Atatürk’ün İlk Öğretmeni Şemsi Efendi (1852-1917)

Yıl 1991, Cilt: 7 Sayı: 20, 331 - 346, 01.03.1991

Özcan Mert

Öz

Türkiye’yi yönetirken ve çağdaş medeniyet seviyesine ulaştırmak istediği Türk milletine önderlik ederken eğitim, öğretim ve öğretmenlere çok
önem veren ve özel bir ilgi gösteren Atatürk’ün yetişmesinde, görmüş olduğu eğitim ve Öğretim yanında ders aldığı öğretmenlerinin de yeri ve
rolü büyüktür. Onun ilk ve orta öğrenimindeki öğretmenleri arasında ilkokul öğretmeni Şemsi Efendi, askerî rüşdiyedeki Fransızca öğretmeni
Yüzbaşı Nakiyüddin Bey, askerî idadideki kitabet öğretmeni Mehmet Asım Efendi, tarih öğretmeni Topçu Kolağası Mehmet Tevfik Bey1 ile askerî rüşdiyedeki Öğretmeni Osman Tevfik Bey hatıra başta gelen isimlerdir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Öğretmen, Şemsi Efendi

Kaynakça

• Akyüz, Yahya, “Atatürk’ü Yetiştiren Öğretmenlerden Birkaçı”, Atatürk Devrimleri ve Eğilim Sempozyumu (9 - 10 Nisan 1981), Ankara 1981.
• Turan, Şerafettin, Atatürk’ün Düşünce Tapısını Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1989.
• Yalman, Ahmed Emin, Takın Tarihle Gördüklerim ve Geçirdiklerim I, Rey Yayınları, İstanbul 1970.
• Yöntem, Ali Canib, “Unutulmuş Şöhretlerden: Muallim Cudi Efendi”, Çınaraltı Mecmuası, nu. 92 1943.
• Şevki, Osman, Yeni Usûl Ta’lîm-i Kırâ’at. Kemâlat-ı Milliye ve Fazâ’il-i İnsaniye,VI. Kısım, Selânik 1330.
• Pasiner, Galip, “Meslek ve Vazife Aşıkı Bir Maarifçi”, Akşam 13 Kânûn-ı evvel 1938,s.g
• Ergin, Osman, Türk Maarif Tarihi, c.I-II, Eser Neşriyat, İstanbul 1977.
• Unat, Faik Reşit, “Atatürk’ün İlk Öğretmeni Şemsi Efendi ve Okulu”, Eğitim, c.I,nu. 36 (1963).
• Eren, İsmail, “Atatürk’ün İlk Hocası Şemsi Efendi”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, c. V, nu.26 (1969), 8.5-7.
• Şişli Terakki Lisesinin Tarihçesi 90. Yıl 1879-1969, İstanbul 1969.
• Şişli Terakki Lisesinin Tarihçesi 90, Yıl 1879-1969, İstanbul 1969.
• Şevki, Osman Yeni Usûl Ta’lîm-i Kırâ’at. Kemâlat-ı Milliye ve Fazâ’il-i İnsaniye, VI. Kısım, Selânik 1330.
• 1320 Sene-i Hicriyesi Selanik Salnamesi, Defa: 17, Selanik [1320], s.401-2, 403; Şişli.
• Terakki Lisesinin Tarihçesi 90. Yıl 1879-1969, İstanbul 1969.
• Şemsü’l-ma’ârîf\n kuruluş tarihi farklı kitaplarda 1879-1880 (Şişli Terakki Lisesinin Tarihçesi 90. Yıl 1879-1969, İstanbul 1969 s.7)
• Şişli Terakki Lisesinin Tarihçesi 90. Yıl 1879-1969, İstanbul 1969.
• 1318 Sene-i Hicriyesine Mahsûs Selanik Vilâyeti Salnamesi, Defa: 16,. Seİânik [1318] s.341-42.
• Şişli terakki Lisesinin Tarihçesi 90, Yıl 1879-1969, İstanbul, 1969.
• 1311 Sene-i Hicriyesine Mahsûs Selanik Salnamesi, Defa: 12, Selanik [1311], s. 159.
• 1312 Sene-i Hicriyesine Mahsûs Selanik Vilâyeti Salnamesi, Defa: 13, Selânik [1312], s. 138
• 1313 Sene-İ Hicriyesine Mahsûs Selânik Vilâyeti Sâlnâmesi, Defa: 14, Selânik [1313], s. 142.
• 1315 Sene-i Hicriyesine Mahsûs Selânik Vilâyeti Sâlnâmesi, Defa: 15, Selânik [1315], s,276
• Sâlnâme-i Nezâret-i Ma’ârİf-i ‘Umumiye, sene: I, Dârü’l-hilâfeti’l-aliye 1316, s. 1065.
• 1325 Sene-i Hicriyesine Mahsûs Selânik Vilâyeti Sâlnâmesi, Defa: 20, Selânik [1325], s.488
• “Dönme”, İslâm Ansiklopedisi, c.III, s.649; “Dönmeler veya Avdetiler”, Türk Ansiklopedisi,c.XIV, s.43; Vatan, 21 Kânûn-ı sânı 1340/1924, s.2)
• Küçük, Abdurrahman, Dönmeler ve Dönmelik Tarihi, İstanbul basım tarihi yok.
• Unat, Reşit, Faik, “Atatürk’ün Öğrenim Hayatı ve Yetiştiği Devrin Eğitim Sistemi”, Atatürk Konferansları, c. I, Ankara 1964, s.74. Bu makale ayrıca Türk Tarih Kurumu’nun Belleten adlı dergisinde de yayınlanmıştır [c. XXVII, nu. 108 (1963), s. 601-24].
• Yöntem, Ali Canip, “Bizim Selânik’te, Bir Gezinti”, Yakın Tarihimiz, c.I, nu.11(1962).
• Akyüz, “Atatürk’ü Yetiştiren Öğretmenlerden...”, s.110. Öğrencilerin gezileri hakkında 1862 tarihli bir belge için B.A., Dahiliye nu. 33.931.
• Gökbilgin, M, Tayyip, “Midhat Paşa”, İslâm Ansiklopedisi, e.VIII, s.275.
• Rumeli, 10 Zilk’ade 1290/17 Kânûn-ı evvel 1289, s.ı.
• Rumeli, 25 Şevval 1290/3 Kânûn-ı evvel 1289, s.2, 3.
• Veysî, Şehâdetnâme-i Veysî, İstanbul 1283; Yazar adı yok, Münâzara-i Tûtî İle £âg, çev. 1286.
• Şerif, neşr. Atıf. İstanbul 1287; Necîb. Ma’lûmât-ı Muhtasara Risalesi, [İstanbul] 1281.
• Nergisi, Hamse-i Nergisi, Bulak 1255 ve İstanbul 1285; [Cemâl], Rehnümây-ı Suhulet, [İstanbul, basım tarihi yok]; Yazar adı yok, Muvâzene-i Kuvve-i Diivet-i Avrupa, İstanbul 1285.
• Kostandiyos, Hey’et-i Sâbıka-i Kostantaniye, çev. Yorgakİ Petropulo, İstanbul 1277 ve neşr. Şemsî, İstanbul 1289; Abdurrahman Sami, Rümu’ziRl-hikem, [İstanbul], 1287.
• Esad, İmamzade Mehmet, Feth-i Kostantaniye İstanbul 1285 Ahmed Hamdı Şirvânî, Makâletü’l-‘urefâ fi Mesâi'litt~hükemâ>, İstanbul 1285 (Özeğe, a.g.e., c. I, s. 403; c. II, s.552; c.III, s.ıooı, 1014, 1262, 1284; c. IV, s. 1453, 1500, 1634).
• Kansu, Nafi Atuf, Pedegoji Tarihi, Maarif Matbaası, İstanbul 1952, s. 152, 154, 155, 158, 159, 161, 163, 169, 170.
• Aytaç, Kemal, Avrupa Eğilim Tarihi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1972.
• Nâdir, Mehmed, “Ta'lîm ve Terbiye-i Etfâl. Usûl-i Tedris”, Tercümân-ı Hakikât, 22-23 ve 31 Teşrîn-i evvel 1311/3-4 ve 12 Teşrin-i sânî 1895.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, c..II, İstanbul 1971.
• B.A. Bâbıâlî Evrak Odası, Gelen Giden Defterleri, nu.390, sene: 1293, sıra nu.: 75.
• 1312 Selanik Vilâyeti Salnamesi, Selânik : Hamidiye Mekteb-i Sanâyii Matbaası, s. 138
• 1324 Sene-i Hicriyesi Selanik Vilâyeti Sâlnâmesİ, Defa: 19, Selânik [1324], s.516. 76
• Düstûr, Tertib-İ Sânî, c.II, Dersaadet 1330, s.266; Reşat Özalp, Millî Eğitimle İlgili Mevzuat (1857-1923), İstanbul 1982, s.449.
• Yalman, Ahmed Emin, “Büyük Millet Meclisi Reisi Müşir Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin Târihçe-i Hayâtı”, Vakit, ıo Kânûn-ı sânî 1338/1922, s.ı; a, ya., Yakın Tarihle Gördüklerim ve Geçirdiklerim, c.II, İstanbul 1970.
• Borak, Sadi ve Kocatürk, Sadi, Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, c.V, Divan Yayıncılık, Ankara 1972.
• Cebesoy, Ali Fuat, Sınıf Arkadaşım Atatürk, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1981.
• Akyüz, Türk Eğitim Tarifi (Başlangıçtan 1988’e), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1989,.
• Yöntem, “Unutulmuş Şöhretlerden Muallim Cudi”, Çınaraltı Mecmuası, no: 92, s. 12.
• Shaw Stanford J, Shaw, Ezel Kural, Osmanlı imparatorluğu ve Modem Türkiye, çev. Mehmet Harmancı, c.II, E Yayınları, İstanbul 1983.