WASSENAAR DÜZENLEMESİ VE TÜRKİYE BİYOGÜVENLİK MEVZUATI: UYUM SÜRECİNDE İSTİKRAR İÇİN ÖNERİLER

Yıl 2023, , 109 - 136, 28.11.2023

Filiz Değer , Ali Açıkgöz

https://doi.org/10.30915/abd.1189459

Öz

Konvansiyonel silahlar yayılımı tehdidi ile birlikte kitle imha silahlarının uluslararası güvenlik ve istikrar üzerinde oluşturduğu tehdit 21. Yüzyılda artarak devam etmektedir. Devletlerin daha hızlı şekilde nükleer silahlar inşa etmekte, öngörülemeyen sonuçları olan yeni silah teknolojileri geliştirerek askeri güçlere son on yılda daha fazla kaynak aktarmaktadır. Kimyasal, nükleer, radyolojik silahları içeren ve kitle imha silahları olarak adlandırılan daha büyük bir silah sınıfının bir alt kümesi olan biyolojik silahların kullanımı ciddi bir problemdir ve biyolojik ajanların bir biyoterörist saldırısında kullanılması riski gittikçe artmaktadır. Biyoterörizm 21. yüzyıl için gerçek ve önemli bir tehdit olup devletlerin istikrar, ulusal güvenlik, ekonomik kalkınma ve sürecini gölgelemekte birçok devlet için acil bir ulusal güvenlik durumu olarak kabul edilmektedir. Kitle imha silahlarına karşı mücadelede uygulanan en eski ihracat kontrol rejimi olan COCOM (Coordinating Committee on Multilateral Export Controls/Çok Taraflı İhracat Kontrolleri Koordinasyon Komitesi ) Soğuk Savaş yıllarında en önemli teknoloji transferini kontrol etme mekanizmasıyken Soğuk Savaş döneminin sona ermesiyle birlikte COCOM’a halef bir rejim oluşturma çabaları sonucunda Wassenaar Düzenlemesi oluşturulmuştur. Wassenaar kapsamında işbirliği içinde olan devletlerden risk oluşturan malzeme ve teknolojilerin ihracatının özel bir kontrol rejimi oluşturulması amacıyla da ulusal mevzuatlarının düzenleme kuralları ile uyumlu hale getirilmesi beklenilmiştir. Bölgesel ve uluslararası güvenlik ve istikrara katkıda bulunmak için konvansiyonel silahların ve çift kullanımlı mal/ teknolojilerin transferinde şeffaflığını sağlamak, devletleri daha fazla sorumluluğa teşvik etmek, istikrarsızlaştırıcı birikimleri önlemek amacıyla kurulan Wassenaar Düzenlemesi’ne Türkiye 1996 yılında kurucu üye olmuştur. Türkiye’de 2010 yılında kabul edilen Biyogüvenlik Kanunu biyogüvenlik sisteminin oluşturulması amacıyla atılan önemli bir adım olmakla birlikte sadece Biyogüvenlik Kanunu’nun kabul edilmiş olması yeterli değildir. Zira biyo güvenlik biyo savunma ile yakından bağlantılı olup, savunma amaçlı çıkarılan yönetmeliklerin ve kurulan kamu kurumlarının etkinlik ve işleyişlerinin bir bütün olarak değerlendirilmesi gerekmektedir

Anahtar Kelimeler

: Biyogüvenlik Hukuku, Wassenaar, Uluslararası Güvenlik, Uluslararası Hukuk

WASSENAAR REGULATION AND TURKISH BIOSAFETY LEGISLATION: SUGGESTIONS FOR STABILITY IN THE ADAPTATION PROCESS

Öz

With the threat of conventional weapons proliferation, the threat posed by weapons of mass destruction on international security and stability has continued to increase in the 21st century. States have been building nuclear weapons faster, developing new weapon technologies with unpredictable results, and transferring more resources to military forces in the last decade. The use of biological weapons, a subset of a larger class of weapons called weapons of mass destruction, which includes chemical, nuclear, and radiological weapons, is a serious problem and the risk of using biological agents in a bioterrorist attack is increasing. Bioterrorism is a real and significant threat to the 21st century, shadowing the stability, national security, economic development and progress of states and is considered an urgent national security situation for many states.
COCOM (Coordinating Committee on Multilateral Export Controls), the oldest export control regime applied in the fight against weapons of mass destruction, was the most important technology transfer control mechanism during the Cold War years, and with the end of the Cold War period, it became a successor regime to COCOM. The Wassenaar Arrangement was created as a result of Within the scope of Wassenaar, it was expected that the national legislations would be harmonized with the regulation rules in order to establish a special control regime for the export of risky materials and technologies from the cooperating states.
. Turkey became a founding member of the Wassenaar Arrangement in 1996, which was established in order to contribute to regional and international security and stability, to ensure transparency in the transfer of conventional weapons and dual-use goods/technology, to encourage states to be more responsible, and to prevent destabilizing savings. Although the Biosafety Law adopted in Turkey in 2010 is an important step towards the creation of a biosafety system, it is not enough just to have the Biosafety Law passed. Because biosecurity is closely related to biodefense, the effectiveness and functioning of the regulations issued for defense purposes and the established public institutions should be evaluated as a whole.

Anahtar Kelimeler

Biosafety Law, Wassenaar, International Security, International Law.

Kaynakça

• Baxter, Richard Reeve and Thomas Buergenthal. “Legal Aspects of the Geneva Protocol of 1925.” The American Journal of International Law. no. 5 (1970): 853-879. DOI: 10.2307/2198921.
• Dhaked, Ram Kumar. “Biodefense Preparedness Programs: To Fund or Not to Fund?.” Journal of Bioterrorism & Biodefense, no.1 (2017): 1-2. DOI: 10.4172/2157-2526.1000e122.
• Gartner, Heinz. “The Wassenaar Arrangement (WA): How it is Broken and Needs to be Fixed,” Defense & Security Analysis 24, no.1 (2008): 53–60.
• Huang, Yanzhong. “Building a Global bio-defense Shield.” Leaders Summit on Global Infectious Diseases Toward an L20? November 11-13, San Jose, Costa Rica (2004): 11-13.
• Martin, Susan B. “The Role of Biological Weapons in International Politics: The Real Military Revolution.” Journal of Strategic Studies. No.1 (2002): 63-98. DOI:10.1080/714004040.
• Moghaddasi, Hamid. Arani, Leila Arani Shokrizadeh and Zarghi, Afşin. “Features of Bioterrorism Information System.” Journal of Bioterror Biodef. no. 2 (2018): 1-6.
• Pazarcı, Hüseyin. Uluslararası Hukuk. Ankara: Turhan Kitabevi. 2014.
• Rajeswari Pothuraju Raja. “US export control policy and Wassenaar Arrangement.” Strategic Analysis. no. 3 (1998): 433-444, DOI: 10.1080/09700169808458823.
• Rajagopalan, Rajeswari Pillai and Biswas, Arka. “Wassenaar Arrangement: The Case of India’s Membership.” ORF Occasional Paper. Erişim 9 Şubat 2021. https://orfonline.org/wp-content/uploads/2016/05/ORF-Occasional-Paper_92.pdf.
• Vitkauskaitė-Meurice, Dalia. “The Un-Nato Cooperation in Implementing the United Nations Security Council Resolution 1540,” Jurisprudencija. no.2 (2014): 335- 354.
• Yılmaz Sait, Uluslararası Güvenlik: Teori, Pratik ve Gelecek, İstanbul: Kaynak Yayınları. 2017.
• 1540 Committee Matrix Of The Republic Of Turkey. UN. Erişim 11 Nisan 2020. https://www.un.org/en/sc/1540/documents/TurkeyReport10Sep2019.pdf.
• 1972 Convention on the Prohibition of Biological Weapon. Erişim 12 Temmuz 2023. https://www.icrc.org/en/document/1972-convention-prohibition-bacteriological-weapons-and-their-destruction-factsheet.
• 26 Eylül 2010 Tarihinden 02 Ağustos 2018 Tarihine Kadar Alınan Biyogüvenlik Kurulu Toplantı Kararları. Biyogüvenlik Kurulu. Erişim 21 Aralık 2020. http://www.tbbdm.gov.tr/ToplantiKararlari2.aspx.
• 5201 Sayılı Kanun Kapsamında Savunma Bakanlığı Kontrolüne Tabi Silah ve Mühimmat İhracat ve İthalat Prosedürleri. Millî Savunma Bakanlığı. Erişim 7 Şubat 2020. https://www.oaib.org.tr/tr/bilgi-merkezi-sikca-sorulan-sorular-5201-sayili-kanun-kapsaminda-savunma-bakanligi-kontrolune-tabi-silah-ve-muhimmat-ihracat-ve-ithalat-%C2%A0prosedurleri-hakkinda-bilgi-verebilir-misiniz.html.
• Best Practice Guidelines For The Licensing Of Items On The Basic List and Sensitive List of Dual-Use Goods And Technologies. Erişim 6 Ocak 2021, https://www.wassenaar.org/app/uploads/2019/consolidated/09Best-Practice-Guidelines-for-the-Licensing-of-Items-on-the-Basic-List-and-Sensitive-List-of-Dual-Use-Goods-and-Technologies.pdf.
• BMGK 1540 (2004) sayılı kararını destekleyen 1673 (2006), 1810 (2008), 1977 (2011), 2055 (2012), 2325 (2016) sayılı kararlar almıştır. Security Council Resolutions, 1540 Committee. Erişim 11 Nisan 2020. https://www.un.org/en/sc/1540/resolutions-committee-reports-and-SC-briefings/security-council-resolutions.shtml.
• Cartagena Protocol On Biosafety To The Convention On Biological Diversity, Text And Annexes. Erişim 12 Temmuz 2023. https://www.cbd.int/doc/legal/cartagena-protocol-en.pdf.
• Convention on the Prohibition of the Development, Production and Stockpiling of Bacteriological (Biological) and Toxin Weaponsand on Their Destruction. Erişim 10 Nisan 2020. http://disarmament.un.org/treaties/t/bwc/text.
• Çift Kullanımlı ve Hassas Maddelerin İhracatının Kontrolüne İlişkin Tebliğ. Erişim 7 Şubat 2021. https://www.ticaret.gov.tr/ihracat/mevzuat/ihracat-rejimi/cift-kullanimli-ve-hassas-maddelerin-ihracatinin-kontrolune-iliskin-teblig-ihrac.
• Guidelines For Applicant Countries. Erişim 6 Ocak 2021. https://www.wassenaar.org/app/uploads/2019/consolidated/11Guidelines-for-Applicant-Countries.pdf.
• Dedicated ‘United Nations Disarmament Yearbook’ Web site, Now Live, Spotlights Core Peace, Security Challenges as Global Organization Turns 75, United Nations Meetings Coverage and Press Releases. Erişim 9 Şubat 2021. https://www.un.org/press/en/2020/dc3832.doc.htm.
• Documents related to goal sand principles of the Wassenaar Arrangement, Wassenaar Arrangement, Erişim 9 Şubat 2021. https://www.wassenaar.org/public-documents/. National Implementation Action Plans, 1540 Committee. Erişim 11.04.2020. https://www.un.org/en/sc/1540/national-implementation/national-implementation-plans.shtml.
• Note verbale dated 1 November 2004 from the Permanent Mission of Turkey to the United Nations addressed to the Chairman of the Committee. Erişim 11 Nisan 2020. https://undocs.org/S/AC.44/2004/(02)/63. Nükleer Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, RG: 9.7.2018- 30473.
• Nükleer İhracat Kontrolü Yönetmeliği, RG: 13.02. 2020 – 31038.
• Protocol for the Prohibition of the Use of Asphyxiating, Poisonous or Other Gases, and of Bacteriological Methods of Warfare.17 June 1925. Erişim 12 Temmuz 2023. https://ihl-databases.icrc.org/en/ihl-treaties/geneva-gas-prot-1925.
• Resolution 1540. UNSCR. Erişim 13 Nisan 2020. http://unscr.com/en/resolutions/1540.
• Resolution 1540. Vital Component in Non-Proliferation Architecture, but Full Implementation Remains ‘Long-Term Task’, Committee Chair Tells Security Council. Erişim 12 Temmuz 2023. https://press.un.org/en/2023/sc15241.doc.htm.
• Risk Değerlendirme Komite ve Komisyonlarının Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, RG: 24.12.2011- 28152.
• Second Regular National Report on the Implementation of the Cartagena Protocol on Biosafety, Türkiye Biyogüvenlik Bilgi Değişim Mekanizması. Erişim 25 Aralık 2020. http://www.tbbdm.gov.tr/Dosyalar/Second%20National%20Report.pdf.
• SIPRI. “USA and France dramatically increase major arms exports; Saudi Arabia is largest arms importer, says.” Erişim 9 Şubat 2021. https://www.sipri.org/media/press-release/2020/usa-and-france-dramatically-increase-major-arms-exports-saudi-arabia-largest-arms-importer-says.
• The Confidence Buiding Measures. United Nations. Erişim 10 Nisan 2020. https://www.unog.ch/80256EE600585943/(httpPages)/5E2E8E6499843CCBC1257E52003ADED4?OpenDocument.
• The Hague Center for Strategic Studies. “The Increasing Threat of Biological Weapons Report.” Erişim 1 Mayıs 2020. https://hcss.nl/report/increasing-threat-biological-weapons.
• The Wassenaar Arrangement on Export Controls for Conventional Arms and Dual-Use Goodsand Technologies Initial Elements. Erişim 4 Ocak 2021. https://www.wassenaar.org/docs/IE96.html. World Health Organization. Erişim 8 Şubat 2021. https://www.who.int/health-topics/biological-weapons#tab=tab_1.