1946 Genel Seçimleri ve Sonuçları Üzerinde İktidar ve Muhalefet Partileri Arasında Yapılan Tartışmalar

Yıl 2010, Cilt: 26 Sayı: 76, 1 - 26, 01.01.2010

Osman Akandere

Öz

1946 seçimleri öncesinde ve seçimlerin yapılması sırasında
CHP’ye en fazla destek devlet kademelerinde görev alan amir ve
memurlardan gelmiştir. “Açık oy, gizli tasnif” ilkesinin benimsenmesi, bu desteğin ana sebeplerinden birisi olarak görülebilir. Çünkü
“açık oy, gizli tasnif” gibi demokratik olmayan esasları bünyesinde
barındıran seçim kanunu, seçimlerde hile ve yolsuzluk yapılmasına
da imkân verir bir durumdadır ve bu sistem millet iradesinin özgürce tecelli etmesinin önünde önemli bir engeldir. Buna CHP teşkilatı
ve seçim komisyonlarında görev alan bazı kimselerin işgüzarlığı da
eklenince seçimlerin güvenliği, güvenilirliği ve oyların masuniyetine gölge düşmüştür.
Böyle bir ortamda yapılan seçimlerde Türk toplumu; iradesine
konulmak istenen ipoteğe, ilk günden itibaren demokratik ölçüler
içerisinde tepkisini göstermiştir. Fakat bu tepkiler, 1946 genel seçimlerinin demokrasi tarihimize “hileli” ya da “şaibeli” seçimler
olarak geçmesini önleyememiş, nihayetinde her daim tartışılan bir
seçim olarak karşımızda durmuştur.
Çalışmamızın kapsamlı olması ve toplamda 43 sayfayı bulması nedeniyle bu çalışmamızı iki ayrı kısımda vermek mecburiyeti hasıl olmuştur. Bu nedenle Sayı: 75’de yer alan 1. Kısımda; Cumhuriyetin
İlanından 1946 Seçimlerine Kadar Türk Demokrasisi, 1946 Seçimlerine Kadar İktidar - Muhalefet ilişkileri, 1946 Seçimleri Öncesi Partilerin Seçim Propagandaları ele alınmıştı. Çalışmamızın bu kısmında
ise; 1946 Seçimlerinde partilerin Adayları, 1946 Seçimlerinin Yapılması, Seçim Sonuçlarına İlişkin Yapılan Tartışmalar ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

1946 Seçimleri, Demokrat Parti (DP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Muhalefet Partileri, Tartışma

Discussions Between the Government and Opposition Parties on 1946 General Elections and Results

Öz

Before the 1946 elections and during the elections, the most support to the CHP the ruling party made by the civil servants and the
supervisors who worked fort he state. When the officiousness of the
election committee and some members of the CHP added to this
support overshadowed the reliability of the election and the innocence of the votes. The election law that included non-democratic principles like open vote and secret classification allowed the fraud and
corruption. Turkish society reacted in democratic standards to the
mortgage which wanted to be put their will since the first day. Unfortunately these responses couldn’t prevent the 1946 general elections to take part in history as “stained” or “fraudulent”.
Because of being comprehensive and being 43 pages we have the
obligation to give this study in two seperate sections. Therefore, (ın
Number: 75) as the first part of our section; from the declaration of
the Republic until 1946 elections Turkish Democracy, until the 1946
elections the ruling-opposition relations, pre 1946 elections parties
election propaganda is discussed. And in this study section the 1946
elections parties’ candidates, 1946 elections, and the discussion about the results of election will be considered. 

Anahtar Kelimeler

1946 Elections, Democratic Party, People’s Republican Party, Opposition Parties, Discussion

Kaynakça

• ARŞİVLER Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• KİTAPLAR Ahmad Feroz-Turgay Bediya, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945–1971) Bilgi Yayınevi, Ankara 1976.
• Akandere, Osman, Milli Şef Dönemi (Çok Partili Hayata geçişte Rol Oynayan İç ve Dış Tesirler 1938-1945), İz Yayıncılık, İstanbul 1998.
• Albayrak, Mustafa, Türk Siyaset Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara 2004.
• Ateş, Nevin Yurtsever, Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Sarmal Yay., İstanbul 1994.
• Avşar, Abdülhamit, Serbest Cumhuriyet Fırkası, Kitabevi Yay., İstanbul 1988.
• Aydemir, Şevket Süreyya, II. Adam, Cilt II, Remzi Kitabevi, İstanbul-2000.
• Bilâ, Hikmet, CHP (1919-1999), Doğan Kitapçılık Yay., İstanbul 1999.
• Burçak, Rıfkı Salim, Türkiye’de Demokrasi’ye Geçiş (1945-1950), Olgaç Yay., 1954.
• Celal Bayar’ın Söylev ve Demeçleri (1946–1950), (Hazırlayan: Özel Şahingiray), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 1999.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950–1995), 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 1996.
• Ekinci, Necdet, II. Dünya Savaşı’ndan Sonra Türkiye’de Çok Partili Düzene Geçişte Dış Etkenler, İstanbul 1997.
• Emrence, Cem, Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yay., İstanbul 2006.
• Erer, Tekin, Türkiye’de Parti Kavgaları, Çınar Matbaası, İstanbul 1996.
• Eroğul, Cem, Demokrat Parti, Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Ankara 1990.
• Goloğlu, Mahmut, Demokrasiye Geçiş (1946-1950), Kaynak Yay., İstanbul 1982.
• Gülcan, Yılmaz, Cumhuriyet Halk Partisi (1923-1946), Alfa Yay., İstanbul 2001.
• Gürkan, Nilgün, Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın, İletişim Yay., İstanbul 1998.
• Kabasakal, Mehmet, Türkiye’de Siyasal Parti Örgütlenmesi (1908-1960), Tekin Yay., İstanbul 1991.
• Karpat, Kemal H. Türk Demokrasi Tarihi, Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, Afa Yayınları, İstanbul 1996.
• Kıran, Haydar, Olaylar ve Belgelerle 1946 Seçimleri ve Yakın Demokrasi Mücadelemiz, İstanbul 1990.
• Kıran, Haydar, 1946 Seçimleri ve Senirkent Faciası, Polemika Yayınları, İstanbul 1976.
• Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), Ankara 1985.
• Nadi, Nadir, Perde Aralığından, Çağdaş Yay., İstanbul 1979.
• Okyar, Osman- SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, Fethi Okyar’ın Anıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara 1997.
• Öner, Kenan, Siyasi Hatıralarım ve Biz de Demokrasi, Osman Bey Matbaası, İstanbul 1948.
• Timur, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İmge Kitabevi, Ankara 2003.
• Toker, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları Tek Partiden Çok Partiye, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1990.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler (1859-1952), Arba Yayınları, İstanbul 1952.
• Tuncer, Erol, 1946 Seçimleri, TESAV, Ankara 2008.
• Uran, Hilmi, Hatıralarım, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1959.
• Uyar, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Yay., İstanbul 1998.
• Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim (1922–1971), Pera Turizm Ticaret A.Ş, İstanbul 1997.
• Yeşil, Ahmet, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Cedit Neşriyat, Ankara 2002.
• Zürcher, Eric Jan, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Bağlam Yay., İstanbul 1992.
• MAKALELER Akandere, Osman, “Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde 1945’de Görülen Siyasal Muhalefet ve Demokrat Parti’nin Kurulması”, Selçuk Üniversitesi Atatürk Araştırma ve Uygulama Merkezi Ata Dergisi, Sayı: VII, Konya 1997, s.331-353.
• Akandere, Osman, “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Bir Denetleme ve Kontrol Organı Olarak Müstakil Grup’un Yapısı ve İşlevi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 3, Yıl: 1998, Isparta 1998, s. 65-80.
• Akandere, Osman, “İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Çok Partili Hayata Geçişte Kurulan İlk Muhalefet Partisi “Millî Kalkınma Partisi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sosyal, sayı: 4, Yıl: 1999, s. 193-211.
• Akandere, Osman, “Bir Demokrasi Beyannamesi Olarak “Dörtlü Takrir’in” Amacı ve Mahiyeti”, Uluslararası Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Isparta 2008, s. 260-270.
• Tecer, Ahmet Kutsi, “Kurultay ve Fikir Hayatımız”, Ülkü, c.X, sayı: 112, (16 Mayıs 1946), Ankara 1946
• SÜRELİ YAYINLAR Gazeteler
• Ulus
• Tanin
• Son Posta
• Yeni Türkiye
• Yeni Sabah
• Vakit
• Dergiler
• Ayın Tarihi
• TBMM Tutanak Dergisi
• Ülkü
• TEZLER BATMAZ, Dilek, Türkiye’de Çok Partili Dönemde Seçimler,
• Anadolu Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 2004.