İLK VE ORTA ÖĞRETİMDE KILIK-KIYAFET DÜZENLEMELERİNİN KANUNİLİK İLKESİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 83 Sayı: 4, 85 - 110, 08.12.2025

Ahmet Eğilmez

https://doi.org/10.30915/abd.1691891

Öz

İlk ve orta öğretim kurumlarında bulunan öğrencilerin kılık-kıyafet düzenlemeleri zaman zaman kamuoyunda tartışma konusu yapılmaktadır. Yakın zamanda, bir lisede öğrencilerin giydikleri kıyafetleri nedeniyle mezuniyet alanına alınmamaları bu konuyu daha da güncel bir konu haline getirmiştir. Bu çalışmada, ilk ve orta öğretimde bulunan öğrencilerin kılık-kıyafetlerini düzenleyen idari düzenlemelerin kanunilik ilkesi açısından gerekli ölçütleri sağlayıp sağlamadığı konusu tartışmaya açılmaktadır. İdare hukukuna hâkim ilkelerden biri olan Kanunilik İlkesi, idarenin her türlü eylem ve işlemlerinde kanuna dayanması zorunluluğunu ortaya koymaktadır. Kılık-kıyafet gibi öğrencilerin birçok temel hak ve özgürlüklerini etkileme ihtimali bulunan bir alanda, düzenlemelerin kanunla yapılması Anayasa’nın 13. maddesi kapsamında bir gerekliliktir.
Bu çalışmanın temel tezi, öğrencilerin dış görünümlerine, giyim tarzlarına, saç şekillerine, makyaj yapmalarına, sakal bırakmalarına ilişkin Yönetmelikte yer alan ve temel hak ve özgürlükler açısından sınırlama niteliği taşıyan idari düzenlemeler konusunda idareye açık ve belirli bir yetki veren bir kanuni hükmün bulunmadığı ve bu durumun Anayasa’nın 13. maddesindeki Kanunilik İlkesine aykırılık teşkil ettiğidir. Anayasa Mahkemesi’nin temel hak ve özgürlüklere ilişkin sınırlamalarda aradığı katı kanunilik ölçütü ve Danıştay İDDK’nın Devlet memurları açısından sakal bırakma yasağının kanuni dayanaktan yoksun olma nedeniyle hukuka aykırı bulduğu kararları bu makalede ileri sürülen tezleri güçlendirmektedir. Sonuç olarak makale, öğrencilerin kılık-kıyafetlerine ilişkin düzenlemeleri içeren Yönetmeliğin özellikle kanunilik ilkesi açısından sorunlu olduğu, bu sorun nedeniyle öğrencilere ilişkin idari tasarruflarda hak ihlali riskinin yoğun ve ciddi olduğunu ileri sürmektedir. Bu doğrultuda TBMM tarafından çıkarılacak bir yasal düzenlemeyle bu sorunun giderilebileceği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kanunilik İlkesi , Kılık-Kıyafet , Yönetmelik , İlk ve Orta Öğretim , AYM

ASSESSMENT OF DRESS CODE REGULATIONS IN PRIMARY AND SECONDARY EDUCATION IN TERMS OF THE PRINCIPLE OF LEGALITY

Öz

The regulations concerning the dress code of students in primary and secondary education institutions are occasionally a topic of public debate. Recently, the issue gained renewed attention when students at a high school were denied entry to their graduation ceremony due to their attire. This study examines whether the administrative regulations governing the dress code of students in primary and secondary education meet the necessary criteria in terms of the principle of legality. The Principle of Legality, a fundamental concept in administrative law, requires that all actions and decisions of the administration be based on the law. In areas such as dress codes—which have the potential to impact many fundamental rights and freedoms of students—regulations must be established by law in accordance with Article 13 of the Constitution.
The main thesis of this study is that there is no clear and specific legal provision granting the administration explicit authority to impose limitations on students' external appearance, clothing styles, hairstyles, makeup, or facial hair as stipulated in the Regulation. This lack of a legal basis constitutes a violation of the principle of legality under Article 13 of the Constitution. The Constitutional Court’s strict interpretation of the legality requirement in cases involving limitations on fundamental rights, along with decisions by the Council of State’s Plenary Session of Administrative Law Chambers (İDDK) declaring beard bans for civil servants unlawful due to lack of legal basis, support the arguments presented in this article. In conclusion, the article argues that the Regulation concerning students’ dress codes is particularly problematic in terms of legality, and that this issue poses a serious and substantial risk of rights violations in administrative actions targeting students. It is therefore proposed that this issue can be resolved through a legal regulation enacted by the Turkish Grand National Assembly (TBMM).

Anahtar Kelimeler

Principle of Legality , Dress Code , Regulation , Primary and Secondary Education , Constitutional Court (AYM).

Kaynakça

• Akbulut, Emre, Türk İdare Hukukunda Kanuni İdare İlkesi, Beta Yayınları, Ankara, 2013, s. 57.
• Aslan, Zühtü, “Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması: Anayasa’nın 13. Maddesi Üzerine Bazı Düşünceler”, Anayasa Yargısı, C. 19, 2002, s. 141, <https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/939123> (E.T. 28.04.2025).
• Çağlar, Selda, Hukuk Devletinin Hukuki Belirlilik İlkesi Üzerinden Değerlendirilmesi, İstanbul, Beta Yayınları, 2013.
• Çaptuğ, Mehpare, “Hukuki Güvenlik İlkesinin Kavramsal Gelişimi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl 9, S. 17, 2021.
• Çaptuğ Dilek, Mehpare, İdari Usul Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020, s. 72.
• Çetintürk, Ekrem, “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç ve Ceza Konulamaz İlkesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 9, Y. 5, Haziran 2017, ss. 39-180.
• Gemalmaz, H. Burak, Mülkiyet Hakkı: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-6, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Sisteminin Desteklenmesi Ortak Projesi, Ankara, 2018.
• Gözler, Kemal, "Anayasa Değişikliğinin Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması Bakımından Getirdikleri ve Götürdükleri", Ankara Barosu Dergisi, Yıl 59, Sayı 2001/4, ss. 53-67, <www.anayasa.gen.tr/madde13.htm> (E.T. 01.05.2004).
• Gülçür, Abdülkadir, “AİHM ve Türk Anayasa Mahkemesi’nin Kararları Işığında Hukuki Kesinlik (Belirlilik) İlkesinin İncelenmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 24, S. 1, Haziran 2018, ss. 197-214, s. 172.
• Kızılyel, Serkan, “Kamu Görevlilerinin Kıyafet Özgürlüğü Üzerine Düşünceler”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Akar Öcal Armağanı, C. 2, S. 3, 2016, ss. 283-303.
• Kiremitçi, Orhun, “İdari Yaptırımlar ve İdarenin Yaptırım Düzenleme Yetkisi”, Ombudsman Akademik, S. 18, Y. 9, Ocak-Haziran 2023, ss. 213-250.
• Özpolat, Haşim, “Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararlarında Maddi Anlamda Kanun Kriteri”, TAAD, Yıl. 9, S. 33, Ocak 2018.
• Sever, D. Çiğdem, Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında İdare Hukukunda Kanuna Dayanma İlkesi, Turhan Yayınları, Ankara, 2021, s. 77.
• Şirin, Tolga, Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı, 2. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2019, s. 127-133.
• Yıldırım, Turan, "İdarenin Kanuniliği İlkesi Bağlamında Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Sınırı", Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, 2019, ss. 293-314, <https://anayasa.gov.tr/media/6105/turan_yildirim.pdf> (E.T. 28.04.2025).
• Yılmaz, Harun, Türk İdare Hukukunda İdari İstikrar İlkesi, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2019, s. 67.
• Yolcu, Serkan, İdari Yargı ile İlgili AİHM ve Anayasa Mahkemesi Kararları, Oturum 1: Uyuşmazlık Çözümünde Hakların Nitelendirilmesi Çalışması ve Anayasa Mahkemesinin Rolü, İdari Yargının Etkinliğinin Artırılması ve Danıştayın Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi Projesi, 2022.