The Sovereİgnty and The Control of the Financial Resources in the Sumnıer of 1920

Yıl 2005, Cilt: 21 Sayı: 61, 305 - 321, 11.03.2020

M. Derviş Kılınçkaya

Öz

From the middle of the 19th century as a result of continuing collapse of the Ottoman financîal system, Turkey’s financial structure was started to control by “Western finance groups”. The Ottoman Bank founded with the privilege of the authority to print money in the name of the Ottoman State made its organization extend by establishing branches through the country.
It is obvious that from the beginning of the National Struggle in Turkey, the struggle had been experienced serious difficulties in terms of providing financial resources.
It is quite interesting process that in order to control the financial system the Turkish National Assembly af ter beginning to operate on April 23:G 1920 undertook “the State functions” by monopolİzing “the political power”.
The privileges of the Ottoman Bank in the political and economıc structure of the Ottoman State were subject to the control and permission of Ankara is significant İn two aspects:
a. It is İmportant to show that with the acceptation of the situation by the headquarter of the Bank, the National Struggle in Turkey was not perceived as a revolt by the western finance groups like Ottoman Government tried to show insistently.
b, It is significant to indicate that in a new institutionalizatİon process the İdeal of “nationalism” was not just about “to achieve and to continue” “the political independence of the country”.
An agreement text, related to thİs situation, signed between ÎVH and the administration of the Ottoman Bank. This agreement provısions dictated to the administration of the Ottoman Bank by the Turkish National Assembly and İVH indicated that how Ankara’s nationalistic values had deep and rightful basis.
In this paper, in the light of the documents which will be used for the first time, the basis of the nationalistic worries as we said before will be tried to evaluate.

Anahtar Kelimeler

Sovereignity, Düyun-u Umumiye, National Struggle, Turkish National Assembly, Ottoman Bank, Ottoman Governement, Mustafa Kemal Pas ha

1920 Yılının Yazında Egemenlik ve Malî Kaynakların Denetimi

Öz

1 9. yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlı Mâliyesinin giderek çökmesinin bir sonucu olarak Türkiye’nin malî yapısı “batılı fınans çevrelerinin” kontrolü altına girdi. Osmanlı hükümeti adına para basma yetkisini de elinde bulundurmak imtiyazıyla kurulan Osmanlı Bankası 1910 yılma kadar ülke genelinde açtığı şubelerle teşkilâtını genişletti.
Türkiye’de Ulusal Direniş’in başladığı günlerden itibaren, bu direnişin malî kaynaklar sağlama konusunda ciddi sıkıntılar yaşadığı açıkça bilinmektedir.
TBMM’nin 23 Nisan 1920’de faaliyete başlamasıyla birlikte tüm ülkede malî denetimi sağlamaya çalışması, ülke çapında “iktidar tekelini” ele geçirerek “devlet İşlevlerini” üstlenmesi açısından oldukça ilgi çekici bir süreçtir.
Osmanlı Bankası’nın, Osmanlı siyasal ve ekonomik yapısı içindeki imtiyazlarıma Ankara’nın denetimine ve iznine tabi kılınması iki bakımdan önem taşımaktadır:
a) Bankanın yönetim merkezinin bu durumu kabul etmesiyle Türkiye’deki “ulusal direniş hareketi”nin “batılı fınans çevreleri” açısından, Osmanlı Hüküme-tinin ısrarla göstermeye çalıştığı gibi “bîr ayaklanma” biçiminde algılanmadığını göstermesi;
b) Yeni bir kurumlaşma sürecinde “ulusalcılık” ülküsünün sadece “ülkenin si¬yasal bağımsızlığım “sağlamak ve sürdürmek” ten İbaret olmadığı gerçeğinin altını çizmesi bakımından.
Bu konuya ilişkin 1920 yılı Haziran’mda İcra Vekilleri Heyeti İle Osmanlı Bankası direktörlüğü arasında imzalanan mutabakat metni ve bü metinde TBMM ve İVH’nİn Osmanlı Bankası yönetimine dikte ettirdiği şartlar Ankara’nın “ulusalcı” değerlerinin ne kadar derin ve haklı temelleri olduğunu ortaya koymaktadır. Bu tebliğde İlk defa kullanılacak olan bu belgelerin ışığında söz konusu “ulusalcı” kaygıların dayandığı temeller değerlendirilmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Egemenlik, Türk Millî Mücadelesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Osmanlı Bankası, , Düyun-u Umumiye, Osmanlı Hükümeti, Mustafa Kemal- Paşa

Kaynakça

• Max Weber, Sosyoloji Yazıları, Tiirkçesi : Taba Parla, Ankara-1983, s.80 vd, Seyfettin Gürsel, "Osmanlı Dış Borçları”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.3, s, 672 vd. Stanford Shaw, “Tanzimat’tan Sonra Osmanlı Vergi Sistemi”, TCTA, C. 4, s. 934 vd.
• Edhem Eldem, Osmanlı Bankası Tarihi, İstanbul-2000, ss. 29-87. Yavuz Atar, Vergi Hukuku, Konya, 200], s. 3. Nami Çağaıı, Türk Anayasası Açısından Vergilendirme Yetkisi, Ankara, 1984, s. 174-175. N. Çağan, a.g.e., s. 34. İU Stanford Shaw, “Tanzimat’tan Sonra Osmanlı Vergi Sistemi”, TCTA, C. 4, s. 934 vd. S. Gürsel, a.g.m., s. 672 vd. Anlaşmanın şartları ve olayın gelişimi için bkz.: S. Gürsel, a.g.m., s. 675. Aynı yerde. Aynı yerde, s. 676-678. Metin sadeleştirilmiştir, Bkz.: Ziya Nur Aksun, Osmanlı Tarihi, C. 4, İstanbul-1994, s.398. İlber Ortaylı, İkinci Abdülhanıit Döneminde Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu, Ankara-1981,s. 22-23.
• Zafer Toprak, Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Ankara-1982.' Özellikle s.130 vd. Bu konuda Bkz,: E. Eldem, a.g.e., İstanbul-2000, s. 301 vd. E. Eldem, a.g.e., s.334 vd.
• 35 E. Eldem, a.g.e., s.352 vd.’da bu müdahalelerden örnekler verilmektedir
• 25 O.Olcay, a.g.e,, s. 8. O.Olcay, a.g.e., s. 15. Fransızlar tarafından konuyla ilgili olarak hazırlanan detaylı bir rapor 16 Şubat 1916’da yapılan toplantı tutanağına eklenmiştir. Bkz.: O. Olcay, a.g.e., s.22-24. Tartışmaların Özeti ve ilgili yazışmalar için bkz.: Paul C. Helmreich, From Paris To Sevrcs, Ohİo-1974, s.246-255.