Milli Mücadele Dönemi Türk Dış Politikasında İlkesel Yaklaşımlar ve Uygulama Örnekleri

Yıl 2011, Cilt: 27 Sayı: 79, 71 - 96, 01.03.2011

Fahri Yetim

Öz

Milli Mücadele’nin diplomasi boyutu başlı başına bir araştırma
konusudur. Bu konuda birçok inceleme de yapılmıştır. Ancak yapılan
çalışmalarda görülen önemli eksikliklerden biri de, konunun tarihsel
bağlamından kopuk bir şekilde, daha çok içe dönük bir üslupla ele
alınması sonucu ortaya çıkan perspektif sorunu olmuştur. Bu durum,
Türk ulus devletinin kuruluşuyla sonuçlanan Milli Mücadele’nin 20.
yüzyılda bağımsızlık hareketleri içindeki konumunu ve özgün niteliklerini anlamayı güçleştirmektedir. Modern zamanlar içinde dünya
sisteminin oluşumunda temel belirleyici enstrümanlardan ikisi olan
savaş ve diplomasi unsurlarının birbirini tamamladığı bir tarihsel kesitte ortaya çıkan Milli Mücadele’de, sonuca gidilirken belirli ilkesel
yaklaşımlardan hareket edilmiştir. Doğu/Batı dünyasının yeniden tanımladığı bu dönemde Milli Mücadele’nin hedefleri doğrultusunda
askeri mücadelenin yanında, dış politikada da diplomasi cephesi silahları optimal bir verimlilikle kullanılarak sonuç alınmaya çalışılmıştır. Tam bağımsızlık ve uluslararası alanda eşitlik odaklı olarak
belirlenen bu ilkelere sadık kalınarak verilen mücadele ve yürütülen
diplomatik faaliyetler sonucunda Milli Mücadele’nin temel hedefleri tutturulmuş ve bağımsız Türk devletinin kuruluşu gerçekleştirilmiştir.

Bu çalışmada; Milli Mücadele’nin özgün taraflarından birini
oluşturan dış politika uygulamalarındaki bazı ilkesel yaklaşımlara
yer verilerek, konunun çok cepheli taraflarına dikkat çekilmek
amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, Türk Dış Politikası, Emperyalizm, Tam bağımsızlık

Approaches of Principle and Sample Practices in Turkish Foreign Policy During The War of National Salvation

Öz

The diplomatic aspect of the Turkish national war of salvation is
a topic of separate research. There are lots of researches done on this
field. One of the defects of these researches is their inward perspective deprived of historical context. This deficiency makes the comprehension of the place and unique attributes of the Turkish national struggle within the wars of liberty of the 20th century almost impossible. The Turkish national strugle is known to have resulted in
the establishment of a Turkish national state. War and diplomacy are
among the most important instruments of modern world systems,
whereas the Turkish national struggle broke out during a historical
timespan when war and diplomacy converged and complemented
eachother. Some approaches of principle, on the other hand, became
a starting point in the course of events in Turkish national struggle.
As a result of the diplomatic activities conducted in accordance with
these principles centered around the idea of absolute liberty and
global equality, the principal objectives of the Turkish national
struggle could be attained.
In this research, the approaches of principle and sample practices
allowing a better conception of the unique attributes of the Turkish
foreign policiy are examined. In doing so, the multi-faceted aspect
of the topic is tried to be highlighted. 

Anahtar Kelimeler

National Struggle, Turkish Foreign Policy, Imperialism, Absolute liberty

Kaynakça

• T.C. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (B.C.A.) B.C.A., 02.09.1920, 220, 431-3, 30.18.1.1., 1.12.2. B.C.A., 12..03.1920., 731, 30.18.1.1, 2.38.18. B.C.A., 18.01.1921, 533, 440-3, 30..18.1.1, 2.28..19. B.C.A., 06.02.1921, 628, 30..181.1, 2.33..14. B.C.A., 12.07.1921, 856, 30..1.0.0, 83.545..6.
• TBBM Gizli Celse Zabıtları, CIII, İstanbul 1999.
• Akarslan, Mediha, Milli Mücadele Devrinde Türk Dış Politikası, Bursa 1990.
• Akşin, Aptülhalat, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasi, İstanbul 1964.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Ankara 1989.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, Ankara 1991.
• Akyol, Taha, Sovyet Stratejisi ve Türkiye, İstanbul 1976.
• Bayur, Yusuf Hikmet, Türkiye Devleti’nin Dış Siyasası, Ankara 1973. ……………………...,“Kuvay-ı Milliye Devrinde Atatürk’ün Dış Siyasa ile ilgili Bazı Görüş ve Davranışları”, Belleten, C.XX, Sayı 80 (Ekim 1956), ss.659-699.
• Cebesoy, Ali Fuat, Moskova Hatıraları, İstanbul 1955.
• Dumont, Paul, Mustafa Kemal Çağdaş Türkiye’nin Doğuşu, İstanbul 2005.
• Ertürk, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, İstanbul 1957.
• Feyzioğlu, Turhan, “Atatürk’ün Dış Politikasının Özellik, ilke ve Amaçları”, Atatürk Türkiye’sinde (1923-1983) Dış Politika Sempozyumu Bildiriler, İstanbul 1984, ss.1-13.
• Gök, Mehmet, “Cumhuriyet Dönemi Türk Dış Politikasının İç ve Dış Kaynakları”, Atatürk Türkiye’sinde (1923-1983) Dış Politika Sempozyumu Bildiriler, İstanbul 1984, ss. 49-66. Gökay, Bülent, Bolşevizm ile Emperyalizm Arasında Türkiye, İstanbul 1998.
• Gönlübol, Mehmet-Cem Sar, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919- 1973), Ankara 1974.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S.15 (Aralık 1955).
• Karabekir, Kâzım, İstiklâl Harbimiz, İstanbul 1957.
• Karal, Enver Ziya, Atatürk’ten Düşünceler, Ankara 1966.
• Karpat Kemal H., Osmanlı’dan Günümüze Asker ve Siyaset, İstanbul 2010.
• Kürkçüoğlu, Ömer, “Atatürk’ün Dış Politikasının Tahlili”, Atatürk’ün Düşünce Uygulamalarının Evrensel Boyutları (Uluslararası Sempozyum), Ankara 1981. ……………………, Türk-İngiliz İlişkileri 1919-19126, Ankara 1978.
• Melek, Kemal, Doğu Sorunu ve Milli Mücadele’nin Dış Politikası, İstanbul 1978.
• Oran, Baskın, Ed: Türk Dış Politikası, C.I, İstanbul 2002.
• Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, İstanbul 1965.
• Sonyel, R. Salahi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, C.II, Ankara 2003. …………………, “Kurtuluş Savaşı Günlerinde Doğu Siyasamız”,
• Belleten, C.XLI, S. 164, Ankara 1977, ss. 657-731.
• Sönmezoğlu, Faruk, “ Kurtuluş Savaşı Diplomasisi”, Der: Faruk Sönmezoğlu, Türk Dış Politikasının Analizi, İstanbul 2001.
• Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, İstanbul 1991.
• Tunçay, Mete, Türkiye’de Sol Akımlar I (1908-1925) Belgeler 2, İstanbul 1991.
• Türkiye’nin Dış Politikasında 50 Yıl Kurtuluş Savaşımız (1919- 1922) Basım yeri ve tarihi yok.
• Ülman, Halûk, “Türk Dış Politikasına Yön Veren Etkenler”, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.XXIII, No: 3 (Eylül 1968), ss. 241-273.
• Ünal, Tahsin, Atatürk ve Milli Mücadele, Ankara 2001.
• Yavuz, Bilge, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri, Ankara 1994.
• Yerasimos, Stefanos, Türk-Sovyet İlişkileri, İstanbul 1979.