Türk ve Dünya Basınında Çanakkale Savaşları

Yıl 1996, Cilt: 12 Sayı: 34, 295 - 313, 01.03.1996

Yücel Özkaya

Öz

Çanakkale'de savaş hakkmdaki ilk düşünce daha Osmanlı Devleti yansız iken, 1 Eylül 1914'de İngiliz Deniz Bakanı Churchill tarafından ortaya atılmıştı. Churchill, İmparatorluk Genel Kurmayı Sir Çarl Douglas'a gönderdiği gizli mektupta, Savunma Bakanı ile anlaşma sağlandığını, bu iş için yeterli derecede bir Yunan Ordusu'nun Gelibolu Yarımadası’nı ele geçirebileceğini ve böylece bir İngiliz donanmasının Marmara Denizi'ne girmesinin sağlanabileceğini belirtmişti. Ayrıca, bu işte çabuk olmak gerektiğini "Çünkü Türkiye her an bize savaş ilân edebilir" diye açıklamıştı. Ancak, Çanakkale Savaşı’nı itilaf devletleri tarafından başlatılmasının nedenleri daha başka nedenlere dayanmaktadır. Çanakkale savaşlarının niye başladığını 16 Nisan 1915 tarihli Sunday Times Gazetesi etraflı olarak açıklamaktadır. Amiral Marker'in mektubuna göre, 3 Kasım 1914'de başlayan Çanakkale Savaşı, Türkiye'ye galip gelmek, Rusya'ya deniz yolunu açmak, Rusya'ya olacak hücumları Önlemek ve O'nu himaye ederek ittifak devletlerinin kanadını çökertmek için açılmıştı. Amiral Fisher'in 3 Ocak 1915'te Churchill’e gönderdiği mektuba göre, Yunanlılar Çanakkale hareketini destekleyecek Rus, Sırp, Romen askerleri Avusturya’nın Türkiye'ye yardımını önleyecekti. Ancak, bütün bu hareketleri yapabilmek için çok büyük paralara ihtiyaç duyulmaktaydı.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Savaşları, Basın, Gazete

Kaynakça

• Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâp Tarihi, C III, Ankara, 1983.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, No. 1/217, Dosya. 68, Dolap. 15, Fihrist. 1,1/2.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, l. Cihan Savaşı Arşivi, Anafartalar Kuzey ve Güney Grupları Cephelerinde Ceryan Eden Muharebelere Dair Emirler. Arşiv No. 1/1, Dosya, 595, Klasör. 127.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Çanakkale Muharebelerine Dair Harp Raporları, Arşiv No. 1/1, Dosya, 790, Klasör. 185
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Çanakkalenin Savunması 5. Ordu Teşkilatına Dair; Arşiv. 1/ 1, Dosya. 794/A, Klasör. 186.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Gelibolu ve Çanakkale Birliklerinin İaşesi, münferit konu krokileri (3 Mart 1330- Ekim 1331) Klasör. 1/6, Dosya 188.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Marmara'da faaliyet gösteren düşman denizaltılarına karşı alınan tedbirler (1 Aralık 1330-11 Mayıs 1331), Arşiv: 1/1, Dosya. 485, Klasör. 496.
• Brig Peneval & C.F.Aspinal, Gelibolu Tarihi, 1929-1932.
• Özkaya, Yücel, Çanakkale Savaşı ve Basın, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S 25, İstanbul 1987.
• Tanin, No. 2222, İstanbul 26 Şubat 1915.
• Tasvir-i Efkar, No.1365, İstanbul 27 Şubat 1915.
• Tanin, No. 2224, İstanbul 26 Şubat 1915.
• Olcaytu, Turhan, 18 Mart Çanakkale Zaferinin Tarihteki ve Ulusal Yaşantımızdaki Yeri, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S 30, Ankara 1994.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör 453, Dosya. 2/2117, Fihrist. 1,1/1.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör 496, Dosya. 1940, Dolap. 112, Fihrist. 2,2/1-2.
• I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 496, Dosya. 1940, Fihrist, 9,9/1-2.
• Genelkurmay Harp Tarihi ATAŞE I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 496, Dosya. 1940, Fihrist.4.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 498, Dosya, 1949, Fihrist. 3/9.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I.Cihan Savaşı Arşivi, Masör. 498, Dosya. 1949, Fihrist. 3/10.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I.Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 496, Dosya. 1940, Fihrist. 24,24/1.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I.Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 496, Dosya. 1940, Fihrist 24,24/1.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 496, Dosya. 1940, Fihrist. 52
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I, Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 496, Dosya. 1940, Fihrist. 41,41/1.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 498, Dosya. 1949, F.3,3/1-2.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 496. Dosya. 1940, F.41,41/1.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 541, Dosya. 2117, Fihrist. 15.
• Esat Paşa'nın Çanakkale Hatıraları, Hayat Dergisi, S 36, İstanbul 4 Eylül 1959.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 498, Dosya. 1949, Fihrist. 5.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 543, Dosya. 2117, Fihrist. 42.
• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, I. Cihan Savaşı Arşivi, Klasör. 542, Dosya. 2114, F.1/90-91.
• Onaydın, Ruşen Eşref, Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülâkat, Ankara 1981.