The 10th Anniversary of the Republic of Türkiye and Kliment Yefremovich Voroshilov’s Visit to Türkiye in the Soviet Press

Yıl 2024, Cilt: 40 Sayı: 109, 135 - 172, 14.05.2024

Mevlüt Samet Yıldız , Çağatay Benhür

https://doi.org/10.33419/aamd.1480137

Öz

Turks and Russians have fought against each other many times for nearly four centuries. The last war between two nations was the First World War. After the war, regime changes occurred in both countries. With the regime changes, friendly relations were established between the two countries, and this relationship constantly developed positively along the lines of friendship and good neighborliness until the start of the Second World War. During this process, friendly relations were strengthened with the mutual visits of representatives of both countries. A Soviet delegation was planned to visit Turkey in 1933, both on the occasion of the tenth anniversary of the founding of the Republic of Turkey and in response to the visit of the Prime Minister of the Republic of Turkey, İsmet Pasha, to the Union of Soviet Socialist Republics in 1932. A Soviet delegation from important representatives of the Soviet government, headed by People's Commissar for Military and Naval Affairs Kliment Yefremovich Voroshilov, was assigned for the visit.
The subject of the study is the visit of the Union of Soviet Socialist Republics delegation headed by Kliment Yefremovich Voroshilov to Turkey in 1933. In our study, we tried to discuss the dimension of the relations between the two countries within the period conjuncture with the visit of the said delegation to Turkey. In addition, our study aimed to examine how the celebrations were handled by the Soviet public, as the visit coincided with the tenth anniversary celebrations of the Republic of Turkey. In this regard, the basis of the study was Pravda and Izvestia newspapers, which were the two most important newspapers of the USSR. Besides these two newspapers, documents related to the visit from the Presidential Archives of the Republic of Turkey and the Turkish Diplomatic Archives of the Presidential State Archives of the Republic of Turkey are also included. In addition, a selection of documents published by the USSR Government was also used. Original research works published on Turkish-Soviet relations of the period in which the visit took place were also used in the study.

Anahtar Kelimeler

Soviet Press, the 10th Year of the Turkish Republic, Türkiye, USSR, Voroshilov

Sovyet Basınında Türkiye Cumhuriyeti’nin Onuncu Yıl Kutlamaları Ve Kliment Yefremoviç Voroşilov’un Türkiye Ziyareti

Öz

Türkler ve Ruslar yaklaşık dört asır boyunca birbirlerine karşı birçok kez savaşmıştır. İki millet arasındaki son savaş Birinci Dünya Savaşı olmuştur. Savaş sonrasında iki ülkede de rejim değişiklikleri yaşanmıştır. Yaşanan rejim değişiklikleriyle birlikte iki ülke arasında dostluk ilişkileri kurulmuş ve bu ilişki İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasının öncesine kadar dostluk ve iyi komşuluk çizgisinde sürekli pozitif yönlü olarak gelişmiştir. Bu süreçte her iki ülke temsilcilerinin karşılıklı ziyaretleri ile dostluk ilişkileri sağlamlaşmıştır. Hem Türkiye Cumhuriyeti’nin onuncu kuruluş yıl dönümü olması dolayısıyla hem de Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı İsmet Paşa’nın 1932 yılında gerçekleştirmiş olduğu Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ziyaretine karşılık olarak bir Sovyet Heyeti’nin 1933 yılında Türkiye’yi ziyareti planlanmıştır. Askeri ve Deniz İşleri Halk Komiseri Kliment Yefremoviç Voroşilov başkanlığında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Hükümeti’nin önemli temsilcilerinden bir heyet ziyaret için görevlendirilmiştir.
Çalışmanın konusunu Kliment Yefremoviç Voroşilov başkanlığındaki Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği heyetinin 1933 yılında Türkiye’ye gerçekleştirmiş oldukları ziyaret oluşturmaktadır. Çalışmada söz konusu heyetin Türkiye’ye gerçekleştirmiş olduğu ziyaret ile dönem konjonktürü içerisinde iki ülke arasındaki ilişkilerin gelmiş olduğu boyut ele alınmaktadır. Ayrıca çalışmada ziyaretin Türkiye Cumhuriyeti’nin onuncu kuruluş yıl dönümü kutlamalarına denk gelmesiyle Sovyet kamuoyunda kutlamaların ne şekilde ele alındığı da incelenmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın temeline Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin en önemli iki gazetesi konumunda olan Pravda ve İzvestiya gazeteleri yer almıştır. Bunlara ilaveten Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türk Diplomatik Arşivi’nden ziyaret ile ilgili belgelere de yer verilmiştir. Ayrıca SSCB Hükümeti tarafından yayınlanmış olan belge seçkisinden de faydalanılmıştır. Ziyaretin gerçekleştiği dönemin Türk-Sovyet ilişkileri üzerine yayınlanmış telif ve tetkik eserler de çalışma içerisinde kullanılmıştır. Döküman analizi çalışmanın yöntemi olarak benimsenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Onuncu Yıl, Sovyet Basını, SSCB, Türkiye, Voroşilov

Kaynakça

• “Kliment Yefremoviç Voroşilov”, Bolşaya Sovetskaya Entsiklopediya, Ed. A. M. Prohorov, Cilt:5, İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya, Moskova 1971.
• “Kliment Yefremoviç Voroşilov”, Sovetskaya İstoriçeskaya Entsiklopediya, Ed: E. M. Jukov, Cilt:3, Sovetskaya Entsiklopediya, Moskova 1963.
• Ağayev, Elnur, “Atatürk’ün Vefatının Sovyet Basınına Yansıması”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, C 6, S 11, 2010, s.31-156. Andronov, S.A. ve Tsukasov, S.V., “Pravda”, Bolşaya Sovetskaya Entsiklopediya, C 20, İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya, Moskova 1975.
• Aydoğan, Erdal, “Kliment Yefremoviç Voroşilov’un Türkiye’yi Ziyareti ve Türkiye-Sovyet Rusya İlişkilerine Katkısı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S 39, 2007, s.337-357.
• Benhür, Çağatay ve Yıldız, Mevlüt Samet, “Kliment Yefremoviç Voroşilov” Atatürk Ansiklopedisi, Ed. Yasemin Doğaner, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/vorosilov/.
• Benhür, Çağatay, “Stalin Dönemi Türk-Sovyet İlişkileri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 15, 2004, s.325-337.
• Dokumentı Vneşney Politiki SSSR, Cilt 10, İzdatelstvo Politiçeskoy Literaturı, Moskova 1970.
• Erden, Ömer, “Cumhuriyet Dönemi Türkiye-Sovyet Rusya İlişkileri Çerçevesinde Sovyet Rusya Hariciye Komiseri Litvinov (Litvinoff)’un Türkiye Ziyareti”, Atatürk Dergisi, C 5, S 4, 2007, s.87-105.
• Gençalp, Ebru, “Sovyet Başbakanı Kosıgin’in Türkiye Ziyareti’nin Basında Değerlendirilmesi”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 30, 2019, s.55-77.
• Gökçay, Gökser, Türk Basını’nda Türkiye Cumhuriyeti’ni Ziyaret Eden Sovyet Misyonları (1923-1938), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2007.
• Gönlübol, Mehmet ve Sar Cem, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, Ankara 2014.
• Gürün, Kamuran, “17 Aralık 1925 Türk-Rus Antlaşması”, Türk Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• Gürün, Kamuran, Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2010.
• İzakov, “Ankara v Dni Prazdnestv”, Pravda, 30 Ekim 1933.
• İzvestiya (24 Ekim 1933 – 17 Kasım 1933).
• Karahan, L., “Sovetskiy Sayuz i Turtsiya”, İzvestiya, 28 Ekim 1933.
• Kolesnikov, Aleksandr, Türk-Sovyet İlişkilerinin Kuruluşunun 90. Yılı: Atatürk Dönemi Türk-Rus İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2010.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, D. IV, C 3.
• Müezzinoğlu, Ersin, “İsmet Paşa’nın 1932 Sovyet Rusya Ziyareti Üzerine”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C 20, S 2, 2018, s.249-260.
• Nikulin, Lev, “Ankara”, İzvestiya, 28 Ekim 1933.
• Perinçek, Mehmet, Atatürk’ün Sovyetler’le Görüşmeleri Sovyet Arşiv Belgeleriyle, Kaynak Yayınları, İstanbul 2014.
• Pravda (24 Ekim 1933 – 17 Kasım 1933).
• Qasımlı, Musa, Türkiye-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği İlişkileri 1960-1980, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2007.
• Rayevski, “Stroitelstvo Svabodnoy Turtsii”, İzvestiya, 30 Ekim 1933.
• Somel, Gözde, “Soviet Russias’s Foreign Affairs with Turkey in 1923 Reports of Ambassador Surits”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, C 22, S 2, 2018, s.222-239.
• T.C. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE Arşivi), FK29G60B60001. T.C. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE Arşivi), FK34G21B21-1001. T.C. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE Arşivi), K4G40B40001. T.C. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE Arşivi), K8G57B57001. T.C. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE Arşivi), K9G49B49001.
• Tellal, Erel, “SSCB’yle İlişkiler”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Ed. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul 2014.
• Tsvetkova, Tsvetelina, “Soviet-Turkish Relations in 1921-1923: A Few Nuances from the Bulgarian Archives”, Journal of Balkan and Black Sea Studies, C 3, S 4, 2020, s.11-34.
• Tsyplin, Vitaly Gennadiyeviç, “Sovetsko-Turetskie Kontaktı po Voennım Voprosam v Naçale 1920 Godov”, İzvestiya Saratovskogo Universiteta Novaya Seriya İstoriya Mejdunarodnıe Otnoşeniya, C 19, S 1, 2019, s.69-75.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi, 01016864/47/632841.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA), 571/34993-138037-5. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA), 571/34993-138037-1. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA), 571/ 34993-138025-2.
• Tyurin, M.İ., “İzvestiya”, Bolşaya Sovetskaya Entsiklopediya, C 10, İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya, Moskova 1975.
• Vandov, Dimitır, Atatürk Dönemi Türk-Sovyet İlişkileri, Kaynak Yayınları, İstanbul 2014.
• Vneşnyaya Politika SSSR Sbornik Dokumentov, Ed. S. A. Lazovski, Cilt 3, Moskova 1945.
• Yıldız, Mevlüt Samet ve Benhür, Çağatay, “Türk-Sovyet İlişkileri Bağlamında Litvinov’un 1931 Türkiye Ziyareti”, 9. Uluslararası Atatürk Kongresi Bildiriler Kitabı, Cilt 2, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2019.
• Yurdigül, Aslı ve Erdoğan Çakar Banu, “Sovyet Basınında Türkiye ve Türkiye Cumhuriyeti’nin İlanı: Pravda ve İzvestiya Gazeteleri Örneği”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 47, 2019, s.273-294.
• Zalesskiy, K.A., İmperiya Stalina, Veçe, Moskova 2000.