. In the
beginning marine (sea) transportation was done by civil sailors but
then it became stronger and converted to organized transportation by
the sailors who escaped from Istanbul to Anatolia.
During the national struggle, Anatolian army by showing activity
in the Black sea, transported every kind of war equipments and materials which sequestered by the Soviet harbors and enemies from
the stores and harbors of İstanbul, and they supplied weapon necessity of front. Besides, they fought with Pontus Rum (North Anatolian Greeks) gangs in the land and with entente forces in the sea and
also they succeed.
This study also includes the efforts of the Turkish sailors during
national struggle and the activities of the ‘’shipping fleet’’ that was
organized by them in the Black Sea.

Anahtar Kelimeler

Anatolia Sea Shipping Fleet Mondros Cease Fire Agreement National Struggle Anatolian Sea Force Black sea

Kaynakça

  • Afif Büyüktuğrul; Çanakkale Olayı (İstiklâl Harbinde Deniz Cephesi), İstanbul, 1969; Osmanlı Deniz Harp Tarihi, C.IV., İstanbul, 1943
  • Cemaleddin Saraçoğlu; Gazi Gemilerimiz, İstanbul 1953
  • Cevat Ülmen; İstiklâl Savaşında Karadeniz, İstanbul 1943
  • Celalettin Orhan, Askerlik Hatıraları, İstanbul, 1984
  • Erol Mütercimler; Destanlaşan Gemiler, İstanbul 1987
  • ——————————-; Millî Mücadele’nin Kahraman Gemisi Alemdar, İstanbul 1989
  • ——————————-; Bu Vatan Nasıl Kurtuldu, İstanbul, 2005
  • Gotthard Jaeschke; Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Ankara 1991
  • Hüsnü Merdanoğlu, Ulusal Kurtuluş Süreci ve Kuva-yi Milliye, Ankara, 2006
  • Hüsrev Gerede, Hüsrev Gerede’nin Anıları, Haz: Sami Önal, İstanbul 2002
  • Mithat Işın; İstiklal Harbi Deniz Cephesi, İstanbul 1946
  • Nahit Çapaner; İstiklâl Savaşında Deniz Kahramanları, İstanbul,1943
  • Nurettin Peker; 1918-1923 İstiklâl Savaşı’nın İnebolu ve Kastamonu Havalisi, İstanbul 1955
  • Rahmi Doğanay; Milli Mücadele’de Karadeniz, Ankara, 1999
  • Raşit Metel; Atatürk ve Donanma, İstanbul 1966
  • Şemsettin Bargut; Birinci Dünya Savaşı’nda ve Kurtuluş Harbinde Türk Deniz Harekatı, Ankara 2000
  • Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam Mustafa Kemal (1914-1919), Cilt: I, İstanbul 1994
  • Türk İstiklal Harbi, “İdari Faaliyetler”, C.VII, Ankara 1975
  • Türk İstiklal Harbi, “Türk Kültürü”, Cilt V., S: 129, Ankara 1973
  • Türk İstiklal Harbi, “Batı Cephesi”, C. II, Kısım I, Ankara, 1999
  • Zeki Sarıhan; Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C.II, Ankara, 1994
  • Afif Büyüktuğrul, “İstiklâl Savaşı’nda Türk Sularında Yabancı Devlet Donanma Harekâtı”, Belleten, C.69, S. 153, Ankara, 1975
  • Ali Sarıkoyuncu; “Zonguldak ve Havalisi’nin Milli Mücadele’de Ekonomik ve Stratejik Bakımdan Önemi, Atatürk Yolu, C.II, Ankara, 1997
  • Emrullah Nutku; “Deniz Cephesi”, Yakın Tarih Dergisi, C.I, S.2, 1962
  • —————————-; “İlk Ganimet”, Yakın Tarih Dergisi, C. I, S. 13, 1962
  • —————————-; “Millî Mücadele Ruhu”, Yakın Tarih Dergisi, C.3, S.37, 1962
  • —————————-; “Alemdar”, Yakın Tarih Dergisi, C.I, S.8, 1968
  • —————————-; “Bir Deniz Subayının İstiklâl Savaşı Hatıraları I”, Yakın Tarihimiz, C.I, S.12, İstanbul, 1962
  • —————————-; “Anadolu’ya Sevkiyat”, Yakın Tarihimiz, C. II, S: 26, İstanbul 1962
  • —————————-; “ Ümit Vapuru Yolcuları”, Yakın Tarihimiz, C. II, S: 23, İstanbul 1962
  • Mesut Çapa; “Karadeniz’de Yunan Gemilerinin Faâliyetleri ve Trabzon Üzerindeki Etkileri”, Askerî Tarih Bülteni, S.42, Ankara 1997
  • Mustafa Hergüner; “İnebolu Bombardımanı”, Askerî Tarih Bülteni, S.49, Ankara 2000
  • Nurullah Nutku; “Rüsumat 4’ün Serencamı”, Yakın Tarih Dergisi C.3, S:38, 1962
  • —————————-; “Kahramanlar Verilmez”, Yakın Tarih Dergisi, C.I, S.10, 1968
  • Süleyman Yaşar; “İlk Deniz Nakliyatı”, Yakın Tarih Dergisi, C.II, S.19, İstanbul 1962
  • Tevfik İnci;“Alemdar Gemisinin Millî Mücadelede Karadeniz’e Kaçırılışı ve İlk Savaşı”, Resimli Tarih Mecmuası, Cilt:IV, S.43, İstanbul 1953
  • “Gülcemal Vapurunun Başına Gelenler” Açıksöz Gazetesi, 20 Kanunu Evvel 1336 (20.11. 1920)
  • ATASE Başkanlığı, Atatürk Özel Arşivinden Seçmeler, Kültür Bakanlığı, Ankara 1981
  • ASKERİ TARİH VE STRATEJİK ETÜT DAİRE BAŞKANLIĞI: ATASE Arşivi, K: 28 G: 11 B:11 (11;1)
  • ATASE Arşivi, K: 29 G:132 B: 132-1
  • ATASE Arşivi, K:189 G:181 B:181-1
  • ATASE Arşivi, K: 699 G: 62 B: 62-1
  • ATASE Arşivi, K: 701, G:23, B: 23-1
  • ATASE Arşivi, K: 717 G:106 G:106-1
  • ATASE Arşivi, K: 781 G: 59 B:59 (1:2)
  • ATASE Arşivi, K:1008, G:31, B:31 (1:2)
  • ATASE Arşivi, K: 1038, D: 10-4/117, A: 1/4283 (eski düzenlemeye göre arşiv belgesi)
  • ATASE Arşivi, K.1038, D.10-A/117, F. 4 (eski düzenlemeye göre arşiv belgesi)
  • ATASE Arşivi; K: 1291, D: 2, F: 14 (eski düzenlemeye göre arşiv belgesi)
  • BAŞBAKANLIK CUMHURİYET ARŞİVİ B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı, 18/64/1/1921, Ek no: 64/1
  • B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı, 18/64/1/1921
  • B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı, 030/18/01/-/05728/20
  • B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı, 18/181/2/1921 (belgenin orijinali Fransızcadır.)
  • B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı; 030/18/01/01/3/33/18
  • B.C.A. Bakanlar Kurulu Kararı, 030/18/017/-/013/18/11
  • B.C.A. Kanun Lahiyası, 030/18/01/-/05/23/19
Toplam 56 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Umut C. Karadoğan

Yayımlanma Tarihi 7 Kasım 2011
Yayımlandığı Sayı Yıl 2011 Cilt: 27 Sayı: 81

Kaynak Göster

Chicago Karadoğan, Umut C. “Milli Mücadele Yıllarında Türk Bahriyesinin Durumu Ve Faaliyetleri”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 27, sy. 81 (Kasım 2011): 603-50.
 Kapak Resmi İndir