Council of Saltanate Were Make in Armistice Period

Yıl 2005, Cilt: 21 Sayı: 61, 77 - 122, 11.03.2020

Kemal Yakut

Öz

The Ottomans constituted some assemblies, like şura (council) or similar councils which were accepted as the components of the Islamic or Turkish State tradition. Ottoman administrators tried to overcome the crisis by that method, During the time of Armistice, first saltanate council was met in order to discuss the some vital subjects like invasion of İzmir, and then arousing the indignation caused by this invasion, and being rescued the country from the disintegration, ete. Second council was constituted in order to argue whether to accept the Peace Treaty of Sevr. Actually, it is too clear that the second council was realized by the government to make the common people ratify the decision taken before.

Anahtar Kelimeler

Armistice Period, Council (Şûrâ), Council of Saltanate, Peace Treaty of Sevr, İstanbul Government, Damat Ferit Pasha

Mütareke Dönemi’nde Yapılan Saltanat Şûrâları

Öz

İslâm ve Türk Devlet geleneğinin bir unsuru sayılan şûrâ ve şûrâ benzeri Meclisler, OsmanlIlar tarafından da oluşturuldu. Osmanlı yöneticileri yaşanılan bunalımları bu yöntemle aşmaya çalıştılar. Mütareke döneminde ilk saltanat şûrâsı, İzmir’in işgali, bu işgalin toplumda yarattığı infiali ve ülkenin parçalanmaktan kurtarılması gibi yaşamsal konulan görüşmek üzere toplandı. İkincisi ise, Sevr Barış Antlaşması’nın kabul edilmesi, ya da edilmemesi sorununu tartışmak üzere oluşturuldu. Aslında İkincisi, iktidarın daha önce verdiği kararı geniş bir kitleye onaylattırmak için gerçekleştirildi. Anayasa ile çerçevesi çizilen meşruti sistemde dayanağı olmayan bu tür çözümler, yönetici elitin sorumluluğunu hafifletmediği gibi ülkenin kurtarılmasına da katkıda bulunmadı. Elbette halkla beraber çözümün aranması gerekirdi.

Anahtar Kelimeler

Mütareke Dönemi, Şûrâ, Saltanat Şûrası, Sevr Barış Antlaşması, İstanbul Hükümeti, Damat Ferit Paşa

Kaynakça

• Yunanlıların İzmir’i işgal etmeleri ve insanlık dışı hareketleri için bkz. Zeki An kan Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını (30 Ekim 1918-8 Eylül 1922), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1989
• Nail Morali,Mütarekede İzmir Olayları, TTK, Ankara: 1973
• Engin Berber, Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922 Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı, Ayraç Yayınevi, Ankara, 1997
• Mahmut Kemal İnal, OsmanlI Devrinde Son sadrazamlar, C.4, Maarif Basımevi, İstanbul, 1953
• Bir Devlet Adamının Mehmet Tevfik Beyin (Bİren) II. Abdülhamid, Meşrutiyet ve Mütareke Devri Hatıraları, C.2, (Yayma Hazırlayan: F. Rezzan Hürmen), Arma Yayınları, İstanbul, 1993
• Mehmet Tevfik Beyin (Bireıı) II. Abdiil- hanıid, Meşrutiyet ve Mütareke Devri Hatıraları, C.2
• Mithat Sertoğlu, “ Mütareke Devrinde Saltanat Şûrası ve Milli Şura Hazırlıkları (Gizli Belgeler)’’ , Belgelerle Türk Tarihî Dergisi, Sayı: 22, (Temmuz 1969)
• Mithat Sertoğlu, “Mütareke Devrinde Saltanat Şûrası ve Milli Şûıâ Hazırlıkları. Gizli Belgeler II.”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 23, Fethi Tevetoğlu. Milli Mücadele Dönemindeki Kuruluşlar, TTK, Ankara, 1991
• Mine Erol, Türkiye’da Amerikan Mandası Meselesi (1919-1920), Giresun, 1972
• Kadir Kasalak, Milli Mücadele’de Manda ve Himaye Meselesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1993, s. 53 v.d,; Koloğlu, a.g.e.
• Milletler Cemiyeti Misakı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dış Münasebetler Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1957
• Hürriyet ve İtilaf Partisi’ni temsîlen Sadık Bey ve Zeynelâbidin Efendi katılmışlardır, Bkz, Tu- naya, a.g.e., C, 2
• Belgenin tam metni için bkz. “ Şurâ-yı Saltanatta Sadık Efendi”, Alemdar, 28 Mayıs 1335 (1919), No: 156/1466
• T.C. Başbakanlık Devlet Ar-şivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1994
• Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920)
• Nejdet Bilgi, Ermeni Tehciri ve Boğazlayan Kaymakamı Mehmed Kemal Bey’in Yargılanması, Köksav Yayınları, Ankara, 1999
• “ Şûrâ-yı Saltanat” Vakit, 27 Mayıs 1335 <1919), No: 568, s.l; Tasvir-ı Efkâr, 27 Mayıs 1335 (1919), No: 2737
• Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk-Söylev, C.3, TTK, An¬kara, 1989
• “Şûrâ-yı Saltanat”, Vakit, 27 Mayıs 1335 (1919), No: 568
• Melımed Asım, “Fikir Cereyanları”, Vakit, 27 Mayıs 1335 (1919), No; 569
• Refii Cevad, “Şûrâ-yı Saltanat ve Vaziyet-i Hazıra”, Alemdar, 28 Mayıs 1335 (1919), No: 156/1466
• Şûrâ-yı Saltanatın İntİbâ’lan”, Vakit, 28 Mayıs 1335 (1919), No:569
• “Bir İctinıa”, Vakit, 28 Mayıs 1335 (1919), No:569
• Tasviri Efkâr, 1 Haziran 1335 (1919), No: 2742, s.l; Tilrkgeldi, a.g.e. ''Meclis-i Meşveretin İçtimâi”, Alemdar, 23 Temmuz 1336 (1920), No: 578/2878, s.l; “İmza Meselesi ve Şûrâ-yı Saltanat”, Vakit, 22 Temmuz 1336 (1920), No: 943
• Ali Kemal, “Efkâr-ı Umumiye”, Peyam-ı Sabah, 19 Temmuz 1336(1920), No: 11017
• “Şûrâ-yı Saltanat Meselesi”, Alemdar, 16 Temmuz 1336 (1920), No: 571/2871
• Takviın-i Vekâyi, 24 Temmuz 1336 (1920). No: 3911
• Takvim-i Vekâyi, 24 Temmuz 1336 (1920), No: 3911, s.4.; Göztepe, a.g.e.
• Takvim-i Vekâyi, 24 Temmuz 1336 (1920), No: 3911, s.4.; Göztepe, a.g.e.
• Takvhn-i Vekâyi, 24 Temmuz 1336 (1920),No:3911,s.4-5.;Sirel,a.g.m.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, İçtima Senesi: 1, C.l, TBMM Matbaası, Ankara: 1959
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:!, İçtima Senesi:!, C.2, TBMM Basımevi, Ankara: 1981
• Atatürk’ün Tamim,Telgraf ve Beyannameleri (1917-1938), C.4,Türk İnkılâp Tarihi Ensti¬tüsü Yayınları, Ankara, 1964
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1,İçtima Senesi: l,C.l
• TBMM Zabıt Ceridesi,Devre: 1 ,İçtima Senesi:l,C.2
• Yücel Ozkaya, “Güney, Güney-Doğu’da Savunmalar ve 1920 Senesindeki Siyasi Olaylar”, Milli Mücadele Tarİhi-Makaleler, (Yayına Hazırlayan: Berna Türkdoğan), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara
• Halûk v. Saltukgil, “ Sevr Muahedesi ve Merkezî İslâm Cemiyeti’nin İtirazı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 10, (1968)
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devreli, İçtima Senesi:!, C. 3, TBMM Matbaası, Ankara, 1981
• Mete Tunçay, “Sevres’e Karşı Anadolu’nun Bir Yayını :Tiirk Muahede-i Sulhiyyesi ve Mahİyet- İ Hakikiyesi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi , C. XXXIV,No: 1-4, (Ocak 1979)
• Ali Kemal, “Muahedenin Tatbiki”, Peyam-ı Sabah, 23 Temmuz 1339 (1920) ,No: 11020 B.O.A., BEO,Meşihat Giden, Dosya No: 348246
• B.O.A. BEO.,Meşihat-Giden,No; 348246
• “Muahedenin Tatbiki Meselesi”, Peyam-ı Sabah, 29 Temmuz 1336 (1920) , No: 11026
• B.O.A., B.E.O.,Meşihat-Giden,Doya No:348546
• B.O.A., B.E.O. , Meşihat-Gİden,Dosya No: 348876
• B.O.A., B.E.O., Meşihat-Giden.Dosya No: 34988
• B.O.A., B.E.O., Meşihat-Giden.Dosya No: 349881
• B.O.A., B.E.O., Meşihat-Gideıı.Dosya No: 349881.