Ankara’nın Başkent Oluşu

Yıl 1991, Cilt: 7 Sayı: 20, 189 - 222, 01.03.1991

Bilal Şimşir

Öz

Atatürk İnkılâpları zincirinin önemli halkalarından biri de Ankara’nın
başkent oluşudur. Ankara, 13 Ekim 1923 günü resmen başkent oldu; eski
başkent İstanbul bırakıldı. O tarihten beri Ankara, Türkiye Devleti’nin
başkentidir ve Anayasamıza da başkent olarak geçmiştir.
Başkent değiştirmek başlı başına büyük bir karardır. Başkent, devletin
beyni durumundadır. İnsanın bütün sinir sisteminin beyinde toplanması
gibi, devletin bütün örgütleri de başkentte düğümlenir. Devletin yasama,
yürütme ve yargı organlarının merkezidir başkent. Yasalar başkentte çıkarılır, kararlar başkentte verilir, buyruklar başkentten yayılır. Kısacası, devlet başkentten yönetilir. Başkent devletin dış ilişkilerinin de merkezidir.
Yabancı elçiler başkentte otururlar, yabancı devlet adamları resmî ziyaretlerini başkentte yaparlar, yabancı devletlerle anlaşmalar başkentte hazırlanıp imzalanır. Devletin yönetim merkezi, karargâhı, çarpan kalbi, düşünen
beyni durumundadır başkent. Dolayısıyla başkent değiştirmek, her zaman,
her yerde önemli olaylardan sayılır.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Başkent, İnkılap

Kaynakça

• Orienl dergisi, No. 27, ze Trimestre 1963, s. 38: Europaeische Revue, voi. XII, p.457;
• Selek, Sabahattin, Millî Mücadele, c. II, İstiklal Harbi, İkinci Baskı, İstanbul 1965.
• A.Ziver, Payitahtın Nakli Meselesi, Zarafet Matbaası, İstanbul 1329.
• Tursan,Nurettin, Ankara’nın Başkent Oluşu, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul 1981.
• Hamid, Sadi Selen, Aktaran: “Ankara’nın Başkent Oluşu,” Atatürk Konferansları, cilt I, TTK Yayınlan, Ankara 1964.
• Şimşir, Bilal N, İngiliz Belgelerinde Atatürk, Türk Tarih Kurumu, Ankara: 1973, cilt 1, s. 184—187, No. 68 ve 68/1. De Robeck’ten Curzon’a yazı. 4.11.1919, No. 2066 ve s. 329—330, No. 154/1
• Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk, s. 300—309, no. 107 ve Documents on Britiish Foreign Policy, 1919—1939, First series, vol IV, p. 992—1000, No. 649.
• Yeni Gün Gazetesi, 2.11.1918, Celal Bayar, Ben De Yazdım I.
• Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk, I, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1973, No, 118/1.
• Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk, I, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1973. No. 154.
• Kansu, M, M, Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, No, 144. Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara 1964.
• Kansu, Müfit Mazhar, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt II, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1968.
• Cebesoy, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, Vatan Neşriyatı, İstanbul: 1953, s. 40—41.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk—Söylev I:Belge No 37. Devlet Basımevi, İstanbul 1938.
• Karabekir, Kazım, İstiklâl Harbimiz, İstanbul 1969, 2.baskı.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk—Söylev I, Devlet Basımevi, İstanbul 1938.
• Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum ’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1966 - 1968.
• Uluğ, Naşit Hakkı, Hem şehrimiz Atatürk, İş Bankası yayını, İstanbul 1997.
• Atatürk, Mustafa Kemal Nutuk—Söylev I, Devlet Basımevi, İstanbul 1938.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, Zabıt Ceridesi, Devre 1, İçtima i, cilt 8, s. 4 vd.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, Zabıt Ceridesi, cilt 8, s. 13.
• Clarence Streit, The Unknoum Türk, Part II, chopter VI.
• İsmail Arar, Atatürk'ün İzmit Konuşması, Burçak Yayınevi. Belgeler ve Araştırmalar dizisi ; 3, İstanbul 1969.
• Berthe George—Gaulİs, Angora, Constantinople, Londress Mustaphe Kemal et la polılıyue Anglaiseen Orient, Paris 1922.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, Zabıt Ceridesi, 2. Devre, 1. sene, cilt 2, s. 665.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). FO. 371/9130/E.2416. Rumbold’dan Curzon’a yazı. 27. 2. 1923, No. 134
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). FO. 37I/9130/E.2918. Rumbold’dan Curzon’a rapor. 12.3.1923, No. 158.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 36 F0.371/9163/E. ZW&Curzon’dan yazı. 2.8.1923, No. 7734/44.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 37 FO.371/9163/E.8367.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 38 7^0,377/9763/E.Herderson’dan F.O’e tel. 28.8.1923, No. 486.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 3,) F’0.377/976J:Henderson,dan Olipkont’a mektup. 3.9.1923
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). FO.371/9163:^.0.'den Paris, Roma, VVashington ve Tokyo’ya şifre tel. 24.10.1923, No. 358, 266, 308, 113.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 41 FO.371/9164'. Henderson’dan Loncelot’ya mektup. 20.11.1923
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 42 F0.371/10193'. Lindsay’den Mac Donald’a rapor. 19.3.1924
• 3 Dışişleri Arşivi. Mut 8/17\ 18.1.1925 tarihli ve 1406 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi.
• 44 I34I (L925) tarihli ve 627 sayılı Muvazene-i Umumiye (Bütçe) Kanununun 53,madde.
• DBA—Müt. 8/17 ve FO.424/262, p.130—131, No. 129/1, DBA—Müt. 8/17. ve FO. 424/262, p. 158, No. 161/1
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 424/262, p. 129—130, No. 129. Lindsay’dan Chamberlain’a rapor. 24.5.1925, No. 224.
• 52 DBA—Müt. 8/17 ve FO. 424/262, p. 158, No. 161/2. Jesse Curely’den Nusret Bey’e imzalı nota.
• DBA—Afül. 8/17 ve FO. 424/263. Dr. Tevfik Rüştü’den Sarrant’ye nota. 6.7.1925, No.37331/57.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 424/262, p. 63—68.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 58 FO, 424/262, p. 62—63, No. 72
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). FO. 424/268/E.3892. p. 13, No. 11.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 60 FO. 424/269/E.3892. p. 13. No. 11.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). 61 FO. 424/262, p, 133. No. 131.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). FO. 424/271/E.3486, p. 2. No. 4, Clerk’in 4.6.1929 günlü 257 sayılı yazısı.
• İngiliz Dışişleri Bakanlığı (Foreign Office-FO). FO. 424/272/E.465,p. 7—8, No. 11. Clerk’den Henderson’e rapor.