Kurtuluş Savaşı Yıllarında Çukurova “Sosvo-Ekonomik Bir Değerlendirme”

Yıl 2004, Cilt: 20 Sayı: 58, 47 - 64, 01.03.2004

İbrahim İslam

Öz

Mondros Mütarekesi’nden hemen sonra İtilâf Devletleri tarafından iş¬gal edilen Çukurova, 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması’nın sonucu olarak yeniden Türk yönetimine geçmiştir. İtilâf Devletleri’nin bölgeyi işgal sebeplerinden biri de, bölgenin ekonomik gücünü ellerine geçirmek ve bu gücü kullanmaktı.

Bu makalede, Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarında Çukurova’da ekonomik faaliyetler, yer altı yerüstü kaynaklan, üretim-tüketim ilişkileri, fiyatlar, Tekâlif-i Milliye’nin (Ulusal Yükümlülükler) bölgede uygulanması, işgalle mücadeleye ekonomik destek sağlama faaliyetleri, çalışma hayatı ve sosyal gruplar gibi sosyo-ekonomik oluşumlar değerlendirilmiştir.

Makalede, başta Genelkurmay ATAŞE Arşivi olmak üzere, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri, Dönemin basım, Kurtuluş savaşı hatıraları ve araştırmalar kaynak olarak kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Kurtuluş Savaşı, Çukurova, Ankara Hükümeti, Fransa, Ekonomik Faaliyetler

Cilicia Durıng Turkısh in Dependence War Years “An Approaca On Social And Economic Aspects”

Öz

Cilicia was occupied by “Entente States” immediately after the “Mondros Truce”. When the “Ankara Treaty” was signed in 20 October 1921 Cilicia was handed över to the Turkish Administration. One of the reasons for Entente Povers to occupy this region was to again the economic means and use them.

In this article, matters like the economic activities in Cilicia during I. World War and Turkish National Independence War, natural resources, production- consumption relations, prices, application of “National Obligations Law” in this area, efforts to gather aid for the struggle against the occupation, working environment and social groups had be evaluated.

In study, primarily General Staff Archives (ATAŞE) and also Prime Ministry Ottoman Archives (BOA) documents, press of that period, memoirs from Turks National Independence War and some researches had be used as oıır sources.

Anahtar Kelimeler

Turkish National Independence War, Cilicia, Ankara Government, France, Economic Activities

Kaynakça

• Kasım Ener, Tarih Boyunca Adana Ovasına (Çukurova’ya) Bir Bakış, Adana, 1993
• Bilge Umar, Türkiye Halkının İlkçağ Tarihi, İzmir, 1982
• Strabon, Coğrafya, Anadolu, Çev. Adnan Pekman, İstanbul, 1991
• Ener, Tarih Boyunca
• Bülent Varlık, Emperyalizmin Çukurova’ya Girişi, Ankara, 1977, s. 50; Hayati Doğanay, Türkiye İktisadî Coğrafyası I, Erzurum, 1986
• Ali Rıza Bey; “Adana ve Havalisi Hakkında İktisadî Tedkikât", Ayın Tarihi, e. 10-11, sayı: 29-34 (Eylül 1926-1927)
• Damar Arıkoğlu, Hatıralarım, İstanbul, 1961
• Ali Fuat Türkgeldi, Mondros ve Mudanya Mütarekeleri Tarihi, Ankara, 1948
• HTVD, 31 (Mart 1960) v: 781, 782, 783
• Yeni Adana Gazetesi Koleksiyonu:[YA], 9 Eylül 1920, sayı:14
• A, Hulki Saral, Türk İs-tiklâl Harbi, IV. Cilt, Güney Cephesi, Ankara, 1966
• Yahya Akyüz, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu, Ankara, 1988
• YA, 26 Mart 1921, sayı: 66. Hakimiyet-i Milliye, 3 Mayıs 1921, sayı:175
• YA, 20 Eylül 1921 sayı: 155
• YA, 19 Şubat 1921, sayı: 56
• YA, 20 Teşrinievvel 1337/20 Ekim 1921. sayı: 168
• ATAŞE, K: 1047. D: 166/151 A F: 11
• ATAŞE, K: 257, D: 10/2, F: 50
• YA, 30 Haziran 1921, sayı: 117
• E, Bremond, La Clıcie en 1919-1920, Paris, 1921
• YA, 1 Kanunusani 1337/1 Ocak 1921, sayı: 43
• YA, 26 Nisan 1921, sayı: 75
• YA, 19 Mart 1921, sayı: 64
• YA, 12 Mart 1921. sayı: 62
• YA, 9 Nisan 1921, sayı: 70
• Hakimiyet-i Milliye, 27 Eylül 1921, sayı; 305
• YA, 9 Nisan 1921, sayı:70
• YA, 1 Eylül 1921, sayı:147
• YA, 17 Kanunuevvel 1338/17 Aralık 1922, sayı: 444
• YA, 19 Şubat 1922, sayı: 218
• YA, 23 Mart 1922, sayı: 236
• YA, 12 Kanunusani 1338/12 Ocak 1922, sayı: 200
• YA, 12 Eylül 1922, sayı: 364
• YA, 27 Kanunuevvel 1337/27 Aralık 1921, sayı: 193
• YA, 29 Ocak 1922, sayı: 202
• YA, 22 Şubat 1922, sayı: 208
• YA, 3 Mayıs 1921, sayı: 77 ve 19 Haziran 1921, sayı: 108
• BOA.DH.KMS. D:57-l, V:25
• YA, 30 Teşrinievvel 1336/30 Ekim 1920, sayı: 290
• YA, 14 Haziran 1922, sayı: 290
• YA, 4 Eylül 1921, sayı: 148
• TBMM Zabıt Ceridesi, I. Devre [ZC], c. 15
• YA, 14 Kanunusani 1338/14 Ocak 1922, sayı: 201
• Arıkoğlu, Hatıralarım
• YA, 1 Haziran 1921, sayı:96
• YA, 20 Eylül 1921, sayı: 155
• Ferda, 5 Kanunusani 1336/5 Ocak 1920, sayı: 96.
• YA, 8 Mart 1921, sayı: 61
• YA, 25 Kanunusani 1337/25 Ocak 1921, sayı: 49 ve 22 Eylül 1921, sayı: 156
• YA, 30 Teşrinisani 1336/30 Kasım 1920, sayı: 34, 22 Eylül 1921, sayı: 156
• YA, 22 Kanunusani 1337/22 Ocak 1921, sayı: 48
• YA, 29 Kanunusani 1337/29 Ocak 1921. sayı; 50. 23 Mayıs 1921, sayı: 88, Hakimiyet-i Milliye, 3 Mayıs 1921, sayı; 175
• YA, 25 Kanunusani 1337/ 25 Ocak 1921, sayı:49 ; YA, 11 Teşrinievvel 1337/II Ekim 1921, sayı: 164
• YA, 12 Şubat 1921, sayı; 54
• Kasım Ener, Çukurova Kurtuluş Savaşında Adana Cephesi, Ankara 1970
• Memmet Evsile, Atatürk, Millî Mücadele ve Cumhuriyet, Amasya 1999
• Serpil Sürmeli, Millî Mücadele’de Tekâlif-i Milliye Emirleri, Ankara 1998
• YA, 16 Haziran 1922, sayı: 292
• Hakimİyet-i Milliye; 30 Ekim 1921, sayı:338
• YA, 15 Haziran 1921, sayı: 105
• YA, 1 Eylül 1921, sayı: 147
• YA, 1 Kanunusani 1338/1 Ocak 1922, sayı: 195
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, Ankara 1984, e,2
• YA, 11 Kanunuevvel 1337/11 Aralık 1921, sayı: 186
• YA, 19 Şubat 1922, sayı: 210
• YA, 27 Teşrinievvel 1337/27 Ekim 1921, sayı: 171
• YA, 30 Nisan 1922, sayı: 259 ve 1 Mayıs, sayı: 260
• YA, 3 Kanunusani 1338/3 Ocak 1922.