Transfornıing of the 6th Arıny İnto the I3th Arıny Corps and Emerging Problems

Yıl 2004, Cilt: 20 Sayı: 59, 523 - 567, 01.07.2004

Selçuk Ural

Öz

In the context of the application of Mondros Armistice, one of the most important issues was to change armies into Corps Armies. According to the article 5 of the armistice the number of corporations and of their weapons vvould be decreased.
İn this article, the change of the 6^ Army into the 13^ Corps army, which was located on the Iraq front, is examined under the following tittles: demobilization, the number of soldiers, the determination of new locations, abolishment of corporations, the change of officers, the increase of the number of officers and the closure of local military branches.

Anahtar Kelimeler

Mondros Armistice, The 6Lh Army, The 13th Corps Army, Iraq Front, The number of Sodiers

6. Ordunun 13. Kolordu’ya Dönüştürülmesi ve Ortaya Çıkan Sorunlar

Öz

Mondros Mütarekesi’nin uygulanması kapsamında en önemli hususlar¬dan biri de orduların kolordulara dönüştürülmesiydi. Mütarekenin 5. Maddesi, birliklerin sayısının ve silâh mevcutlarının azaltılmasını ön görüyordu.
Bu makalede, Irak Cephesi’nde konuşlandırılmış olan 6. Ordunun 13. Kolordu’ya dönüştürülmesi; Terhis, Ordu Mevcudu, Yeni Konuş Merkezlerinin Belirlenmesi, Lağvedilen Birlikler, Komuta Kademesinin Değiştirilmesi, Subay Sayısının Artırılması ve Askere Alma Şubelerinin Kapatılması başlıkları altında incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Mondros Mütarekesi, 6. Ordu, 13. Kolordu, Irak Cephesi, ordu mevcudu

Kaynakça

• İhsan Şerif Kaymaz, Musul Sorunu, İstanbul 2003, s.48. Suat Akgül, Musul Sorunu ve Nasturî İsyanı, Ankara 2001, s.27-30, Ordu’nun kuruluşu ve daha sonra meydana gelen değişiklikler hakkında geniş bilgi için bkz: Orhan Avcı, Irak’ta Türk Ordusu, Ankara 2004, s.29-33; İsmet Görgülü, On Yıllık Harbin Kadrosu, Ankara 1993, s. 165-173. Liman Von Sanders, Türkiye’de 5 Yıl, İstanbul 1968, s. 160; David Fromkİn, Barışa Son Ve¬ren Barış (Çev: Mehmet Harmancı), İstanbul 1994, s. 192-195. Tiirk-İngilİz mücadelesi hakkında geniş bilgi için bkz: Taylan Sorgun, Halil Paşa, Bitmeyen Savaş, İstanbul 1972, s. 153-197; Görgülü, Oıı Yıllık Harbin Kadrosu, s. 155-157;
• Yusuf Hikmet BA- YUR. Türk İnkılâbı Ihrihi, IH/3, Ankara 1983, s.106-110. Sanders, Türkiye’de 5 Yıl, s. 161-166. Sanders, Türkiye'de 5 Yıl, s.212. Akgül, Musul Sorunu ve Nasturî İsyanı, s.30-32. Alİ İhsan Sabİs, Birinci Dünya Harbi, IV, İstanbul 1991, s.292.
• Mütareke görüşmeleri lıakkuıda geniş bilgi için bkz: Ali Ttirkgekli, Mondros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Ankara 1948, s.33-62. Türk İstiklâl Harbi, I, Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, (TİH), (Genelkurmay Başkan¬lığı Yayım), Ankara 1999, s.255. HADİSAT, 5Teşrin-i Sıtııi 1334/5 Kasım 1918, Nr: 17: İKDAM, 7Tcşrm-i Sani 1334/ 7 Ka¬sım 1918, Nr:7808. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Katalogu (BOA, DII/İ-UM), 4-2/3-5; İKDAM, 8 Tcşriıı-i Sani 1334/ 8 Kasım 1918, Nr:7809. HADİSAT, 28 Teşrin-i Sani 1334/28 Kasım 1918, Nr:40. Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Dairesi Başkanlığı Arşivi), İstik¬lâl Harbî Katalogu (ATAŞE, İSH), K. 174, G.45, B.45-1.
• ATAŞE, İSH, K.3, G.18, B.18-1
• ATAŞE, İSH, K.128, G.65, B.65- J. ATAŞE, İSH. K.3, G.18, B.18-2, 3. ATAŞE, İSH, K.3. G. 19. B.19-1. ATAŞE, İSH, K.253, G.18. B.18-2.
• ATAŞE, İSH, K.2, G. 134, B. 134-1. ATAŞE, İSH, K.2, G.95, B.95-1. ATAŞE, İSH, K.3 G.20, B.20-4. ATAŞE, İSH, K.2, G.142, B.142-L ATAŞE, İSH, K.2, G.56, B.56-2; ATAŞE, İSH, K.3, G.20, B.20-3. ATAŞE, İSH, KJ14, G. 124, B. 124-1. ATAŞE, İSH, K.I85, G.36, B.36-2. ATAŞE, İSH, K.2, G.I36, B. 136-1. ATAŞE, İSH, K.8, G.60, B.60-1, 2. ATAŞE, İSH, K.6, G. 110, B.l 10-1. ATAŞE, İSH, K.6, G. 1 i 0, B. 110-1, TİH, I, s. 150. ATAŞE, İSH, K.21, G.43, B.43-3. ATAŞE, İSH, K. 12,G. 112.B. 112-1. ATAŞE, İSH, K.I2, G.69, B.69-1. ATAŞE, İSH, K. 12, G. 112. B.l 12-2. ATAŞE, İSH, K.12, G.115, B. 115-2. ATAŞE, İSH, K.12, G. 112, B. 112-2. ATAŞE, İSH, K.12, G.115, B.l 15-1; ATAŞE, İSH, K.I85, G.36, B.36-1. ATAŞE, İSH, K. 136, G.3, B.3-3. ATAŞE, İSH, K.85, G.22. B.22-3. ATAŞE, İSH, K.2.G.134, B.I34-Î. ATAŞE, İSH, K.2, G.142, B. 142-1. ATAŞE, İSH, K.2. G.46, B.46-3. ATAŞE, İSH. K.12, G.69, B,69-1,2. ATAŞE, İSH, K.27, G.35, B.35-1. ATAŞE, İSH, K.18.G.123, B.123-İ.2, 3. ATAŞE, İSH, K.26, G.117, B. î 17-3. Subis, Birinci Dünya Harbi, IV, s.292. Sabis, Birinci Dünya Harbi, IV, s.303-306. Sabis, Birinci Dünya Harbi, IV, s.307. TİH, I, s. 109. ATAŞE, İSH, K. 1, G.6, B.6-1. ATAŞE, İSH, K.l, G.6, B.6-5. ATAŞE, İSH, K.l, G.6, B.6-9,10. ATAŞE, İSH, K.1.G.14, B.14-1. ATAŞE, İSH, K.I.G.I4, B. 14-2. ATAŞE, İSH, K, 1, G. 13, B. 13-11,12, Sabİs, Birinci Dünya Harbi, IV, s.317. Generalin maiyetinde I. İngiliz Kolordusu Komutanı General Kop. 18. Tümen Komutam Ge¬neral Fanslunve ve Irak Siyasî Memuru Yarbay WİIson bulunuyordu (TİH, I, s. 120), ATAŞE, İSH, K.1.G.23, B.23-1. TİH, I, s. 120. ATAŞE, İSH, K.l. G.23. B.23-1. ATAŞE, İSH, K. 1, G.29, B.29-2. TİH, I, s. 131. ATAŞE, İSH, K.2, G.43. B.43-1. ATAŞE, İSH, K.2, G.46, B.46-1. ATAŞE, İSH, K.2, G.46, B.46-2.3. ATAŞE, İSH, K.2. G.i 15. B. 115-1. 2. ATAŞE, İSH, K.56, 0.40, B.40-1, 2. ATAŞE, İSH, K.183, G.37, B.37-1. ATAŞE, İSH, K.183, G.37. B.37-2. ATAŞE, İSH. K.8. G.107. B. 107-1. ATAŞE, İSH, K.I09. G.80. B.80-1. ATAŞE, İSH, K.2. G.56, B.56-3. ATAŞE, İSH, K.27, (1.68. B.68-2. Geniş bilgi için bkz: Selçuk Urail, VİIâyât-ı Şarkİyc’de Mondros Mütarekesi’ııin Uygu¬lanışı ve İtilâf Devletleri Tarafından Kontrolü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 2002, s.166-173. ATAŞE, İSH, K.23, G.İ3. B.13-2. Sabi s. Birinci Dünya Harbi, IV, s325. ATAŞE, İSli, K.23. G.13, B.13-1. ATAŞE, İSIT, K.8, G.88. B.88-1. . BOA, DH-KMS, 50-1/83. Sabis, Birinci Dünya Harbi, IV, s.330. Sabis, Birinci Dünya Harbi, IV. s.331. ATAŞE, İSli, K.21, G.3I. B.31-4. 5, 6. ATAŞE, İSIT, K.21. G.31, B.31-3. ATAŞE, İSH, K.21. G.31. B.31 -2. Sabis. Birinci Diiııya Harbi, IV, s.333.
• ATAŞE, İSH, K.21. G.31, B.31-8.
• ATAŞE, İSli, K.21, C3.31. B.31-1. Kâzım Karabekir, İstiklâl Harbimiz, I, İstanbul 1993, s.57. ATAŞE, İSli, K.39, G.93. B.93-1. ATAŞE, İSH, K.12, G.I45, B. 145-1. ATAŞE, İSH, K. 104,0.28. B.28-2. ATAŞE, İSH, K.104, G.28, B.28-1. ATAŞE, İSH, K.2, G.56, B.56-2. ATAŞE, İSH.K.8. G.118, B.İİ8-L ATAŞE, İSH, K.8. G. 118. B. 118-2. ATAŞE, İSH. K.200. G.23. B.23-1.
• 30-31 Ekim 2003 tarihleri arasında düzenlenen "Milli Mlicadele’de Alaşehir Kongresi ve İçege Bölgesi Sempozyumumda sunulmuş olan tebliğ metnidir. Afyon Kocatepe Üniversitesi Uşak Fen-Edebİyat Fakültesi Tarih BölUrnü. Sadiyc Tutsak. “Milli Miicadelc'de Uşak", Tarih İncelemeleri Dergisi, X. İzmir 1995, s.290. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye Nezareti Irade-i Umumiye (DH-İ-UM) 19-4/1-81. Müsavat, 26 Şubat 1335. Müsavat. 19 Kaının-J Sant 1335. Besim Atalay. “Uşak'la Milli Hareket", Yakın Tarihîmiz. 11/20, 12 Temmuz 1962, s.205.
• Tutsak, 190; Atalay, a.g.m., s.206. Besim Atalay İsmail Hakkı’nm askerî rütbesini ‘‘Yüz¬ başı” olarak vermesine rağmen arşiv belgelerinde “Binbaşı” olarak geçmektedir. Bkz. BOA, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdiriyetİ (DH-KMS) 53-2/106. BOA, DH-KMS 53-2/106. Tutsak, a.".//;,. 290; Kaygusuz, a.g.e., s. 174-175. BOA. DH-KMS 53-2/89. Selim İlkin-İllıaıı Tekeli, Ege’de Sivil Direnişten Kurtuluş Savaşımı Geçerken Uşak Hcyet- İ Merkcziyesi ve İbrahim (Tahtakılıç) Bey, Ankara. 1989, s.97, 98. BOA. DH-KMS 53-2/106. BOA. DH-KMS 53-2/106. Atalay, a.g.m., s.206, BOA, DH-KMS 53-2/106; BOA. DH-KMS 53-2/54. Atalay, a.g.nı., s.206. BOA, DH-KMS 53-2/106. Tutsak, a.g.ın„ s,291-292, BOA. DH-KMS 53-2/62. Tutsak, a.g.m., s.292. BOA. DH-KMS 53-2/54. BOA. DH-KMS 53-2/54. BOA. DH-KMS 53-2/54. BOA. DH-KMS 53-2/54. BOA, DH-KMS 53-2/93. Tutsak, a.g.nı., s.292-293. BOA. DH-KMS 53-2/54. BOA. DH-KMS 53-4/36,
• BOA. DH-KMS 53-2/62. BOA. DH-KMS 53-4/36. Süvari Yüzbaşısı Ahmed, ıı.g.e., s.97, î 10-111. Tutsak, u.g.ııı.. s.294. Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ve Hacını Muhittin Çarı İv¬il ’ııın Kuva-yı Milliye Hatıraları (1919-1920), Ankara. 1967, s.38. Tekeli -İl kitı, a.g.e,, s.397. Tekeli-İlkin, a.g.e., s.249,