Musul Sorunu ve Lozan

Yıl 2008, Cilt: 24 Sayı: 71, 319 - 340, 07.07.2008

Sezen Kılıç

Öz

1118’den itibaren bir Selçuklu toprağı ve 1517’den itibaren de bir Osmanlı vilayeti olan Musul, Birinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra
Mondros Mütarekesi’nin 7. maddesi bahane edilerek İngilizler tarafından
işgal edilmiş, bunun üzerine İngilizlerle Türkler arasında şiddetli bir mücadeleye sahne olmuş, sorun silahlı mücadeleyle çözülememiş ve konu
Lozan Konferansı’na bırakılmıştır. Musul bu konferansta büyük tartışmalara neden olmuştur. Ancak Musul’un statüsü burada da kesin olarak belirlenemediği için sorunun çözümü bir sonraki görüşmelere ertelenmiş, bu
görüşmelerden de bir sonuç alınamaması üzerine 1926 yılında yapılan Ankara Antlaşması’yla İngiliz mandasındaki Irak’a bırakılmıştır. Makalede,
Musul’un bugünkü Türkiye Cumhuriyeti toprakları içerisinde yer almamasının nedenleri hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Musul, Lozan Konferansı, Türkiye Cumhuriyeti, İngiliz Mandası, Irak

The Mosulissue and Laussanne

Öz

Mousul, which was the land of Seljuks since 1118 and a province of Ottoman since 1517, was occupied by alleging the seventh proviso of the
Mondoros Truce by the British after the World War I ended. As a result of
this there was violent combats between Turks and British, but the matter
could not be solved by armed combats and was abandoned to the Lausanne Conference. It entailed great negotiations at Lausanne Conference, but
was left to the next session since its status could not precisely be conferred; and after the failure of the negotiations it was ceded to Irak which was
under the British mandate, with the Ankara Treaty in 1926. In this study,
information on the reasons why Mousul is not included today within the
borders of the Turkish Republic will be given. 

Anahtar Kelimeler

Mousul, Laussanne Conference, Turkish Republic, British Mandate, Irak

Kaynakça

• Akgül, S., Musul-Kerkük Harekatı, Berikan, Ankara 2001.
• Akgül, S., Musul Sorunu ve Nesturi İsyanı, Berikan, Ankara 1992.
• Aydın, A., Musul Meselesi 1900-1926, Turan, İstanbul 1995.
• Bayur, Y. H., Türk Devletinin Dış Siyasası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1942.
• Demirbaş, H. B., Musul Kerkük Olayı ve Osmanlı İmparatorluğunda Kuveyt Meselesi, Arba Yayınevi, İstanbul 1995.
• Karacan, A. N., Lozan Konferansı ve İsmet Paşa, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları , İstanbul 1943.
• Meray, S. L., Lozan Barış Konferansı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1993.
• Mısıroğlu, K., Musul Mes’elesi ve Irak Türkleri, Sebil 1972.
• Misak-ı Milli ve Türk Dış Politikasında Musul, Kerkük ve Erbil Meselesi Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1998.
• Oran, B.,Türk Dış Politikası, Cilt II, İletişim Yayınları, İstanbul 2001.
• Öke, M. K., Binbaşı E.W.C.Noel’in Faaliyetleri.
• Öke, M. K., Musul Meselesi Kronolojisi(1918-1926), Türk Dünyası Araştırma Vakfı Yayınları, İstanbul 1980.
• Öke, K., Belgelerle Türk-İngiliz İlişkilerinde Musul ve Kürdistan Sorunu 1918-1926, Türk Kültürünü Araştırma Ensitütüsü, İstanbul 1992.
• Sonyel, S.,Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• Türkmen, Z., Musul Meselesi Askeri Yönden Çözüm Arayışları 1922-1925, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2003.
• Yamaner, Ş., M Dosyası, Misak-ı Milli ve Musul, Harp Akademileri Komutanlığı, İstanbul 2000.
• Yıldız, H., Fransız Belgeleriyle Sevr-Lozan-Musul Üçgeninde Kürdistan, Koral, İstanbul 1990.
• Yıldız, H., Büyük Oyun Irak-Musul-Kerkük Üçgeni, IQ Kültür Sanat, İstanbul 2004.
• www.devletarsivleri.gov.tr/yayin/osmanli/musul/1b_a.htm _b1-b12.html