Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa Hereke’de

Yıl 2004, Cilt: 20 Sayı: 58, 169 - 202, 01.03.2004

Mustafa Hergüner

Öz

Hereke, Mondros Mütarekesi ile Mudanya Mütarekesi arasındaki dönemde İtilâf Devletleri’nin (İngiltere) işgalinde kalmıştır. Bu işgal süreci ancak Mudanya Mütarekesi görüşmelerinin sürdüğü 3-12 Ekim 1922’de son bulmuştur. Mütarekenin yürürlüğe girmesiyle birlikte III. Kolordu Hereke’ye konuşlanmıştı.

Büyük önder Mustafa Kemal Paşa bu bölgeye iki kez gelmiştir. Her iki gelişinde de onun özel yaşamında önemli olaylar meydana gelmişti.

Bu çalışmada Hereke’nin işgali, işgalden kurtarılışı ve Mustafa Kemal’in bu bölgeye yaptığı ziyaretler İncelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Hereke, İtilâf Devletleri, Kocaeli, Mudanya Mütarekesi

Commander-in-Chief Gazi Mustafa Kemal Pasa in Hereke

Öz

After Mudros Armistice, Hereke has been occupied by England which is a one of the Entente Powers. Thıs occupying process has just ended on October 3-12,1922 during the negotiations for the Mudanya Armistice. By coming into force of the Armistice, third army corps has been settled down in Hereke.

The big leader Mustafa Kemal Pacha has visited thıs region for two times. In both of his trips, important events has been occurred in his private life.

In this work, the occupation of Hereke, salvation of Hereke and the trips of Mustafa Kemal to this region are evaluated.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Pacha, Hereke, Entente Powers, Kocaeli, Mudanya Armistice

Kaynakça

• Clemens Bosch, İzmit Şehrinin Muhtasar Tarihi, Tercüme: O, Nuri Aııdağ, Kültür Bakanlığı Yay. Dev. Basımevi İst. 1937
• Şeref Kayboğazi, İzmît - Sapanca - Adapazarı Vadisi İst. 1939
• İ. Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, 4.b.C.l TTK Arık. 1982
• Hammer Osmanlı Ta-rihi, Ata Bey Tercü, C,2 Sabah Yay. İstanbul 1987
• Hoca Sadettin Efendi Tacüt - Tevarih 1. C. Kültür Bakanlığı Ank, 1992
• ATAŞE 1/3 Kls. 6 Dos. 25 Fih 3-5
• Türk İstiklal Harbi (TİH) C.l, “Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı” Ankara 1992
• ATAŞE, KI. 51. Dos. 17-1 F.4-5 Deniz Müzesi ( Dz. Mz) Def. 484
• ATAŞE, İstiklal Harbi (ISH)-l, Sıra 896, Kutu 3, Gömlek 162, Tarih 19-12-1918
• Kazım Araş, " İstiklal Savaşında Kocaeli Bölgesindeki Harekat”, 102 sayılı Askeri Mecmua Tarih Eki, (Sayı .43) İst. Eyl. 1936
• Adnan Sofuoğlu, Kuvayi Mitliye Döneminde Kuzey Batı Anadolu, Genkur Basımevi, Ank. 1994
• Yusuf Çam, Millî Mücadele de İzmit Sancağı, İst. 1993
• Nutuk, C.I, Millî Eğitim Basımevi, İst. 1973
• F. Can, “İlk Millî Kuvvet Nasıl Kurulmuştu ?”, Yakın Tarihimiz, CI, İst. 1962
• Haşan İzzettin Dinamo, Kutsal İsyan, C. IV. İst. 1990. S. 7-59 ; İlker Özdemir, Yahya Kaptan, Gebze 1977 ; Şükrü Uras, Yahya Kaptan, İst. 1968
• Y. Cevdet Baykal “İstiklal Harbinin İlk şehidi Yahya Kaptan”, Tarih Coğrafya Dünyası, Say.l İst, 1959
• Nutuk, C. I
• ATAŞE, ISH-7Bs. 10092 Kutu 366, Gömlek 83, Tarih 07.01. 1920
• ATAŞE, ISH-İ, s. 4103, Kutu 58 Gömlek 28, Tarih 10. 01. 1920; ATAŞE, ISH-1, s.4122, Kutu 58 Gömlek 47, Tarih 11.01. 1920
• M. Kenan Kaya - Yaşar Yılmaz - Sara Boynak - Vahide GüzgÖr, Millî Saraylar Koleksiyonun da Hereke Dokumaları ve Halıları, TBMM Yay. İst. 1999
• ATAŞE, ISH - SA, s. 1289, K. 180, Göm. 46, Tar. 29-12-1918;
• ATAŞE, İSli - 7A, s. 4886, K. 373, Göm. 110, Tar. 01. 02. 1919 ATAŞE, ISH - 7A, s. 4766, K. 380, Göm. 89, Tar. 09. 06. 1919
• ATAŞE, ISH.-7A. s. 4673, K. 380, Göm. 67, Tar. 31.05. 1919
• ATAŞE Gökbayrak Taburu Koleksiyonu, Klasör 32, Dos. 186, Fihrist 1-18
• ATAŞE ISH, 14A, s, 1550 K, 1012, G. 63, Tar. 30. 05. 1920
• ATAŞE ISH. 9A, s. 5595, K. 518, G. 75, Tar. 03. 06. 1920
• ATAŞE ISH-10 A, s. 1776, K.643, G 103, T. 21.06.1920
• ATAŞE ISH - 14 A, s. 3428, K.974, G78, T. 15,07.1920
• ATAŞE ISH- 9 B, s. 6543, K. 546, G, 20, T. 30,06,1920
• ATAŞE ISH- 9 B, s. 7204, K.556, G23, T. 20.07.1920
• ATAŞE ISH - 9 B, s. 8301, K. 545, G. 160 T. 25. 08.1920
• ATAŞE s. 9151, K.558, G, 47, T. 20. 09.1920
• An İnan, Tarihe Tanıklık Edenler, Çağdaş yay. İst. 1972
• TİH. VII. C (İdari Faaliyetler) Ank. 1975
• TİH II.C 3, Kıs. Ank. 1994
• Kazım Özalp, Millî Mücadele, C.I, TTK Ank. 1998
• Yahya Akyüz, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu , Ank. 1988
• ATAŞE 1/ 4257, KIs. 1013, Dos. 1 Fih. 56 (MMV Fevzi (ÇAKMAK) Paşanın “Beklenen Yunan Taamızu”’na ait değerlendirmesini içeren 8 Mayıs 1921 tarihli yazısı)
• Talat Yalazan, Türkiye’de Yunan Vahşet ve Soy Kırımı Girişimi, 2, C, Ank. 1994
• Hikmet Bayur, XX. YY.’da Türklüğün Tarih ve Acun Siyaseti Üzerindeki Etkileri, TTK, Ank. 1989
• BMMI. Dönem Zabıt Ceridesi, C, 23
• Nutuk, 284, Tevfik Bıyıklı oğlu, Trakya’da Millî Mücadele, TTK. Ank, 1992
• İkdam 4 Ekim 1922
• BMM Gizli Celse Zabıtları, C. 3 (M. Kemal Paşa’nın konuşmaları)
• İkdam 7,8,9 Ekim 1922
• Anadolu’da İleri 7,8,9 Ekim 1922
• ATAŞE Kutu 2, Dosya 20 Fih. 1-116 ( 3. Kolordu Tarihçesi 1911-1923)
• Sabahattin Özel, “Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nsn Adapazarı ve İzmit Gezisi”, Türk Dünyası Araştırmaları, İst., Haziran 1988
• Mehmet Önder, Atatürk’ün Yurt Gezileri, T, İş Ban. Yay. Ank. 1975 s. 201.
• Muharrem Giray, “Büyük Türk Dostu C, Farrare’in Atatürk’ü Ziyareti” Yakın Tarihimiz 2.C, s. 356-358; S. Özel
• Utkan Kocatürk, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi, 2.b. TTK. Ank. 1988
• Rıfat Yüce, Kocaeli Tarih ve Rehberi, İzmit 1945 s, 130-138; Avni Öztüre, İzmit Tarihi, İst. 1981
• Düstur 3. Tertip I.C.
• Zeki Sanhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, IV. C. TTK, Ank. 1996 Nutuk, 2.C.
• BİL! N. Şimşir, Lozan Telgrafları, TTK. Arık. 1990
• Harp Tarihi Vesikaları (Belgeleri) Dergisi (HTVD), sayı 66, Belge No: 1489
• Selahi R. Sonyei, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, II. C, TTK. Ank. 1991
• TİH. II. C. 6. Kıs. 4. Kit.
• Rahmi Apak, Yetmiş Bir Subayın Hatıraları, E. U (Genkur) Bas. Ank. 1957
• 16 Ocak 1923 tarihli “ Hakimiyeti Millîye” gazetesi
• 30 Kasım 1929 tarihli Millîyet Gazetesi
• Hakimiyeti Millîye 17 Ocak 1923
• Arı İnan, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1923 Eskişehir - İzmit Konuşmaları, TTK. Ank. 1982
• İkdam, 20 Ocak 1923
• ATAŞE TSH-3A s. 2348 K.140G.4 T. 19.01.1923
• Hakimiyeti Millîye, 21 Ocak 192
• Aynur Mısırlıoğlu, Kuvayi Millîye ’nin Kadın Kahramanları, İst. 1994
• Hakimiyeti Millîye, 18 Ocak 1923
• Milliyet, 6,7 Aralık 1929 ( Gazi ve İnkılâp)
• Nazım Gür’ün anlattıkları.