TURKISH-BULGARIAN RELATIONS DURING ATATÜRK ERA

Yıl 2008, Cilt: 24 Sayı: 72, 669 - 692, 01.11.2008

Yüksel Kaştan

Öz

Mustafa Kemal took a close interest in the question of Turks remained outside the Turkish borders following the foundation of the Republic and strived to guarantee their rights with various agreements signed. During the Atatürk era, Bulgarian Turks became the most important issue in the TurkeyBulgaria relations. The agreement signed in 1925 between the two countries provided for the mutual exchange of population. However, due to Bulgaria’s a much larger Turkish population, the question become not only one of immigration, but also of political, social and cultural rights in Bulgaria.

This paper investigates the developments in Bulgarian internal politics and its implications for Turkey, political relations between Turkey and Bulgaria, problems faced by Bulgarian Turks, the social and cultural issues and economic relations.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Bulgaria, Turks, Politics, Economy, Relation

Keskin Halkevi (20 Şubat 1938-1951)

Öz

Mustafa Kemal Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra ülke sınırları dışında kalan Türklerin meseleleri ile yakından ilgilenmiş, yapılan anlaşmalarla durumlarını güvence altına almaya çalışmıştır. Bu nedenle Atatürk Dönemi Türkiye Bulgaristan ilişkilerinde en önemli konuyu Bulgaristan’ daki Türk nüfusu oluşturmuştur. Her iki devlet arasında 1925 yılında yapılan anlaşma gereği karşılıklı mübadele söz konusu olmasına karşın Bulgaristan’da daha fazla Türk nüfusu bulunduğundan mesele hem göç, hem de Bulgaristan içerisindeki siyasi, sosyal ve kültürel haklar çerçevesinde devam etmiştir.

Bu çalışmada; Atatürk Dönemi’nde (1919-1938) Bulgaristan’ın iç siyasetindeki gelişmeler ve Türkiye’ye etkisi, Türkiye ile Bulgaristan arasındaki siyasi ilişkiler, Bulgaristan Türkleri’ nin problemleri, sosyal ve kültürel meseleler ile ekonomik ilişkiler ele alınarak incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Bulgaristan, Türkler, Siyaset, Ekonomi, İlişki

Kaynakça

• B.C.A.,19.03.1923: Dos.4963, Yer 54.357.3.
• B.C.A.,8.06. 1925: Dos.42631, Yer 239.616.7.
• B.C.A.,20.03.1932: Dos.426165, Yer 240.621.7.
• B.C.A.,10.05.1932: Dos.426185, Yer 240.622.6.
• B.C.A.,7.07.1925: Dos. 42632, Yer 239.616.8.
• B.C.A.,22.10.1932: Dos. 426247, Yer 240. 625.9.
• B.C.A.,3.06.1929: Dos.42673, Yer 239.617.6.
• B.C.A.,4.07.1934: Dos.426515, Yer 242.634.9.
• B.C.A.,30.07. 1929, Dos.42676, Yer 239.617.9.
• B.C.A.,10.03.1927, Dos.42657, Yer 239.616.33.
• B.C.A.,19.03.1923, Dos.4963, Yer 54.357.3.
• B.C.A.,7.11.1927: Dos.42664-65, Yer 239.616.40-41.
• B.C.A.,6.12.1927: Dos.42666, Yer 239.616.42.
• B.C.A.,25.02.1930: Dos.42690, Yer 240.618.4.
• B.C.A.,19.09.1923: Dos.4266, Yer 239.615.6.
• B.C.A.,3.7.1929: S.8219, Yer 4.39.6.
• B.C.A.,20.11.1929: S.8515,Dos.97-102, Yer 6.57.9.
• B.C.A.,27.7.1932: Dos. 42616, Yer 240.623.19.
• B.C.A.,16.08.1932: Dos. 426223, Yer 240.624.5.
• B.C.A.,9.11.1932: Dos. 426248, Yer 240.625.10.
• B.C.A.,7.05.1933: Dos. 426528, Yer 241.627.26.
• B.C.A.,19.8.1934: Dos. 426528, Yer 242.634.22.
• B.C.A.,18.06.1937: Dos. 426727, Yer 243.640.25.
• B.C.A.,16.06.1937: Dos. 426726, Yer 243.640.24.
• B.C.A.,14.01.1934: Dos.426457, Yer 242.632.5.
• B.C.A.,16.02.1935: S.2/1992, Dos.117, Yer 51.10.9.
• B.C.A.,22.06.1933; Dos. 426372.
• B.C.A.,24.06.1933; Dos. 426374.
• B.C.A., 04.07.1934; Dos. 426516.
• B.C.A.,09.09.1938; Say. 2/9567.
• B.C.A.,01.06.1939; Dos. 400-1110.
• B.C.A.,11.04.1938; Dos. 114-64.
• B.C.A.,15.01.1930: Dos.426684, Yer 239.617.17.
• B.C.A.,22.06.1933; Dos. 426370.
• B.C.A.,18.05.1938; Dos. 426740.
• B.C.A.,15.05.1935; Say. 2/2565.
• B.C.A.,10.01.1938; Dos. 4086.
• B.C.A.,17.06.1933; Dos. 426368.
• B.C.A.,07.05.1933; Dos. 426320.
• B.C.A.,26.05.1939; Dos. 426760.
• B.C.A.,14.01.1934; Dos. 426457.
• B.C.A.,27.01.1934; 40390.
• Acaroğlu, M.Türker, Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Sevinç Matbaası, Ankara 1998.
• Açıkalın, Cevat, “Turkey’s International Relations”, International Affairs, Londra,C.23, No:4, Ekim 1947.
• Armaoğlu, Fahir, 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914- 1980, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1984.
• Ayın Tarihi, S.3, Mart 1934 Hariciye Vekaleti Matbuat Umum Müdürlüğü Yayını.
• Eminov, Ali (1990), “Nationality policy in the USSR and in Bulgaria: Some Observations”, N.of the EAST E.
• Düstur, III.Tertip, C. 7.
• Düstur, III.Tertip, C. X.
• Düstur, C.XVI.
• Düstur, C.VII.
• Düstur, III.Tertip, C.XV.
• Düstur, III.Tertip,C. IX.
• Düstur, III. Tertip. C. XI.
• Eroğlu, Hamza, “Milletlerarası Hukuk Açısında Bulgaristan’daki Türk Azınlığın Sorunu”, 1987.
• Bulgaristan’daki Türk Varlığı Bildiriler Kitabı, 7 Haziran 1985,2.Baskı, Atatürk Kültür ve Tarih Yüksel Kurumu, TTK Yayınları, Ankara.
• Hakimiyet-i Milliye, 15 Şubat 1934, 17 Şubat 1934, 28 Şubat 1934.
• Hüseyin, Sadullah, “Bulgaristan’da Durum ve Bulgaristan’daki Türkler”, Balkan Öğrenci Mektubu, Y.1.Yaz Özel Sayısı, Ankara 1995.
• Keskioğlu, Osman, Bulgaristan’a Türkler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 1.Baskı, Ankara 1985.
• McCarthy, Justin, Ölüm ve Sürgün, Çeviri: Bilge Umar, 2.Baskı, İnkılap Yayınları, Ankara 1995.
• Sander, Oral, Türkiye’nin Dış Politikası, 2.Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2000.
• Sander, Oral,“The Turkish Foreign Policy: Forces of Continaity and change”, Ahmet Evin (ed.), Modern Turkey, Oplagen: Leske Verlag 1984.
• Sander, Oral,Siyasi Tarih, 1918-1994, 7.Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 1998. Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, 1920-1945, C.I., Türk TTK.Y.Ankara 1983.
• Şimşir, Bilal N., Türk Basınında Bulgaristan Türkleri, Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1985.
• Şimşir, Bilal N.,Bulgaristan Türkleri (1878-1985), I.Baskı, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1986.
• Şimşir, Bilal N., “Bulgaristan Türkleri ve Göç Sorunu”, Bulgaristan’daki Türk Varlığı Bildiriler Kitabı, 7 Haziran 1985,2.Baskı, TTK Yayınları, Ankara 1987.
• Tarihte Türk Bulgar İlişkileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1976.
• Toğrol, Beğlan, 112 Yıllık Göç (1878-1989), Boğaziçi Üni.Matbaası, İstanbul 1989.
• Toğrol, Beğlan, DİRENİŞ- Bulgaristan Türklerinin 114 Yıllık Onur Mücadelesinin Karşılaştırmalı Psikolojik İncelenmesi, Boğaziçi Üni.Matbaası, İstanbul 1991.
• Tuna, Ömer “Bulgaristan’da Totoliter- Kominist Rejimin Yıkılmasından Sonra Çıkan Türkçe Gazeteler”, Türkiye Günlüğü, Balkanlar ve Bosna- Hersek, Sayı 36,1995.
• Turan, Muzaffer, “Balkanlarda Bin Yıllık Türk Kültürü”, Tarih Boyunca Balkanlardan Kafkaslara Türk Dünyası Semineri, İstanbul Üni.,Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, İstanbul 1986.
• Turan, Ömer, “Bulgaristan Türklerinin Bugünkü Durumu”, Yeni Türkiye, Yıl 1,S.3. Ankara 1995.
• Türk Parlemonto Tarihi, C.I,(1931-1935, TBMM IV. Dönem, TBMM Vakfı Yayınları, No:11.
• Türk Parlemonto Tarihi, C.I,(1935-1939, TBMM V. Dönem, TBMM Vakfı Yayınları, No:11.
• Türker, Mehmet, Gölgedeki Kahraman, Ufuk Ötesi Yayınevi, İstanbul 2003.
• Yeni Türk Ansiklopedisi, Ötüken Yayınevi, İstanbul 1985, C.5,8.
• Yenisoy, Hayriye S., “Bulgaristan Türklerinin Eğitim ve Kültür TarihindenSayfalar”, Yeni Türkiye, Yıl 3, S.16, Ankara 1997.
• Wolf, Rebert Lee, The Balkans in Our Time, Camb, Mass, Harward University Pres 1956.