TÜRK JANDARMA TEŞKİLATI’NDA HUKUK EĞİTİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Yıl 2023, Cilt: 39 Sayı: 107, 1 - 38, 24.05.2023

İsmail Hakkı Demircioğlu Ebru Demircioğlu Onur Güven Kaan Özgür Kayıcı

https://doi.org/10.33419/aamd.1301721

Öz

Osmanlı Devleti’nin Tanzimat Dönemi’yle birlikte iç güvenlik alanında attığı adımlar jandarma ve polis gibi kolluk kuvvetlerinin ortaya çıkmasını sağladı. Zaman içerisinde kolluk kuvvetlerini teşkilatlandırma noktasında gerçekleştirilen reform hareketleri, kolluk eğitimini geliştirme amacını taşıyordu. Bu kapsamda XIX. yüzyılın başlarında Balkan coğrafyasında kurulan Jandarma Mektepleri, ilerleyen dönemlerde Anadolu’nun çeşitli noktalarına yayılarak nitelikli jandarma personeli yetiştirmek için çalışmalar yapmıştır.

Jandarma Teşkilatı’nın kuruluşu itibariyle devlet içerisinde düzeni ve asayişi sağlamak gibi üstlendiği bazı görevleri bulunmaktadır.

Bu durumda Jandarma Okullarında yetişecek bir personelin kanun hükümlerini sahada tatbik edebilecek nitelikte hukuk bilgisine sahip olması gerekmektedir. Jandarma personeli edindiği hukuk bilgileri ölçüsünde çeşitli mülki, adli ve askeri görevler icra etmiştir. Personelin alacağı hukuk dersleri de bu noktada jandarma eğitiminin önemli bir merhalesini oluşturmaktadır.

Jandarma okullarında verilen örgün eğitimin her döneminde hukuk dersleri, eğitim müfredatında kendisine yer bulmuştur. Jandarma eğitiminde bu denli önemli rol oynayan hukuk derslerinin, bu okulların kuruluşundan günümüze kadar geçen süreçte nasıl bir değişim ve gelişim geçirdiğini irdelemek, nitelikli kolluk personeli yetiştirmede hukukun rolünü tarihsel bağlamda değerlendirmek açısından fayda sağlayacaktır. Makalede genel anlamda 1904 yılından günümüze kadar olan evrede jandarma subay ve astsubaylara verilen hukuk eğitiminin içeriği, yayımlanan müfredat programları kapsamında değerlendirilmesi, hukuk alanında okutulan ders kitapları, dönemin şartlarına göre jandarma eğitiminde yaşanan kırılma noktaları incelemeye tâbi tutulmuştur. Kullanılan kaynaklar çoğunlukla hukuk alanındaki ders müfredatlarından seçilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Jandarma Okullarının kuruluşundan günümüze jandarma subay ve astsubay eğitiminde okutulan hukuk derslerini değerlendirmektir. Makalede tarihsel yöntem kullanılmış; veriler doküman incelemesi yoluyla elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Jandarma Teşkilatı, kolluk kuvveti, kanun ordusu, hukuk, müfredat programları

HISTORICAL DEVELOPMENT OF LEGAL EDUCATION IN THE TURKISH GENDARMERIE

Öz

The Ottoman Empire’s steps in internal security during the Tanzimat Era led to the emergence of law enforcement forces such as the gendarmerie and the police. In time the reform movements carried out to organise law enforcement forces aimed to improve law enforcement education. In this context, Gendarmerie Schools which were established in the Balkans at the beginning of the 19th century expanded to various locations of Anatolia in the following period and embarked on training qualified gendarmerie personnel.

As of its establishment, the Gendarmerie Organization has some duties, such as maintaining order and security within the state. In this sense, the person must be trained in the Gendarmerie Schools to have the legal knowledge, which gives them the ability to apply the provisions of the law in the field and gendarmerie personnel performed various civil, judicial, and military duties to the extent of their legal knowledge.

Law courses in Gendarmerie Schools have found a place in almost all education curricula. There is no doubt that it will be beneficial to evaluate the role of law courses in the historical context to educate qualified law enforcement personnel, examining how the law courses, which play such an essential role in the education of the gendarmerie, have undergone a change and development in the process from the establishment of the schools to the present day. In the study, the content of the legal education given to gendarmerie officers, non-commissioned officers, and privates from 1904 to the present, its evaluation within the scope of the published curriculum, the textbooks taught in the field of law, and the breaking points in the gendarmerie education according to the conditions of the period were examined in a general sense. The sources used are usually the curricula in the field of law. The aim of this study is to evaluate the law courses taught by gendarmerie officers and non-commissioned officers from the establishment of the Gendarmerie Schools to the present.

Anahtar Kelimeler

Gendarmerie, law enforcement, an army of law, law, curriculum

Kaynakça

• Akça, Gürsoy, Hülür, Himmet, “Osmanlı Hukukunun Temelleri ve Tanzimat Dönemindeki Hukuksal Yeniliklerin Sosyo-Politik Dinamikleri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 19, 2006, ss.295-321.
• Alay Hey’et Talimiyesi, Askerlik ve Jandarma Meslek Bilgisi, İl Basımevi, Edirne 1939.
• Alpan, Hulusi, Zabıtayı İlgilendiren Kanun, Nizamname, Talimatname ve Talimatları Bulmada Kılavuz, Jandarma Genel Komutanlığı Matbaası, Ankara 1937.
• Alpan, Hulusi, Adlî Bilgiler ve Tatbikatı, Jandarma Genel Komutanlığı Matbaası, Ankara 1940.
• Alpan, Hulusi, Jandarmanın Tatbikatı Adli Dağarcığı, İdeal Basımevi, Ankara 1943.
• Alpan, Hulusi, Zabıtanın Dağarcığı, Jandarma Genel Komutanlığı Matbaası, Ankara 1937.
• Alyot, Halim, Türkiye’de Zabıta, Polis Akademisi Yayınları, Tıpkı Basım, Ankara 2008.
• Ateşoğlu, Erdoğan, Jandarma Meslek Bilim Ders Notu, Jandarma Genel Komutanlığı Basımevi, Ankara 1982.
• Avaner, Tekin, vd. “Sarrou’nun Hayatı, Çalışmaları, Hatıratı ve Bibliyografyasına Dair”, Türk Jandarmasında Reform Süreci: Yüzbaşı Sarrou’nun Hatıratını Anlamak, Ed. Tekin Avaner, Turgut Atasoy, Gazi Kitabevi, Ankara 2021, ss.167-191.
• Cihan, Hüseyin, Kuruluşundan Cumhuriyetin İlk Yıllarına Geçen Süreçte Jandarma Okulları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2015.
• Çakmak, Biray, “İzmir Jandarma Mektebi (1907-1911)”, Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, Ed. İsmail Hakkı Demircioğlu vd., Berikan Yayınevi, Ankara 2018, ss.147-168.
• Çermeli, Ahmet, Halil Atabey, Jandarma Genel Komutanlığı Tarihi, Cilt 1, Kozan Ofset, Ankara 2002.
• Demircioğlu, İsmail, Ebru Demircioğlu, İnanç Genç, “Jandarma Alay Mektepleri Öğretim Programı”, Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, Ed. İsmail Hakkı Demircioğlu vd., Berikan Yayınevi, Ankara 2018, ss.117-125.
• Demirel, Fatih, “Osmanlı Devleti’nde Jandarma Eğitimi: Selanik Vilayeti Jandarma Mektepleri”, Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, Ed. İsmail Hakkı Demircioğlu vd., Berikan Yayınevi, Ankara 2018, ss.185-204.
• Erginsoy, Adnan, Jandarma İçin İdari Kanun ve Nizamlar Bilgisi, Jandarma Genel Komutanlığı Matbaası, Ankara 1940.
• , 1706 sayılı Jandarma Kanununun Şerhi, Jandarma Genel Komutanlığı, Ankara 1937.
• Ergün, Mustafa, Duman, Tayyip, “19. Yüzyılda Osmanlı Askerî Okullarının Ders Programları ve Ders Kitapları”, Yeni Türkiye Dergisi, S 7, 1996, ss.494-511.
• https://www.luggat.com Erişim tarihi: 18.11.2022.
• “Harp ve Sınıf Okulları Programları H.”, Jandarma Emirnamesi, S 618, 1945, ss.741-743.
• İpek, Cavit, Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında (1904-1909, 1912-1929) Jandarma’da Reform Hareketleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon 2006.
• “Jandarma Okulu Subay Kısmı, İlk Devre Mezunları, Veda Töreni Münasebetiyle Fevkalade Nüsha”, Jandarma Mecmuası, S 49/50, 1937, ss.10-37.
• Jandarma Efrâd ve Zabit Mektepleri Ders Programı”, Jandarma Evamir Mecmuası, S 199, 1925, ss.156-159.
• Jandarma Astsubay Hazırlama ve Sınıf Okulları Komutanlığı Tarihçesi, Beytepe Jandarma Okullar Komutanlığı, Ankara.
• Jandarma Eratı Kanunu, S 1860, 1931.
• Jandarma Genel Komutanlığı 50. Yıl Cumhuriyet Hizmetinde, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara 1975.
• Jandarma Okulu Subay Kısmı Müfredat Programı, Jandarma Genel Komutanlığı Matbaası, Ankara 1937.
• Jandarma Subay Tatbikat ve Astsubay Okulları Komutanlığı Talimatı, Jandarma Genel Komutanlığı Basımevi, Ankara 1965.
• Jandarma Teşkilat ve Vazife Nizamnamesi, Dâhiliye Vekâleti, Ankara 1938.
• Jandarma’nın Kitabı, Jandarma Matbaası, Ankara 1930.
• Karcı, Erol, “Üsküp Jandarma Karakol Kumandanları Mektebi (1904-1909)”, Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, Ed. İsmail Hakkı Demircioğlu vd., Berikan Yayınevi, Ankara 2018, ss.127-146.
• Koyuncu, Nuran, “Hukuk Mektebinin Doğuşu”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C 16, S 3, 2012, ss.163-183.
• Mutlu, Önder, Kamu Düzeninin Sağlanmasında Jandarma-Polis İlişkileri, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2006.
• Nazif, İbrahim, Zabıtaya Mahsus Hukuk Dersleri, Konya Vilayet Matbaası, Konya 1930.
• Okçabol, Derviş, Türk Zabıta Tarihi ve Teşkilat Tarihçesi, Polis Akademisi Yayınları, Tıpkıbasım, Ankara, 2016.
• Olçay, Şükrü, “Kanun, Jandarma, Halk”, Jandarma Karakol Dergisi, S 19, 1940, ss.28-33.
• Tekir, Süleyman, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma Kuruluş, Teşkilat ve Mücadele (1903-1938), Timaş Yayınları, İstanbul 2020.
• Özbek, Nadir, “Osmanlı Taşrasında Denetim: Son Dönem Osmanlı İmparatorluğunda Jandarma”, Türkiye’de Ordu Devlet ve Güvenlik Siyaseti, Ed. Evren Balta, İsmet Akça, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010, ss.47-78.
• Tekşen, Hüsnü, Jandarma Amelî Vazifelerinden Bazı Hadiseler, Rıza Koşun Matbaası, İstanbul 1941.
• Tongur, Hikmet, Türkiye’de Genel Kolluk Teşkil ve Görevlerinin Gelişimi, Polis Akademisi Yayınları, Tıpkı Basım, Ankara 2016.
• Yosmaoğlu, İpek, Religion, Violence, and the Politics of Nationhood in Ottoman Macedonia 1878–1908, Cornell University Press, London 2014.