Turkish - Egyptian Relations in the Era of Atatürk (1926-1938)

Yıl 2010, Cilt: 26 Sayı: 78, 535 - 560, 01.11.2010

Semih Bulut

Öz

The historical roots of Turkish-Egyptian relations date back to the beginnings of the XVIth Century. Egypt, coming under the rule of the Ottoman as of 1517, was occupied by Britain in 1882. As a result of the intensive efforts of the people denying the occupation, Egypt gained its independence in 1922. During their anti-imperialist struggle, Egyptian people did not hesitate to give moral and financial support to the Turkish, who were also fighting against imperialism.

Turkish-Egyptian diplomatic relations were established in 1926. In those years, relations were not so warm. However, the leaders of the two countries made efforts both in discourse and action in order to improve or at least to keep relations at a certain level. Still, these efforts could not prevent occasional tensions in relations. Such a strain was not observed after 1934. The Italian threat becoming evident as of that year has been one of the significant reasons for it

During the era of Atatürk, commercial and cultural relations were also established between the two countries, as well as political ones. However, the former were quite symbolical and stayed in the shade of the political relations

Anahtar Kelimeler

Turkish-Egyptian Relations, Turkish Foreign Policy in the Atatürk Era, Fez Incident, The Caliphate, Nationalist Movements in Egypt

Atatürk Dönemi Türkiye-Mısır İlişkileri (1926-1938)

Öz

Türkiye-Mısır ilişkilerinin tarihsel kökleri XVI. Yüzyıl’ın başlarına kadar uzanır. 1517’den itibaren Osmanlı hakimiyeti altına giren Mısır, 1882’de İngiltere tarafından işgal edilmiştir. İşgali kabul etmeyen halkın yoğun çabaları neticesinde Mısır 1922’de bağımsızlığını kazanmıştır. Mısır halkı emperyalizme karşı savaş verdiği sırada bir yandan da kendisi gibi emperyalizmle savaşan Türk halkına maddî ve manevî destek vermekten kaçınmamıştır.

Türkiye Mısır diplomatik ilişkileri 1926’da tesis edilmiştir. Bu yıllarda ilişkiler çok sıcak değildi. Buna rağmen, iki ülkenin yöneticileri ilişkileri geliştirmek veya en azından belli bir seviyenin altına düşürmemek için hem söylem, hem de eylem bazında çaba sarf etmişlerdir. Fakat bu çaba ilişkilerin zaman zaman gerginleşmesini engelleyememiştir. 1934 yılından itibaren ise bu tür gerginlikler yaşanmamıştır. Bunda, bu yıldan itibaren İtalyan tehdidinin belirginleşmeye başlamasının büyük etkisi vardır.

Atatürk döneminde iki ülke arasında siyasi ilişkilerin yanında ticari ve kültürel ilişkiler de kurulmuştur. Fakat bu ilişkiler oldukça sembolik bir seviyede gerçekleşmiş ve siyasi ilişkilerin gerisinde kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye-Mısır İlişkileri, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, Fes Olayı, Mısır’da Milliyetçi Hareketler

Kaynakça

• Düstur, Tertip 3, Cilt 18.
• Foreign Relations of the United States, 1922, 1927, 1935, 1936
• 1937, United States Government Printing Office,Washington 1938
• Harici Ticaret Yıllık İstatistiği 1925, c. 1, İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, İstanbul 1925
• Harici Ticaret: Yıllık İstatistik 1926, c. 1, İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, Ankara 1929
• Harici Ticaret İçin Yıllık İstatistik Yıl 1927, c. 1, İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, Ankara 1929
• Harici Ticaret İçin Yıllık İstatistik Yıl 1928, c. 1, İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, Ankara 1929
• Harici Ticaret İçin Aylık İstatistik Kanunusani (Ocak)-Kanunievvel (Aralık) 1929, İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, Ankara 1929
• Statistique du Commerce Exterieur de La Turquie Pendant L’Annee 1340 (1924), c. 1, İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, İstanbul 1926
• TBMM Kavanin Mecmuası, Devre 5,10, c. 17,37, TBMM Matbaası, Ankara 1937, 1955
• Türkiye Harici Ticaret: 1923, c. 1, İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, İstanbul 1926
• Türkiye Harici Ticaret: Resmi İstatistiklere Nazaran Tahlil ve Mukayese Raporu 1930-38, İstatistik Umum Müdürlüğü Yayını, İstanbul 1940
• ALTUNDAĞ Şinasi, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı: Mısır Meselesi 1831-1841, 1. Kısım, TTK Basımevi, Ankara 1988
• ARMAOĞLU Fahir, Siyasi Tarih: 1789-1960, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1964
• BOTMAN Selma, Egypt from Independence to Revolution, 1919-1952, Syracuse University Press, New York 1991.
• BULUT Semih, Atatürk Dönemi Türkiye-ABD İlişkileri: 1923-1938, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2010
• DEBB Marius, Party Politics in Egypt: The Wafd&its Rivals 1919-1939, Ithaca Press, Londra 1979
• KARAL Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Cilt 5, TTK Basımevi, Ankara1983
• MERAY Seha L., Lozan Barış Konferansı: Tutanaklar-Belgeler, No.8, 2. Takım, c. 2, Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2001
• SOYSAL İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları: (1920-1945), c. 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1983
• ŞİMŞİR Bilal N., Doğunun Kahramanı Atatürk, Bilgi Yayınevi, Ankara 1999
• TIGNOR Robert L., Modernization and British Colonial Rule inEgypt, 1882-1914, Princeton University Press, New Jersey 1966
• Türk Yunan İlişkilerinin Dünü, Bugünü, Yarını, Harp Akademileri Yayınevi, İstanbul 1994
• AKÇA Bayram, “Atatürk Dönemi Türk-Mısır İlişkileri ve Bu Dönemde Mısır Basınının Türk İnkılâbına Bakışına Bir Örnek” 5. Uluslararası Atatürk Kongresi, 8-12 Aralık 2003, Bildiriler, c. 2, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2005
• ÇOLAK Melek, “Türk-Mısır İlişkileri Çerçevesinde Mısır’ın Atatürk ve Türk Devrimine Bakışı (1919-1938)” Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 6, Temmuz 2010
• HATTAMER Richard, “Mısır Basınında Atatürk ve İnkılâpları”(Çeviren Ayten Sezer) Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XVII, Sayı:50, Temmuz 2001
• “Atatürk and The Reforms in Turkey as Reflected in the Egyptian Press” Journal of Islamic Studies, Vol: 2, Number: 1, January 2000.
• ÖZGİRAY Ahmet, “Türkiye-Mısır Siyasi İlişkileri (1920-1938)” Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı: 11, İzmir 1996 . ŞİMŞİR Bilâl N., “Fes Olayı: Türkiye-Mısır İlişkilerinden Bir Sayfa (1932-1933)” Belleten, c. 48, Sayı:189-190, Ocak- Nisan 1984.
• YILMAZ Mehmet Serhat, “Mısır Basınında Milli Mücadele Dönemi Türkiye’si Üzerine Bir Araştırma (1919-1922)” The Pursuit of History -International Periodical for History and Social Research (Tarihin Peşinde-Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi), Yıl: 1, Sayı:2, Ekim 2009.
• “Türkiye’deki Şapka ve Kıyafet İnkılâbının Mısır Kamuoyunda Yansımaları (1925-1932)” Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri veİnkılâp Tarihi Enstitüsü Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 2, Güz 2005.
• http://misir.ihh.org.tr/tarih/osmanli.html (Erişim Tarihi: 30.08.2011)