Türk Hukukunda Elektronik Çeke Doğru, Dünü ve Bugünüyle “Çek”

Yıl 2020, , 1 - 47, 15.10.2020

Serdar Demirci

https://doi.org/10.30915/abd.811895

Cited By: 1

Öz

Çek, tedavül kabiliyetini haiz bir kambiyo senedi olarak, ekonomik açıdan
bir ödeme aracı, hukuken de bir bankaya yazılmış havale niteliğindedir.
Bireysel faydalarının yanı sıra, finans ve bankacılık sistemi açısından da son
derece önem arz eden çek, ülkemizde daha ziyade bir kredi vasıtası olarak
benimsenmiş ve özellikle bir ödeme aracı olarak kredi kartlarının gölgesinde
kalmıştır. Öte yandan çek hukukunu da son yıllarda yakından etkileyen
elektronik ticaret kavramıyla birlikte, kağıt çekin çağımız versiyonu olarak
kabul edilen elektronik çek, finansal sistemde alternatif bir ödeme aracı
niteliğinde varlık göstermeye başlamıştır. Çalışmamızda da özet olarak,
teknolojik ve hukuki gelişmeler ışığında elektronik çeke giden yolda, geçmişiyle
birlikte çekin geleceğine ve mevcut yasal alt yapısına ilişkin temel
esaslar ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çek, Elektronik çek, Kağıt çek, Karekod

Kaynakça

• Akıllıoğlu Tekin: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 4 No lu Protokol 1. Maddeye Göre “Borç İçin Hapis Yasağı” Kuralı, AİHS ve Anayasa md. 38 f. 8 Açısından Ödenmeyen Para Borçlarında Yaptırımlar Sempozyumu (Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü) Ankara 2001 (3-15).
• Akgül, Aydın: “Kişisel Verilerin Korunmasında Yeni Bir Hak: “Unutulma Hakkı ve AB Adalet Divanı’nın “Google Kararı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl: 2016, Sayı: 116 (11-38).
• Aksoy, Ömer Cem: “Türkiye’de Çek Takası Ve Çek Takası Verileri Işığında Çek Kullanımının İncelenmesi”, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Uzmanlık Tezi, Ankara 2016.
• Albayrak, Hakan/Bozdağ, Ahmet: “Karşılıksızdır İşlemi Yapılmasına Sebebiyet Verme Suçunun İcra Ceza Mahkemesinde Yapılacak Olan Yargılaması Hakkında Bir İnceleme”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 2018, Sayı: 33, Yıl: 9 (243-282).
• Allen, Franklin/ Mcandrews, James/Strahan, Phlip: “E-Finance: An Introduction”, Journal Of Financial Research 22, 2002 (5-27).
• Başal, Koparan: “3167 Sayılı Kanun Uygulamasında Ceza Hukuku Açısından Ortaya Çıkan Sorunlar”, Batider, C. XV, Sayı: 2, Aralık 1989, (51-60).
• Başbuoğlu, Tarık: Uygulamalı Türk Ticaret Kanunu (TTK md. 1-815), C. I, Ankara 1988.
• Başbüyük, İsa: “Karşılıksız Çekte Hapis Cezasının Kaldırılması Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 2012, Sayı: 2, (305-321).
• Başman, Murat: “3167 Sayılı Çek Yasasında 3863 Sayılı Yasa İle Yapılan Değişiklik Ve Bir Yargıtay Kararı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl:1993, Sayı: 3-4, (357-361).
• Bozer, Ali/Göle, Celal: Kıymetli Evrak Hukuku, 7. Baskı, Ankara 2017.
• Can, Mertol: Kıymetli Evrak Hukuku, İkinci Bası, Ankara 2012.
• Çağlar, Hayrettin: “5941 Sayılı Çek Kanunu Hükümlerine Göre Ticaret Şirketi Yöneticilerinin, Temsilcilerinin Ve İmza Yetkililerinin Çek Hesabı Açma Ve Çek Düzenleme Yasağı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIII, Y. 2009, Sayı: 1-2 (1-20).
• Costill, Albert: “Tips On Echeck Payments For High- Risk Industries”, January 21, 2020. (https://due.com/blog/tips-on-echeck-payments-for-high-risk-industries/)
• Demir, Şamil: “5941 sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 2013 Sayı: 1 (223-247).
• Dirikkan, Hanife: “Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun İle İcra ve İflas Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı Eleştirisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. IV, Sayı: 1, İzmir 2002 (1-37).
• Donay, Süheyl: Son Değişikliklerle Çek, Kırklareli 1990.
• Ekşi, Dağlar: “4814 Sayılı Kanun İle Değişik 3167 Sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanunda Açısından Karşılıksız Çek”, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 2 (205-228).
• Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Baskı, Ankara 2014.
• Erman, Sahir: “Karşılıksız Çek”, Batider, C. XI, Sayı: 2, (119-154).
• Eriş, Gönen (2003): Yeni Çek Yasası Işığında Uygulamalı Çek Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 4. Baskı, Ankara 2003.
• Eriş, Gönen (2016): Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Kıymetli Evrak, 2. Baskı, İstanbul 2016.
• Ersoy, Ayşe Nur: “5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler Çerçevesinde Çeklerde “Karşılıksızdır” İşlemine Sebebiyet Verilmesinin Cezai Ve İdari Yaptırımları”, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl:4, Sayı:2019/1, (259-310).
• Feyzioğlu, Metin: “Sözleşmeden Kaynaklanan Yükümlülükler Nedeniyle Hürriyetin Kısıtlanması”, AİHS ve Anayasa md. 38 f. 8 Açısından Ödenmeyen Para Borçlarında Yaptırımlar Sempozyumu (Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü) Ankara 2001 (15-39).
• FSML and Echeck Milton M. Anderson Financial Services Technology Consortium: (https://slideplayer.com/slide/4068680/).
• Güngör, Şener/ Kaya, Mustafa: 4814 Sayılı Kanun İle Değişik 3167 Sayılı Çek Hamillerinin Korunması ve Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Açısından Çek Suçları, Ankara 2003.
• Hafızoğulları, Zeki: “3167 Sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkındaki Kanunun 16. Maddesinde Öngörülmüş Olan Suçun Sınırları”, Batider, C. XIV, Sayı: 4, Haziran 1988, (21-38).
• İmregün, Oğuz: Kıymetli Evrak Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 1998.
• İslamoğlu, Gülşah: “Havale”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi”, ERÜHFD, Yıl: 2019, C. XIV, Sayı: 2, (525-551).
• Kaboğlu, İbrahim/Cente, Nur/Somer, Mehmet: Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkındaki Kanunda Yapılan Değişikliklerin Anayasa, Ceza ve Ticaret Hukuku Hükümleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi, İstanbul 2002.
• Kaçak, Nazif: Yeni Çek Kanunu Şerhi, Adalet Yayınevi, Ankara 2010.
• Karabıyık, Ayşegül: “Alternatif Ödeme Aracı Olarak: Elektronik Çek Sistemi (E-Çek)-1”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, The Journal of Accounting and Finance, Sayı: 38–Nisan 2008, (80-94).
• Karabıyık, Ayşegül: “Alternatif Ödeme Aracı Olarak: Elektronik Çek Sistemi (E-Çek)-2”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, The Journal of Accounting and Finance, Sayı: 39- Temmuz 2008, (155-166).
• Karayalçın, Yaşar: Çekler Hakkındaki 3167 Sayılı Kanunla İlgili Adalet Bakanlığı Taslağı ve Karşı Görüşler Sempozyumu, Ankara 12.01.2002, (1-3).
• Kayar, İsmail: Ticaret Hukuku, İkinci Baskı, Ankara 2013.
• Kendigelen, Abuzer: Çek Hukuku, 5. Bası, İstanbul 2019.
• Key Bank: Electronic Check Services (ECS) Merchant Operating Guides (Notes) (https://www.key.com/kco/images/KMS%20FSP%20-%20Electronic%20Check%20Service%20(ECS)%20Merchant%20Operating%20Guide%20FV2%202....pdf).
• Kınacıoğlu, Naci: Kıymetli Evrak Hukuku, V. Bası, Ankara 1999.
• Kırca, İsmail: 5941 sayılı Çek Kanunu, Konferans (22 Ocak 2010), Ankara 2010.
• Kocaman, B. Arif: “Havalenin Hukuki Niteliği Üzerine”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 1994, C. 49, Sayı:1 (291-302).
• Köle, Mehmet/ Görgülü Fatma: “Son Düzenlemeler Işığında Çekin Şekil Şartları Ve Çeke Dayalı Kambiyo Senetlerine Özgü Takip Yolları”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 35, Yıl: 2016 (79-157).
• Malkoç, İsmail/Güler, Mahmut: Çek Yasası ve Senetlerle İşlenen Suçlar, II. Bası, Ankara 1996.
• Moroğlu, Erdoğan: “3167 Sayılı Çek Kanunu’nda 4814 Sayılı Kanun’la Yapılan Değişiklikler” Serozan, Rona (Editör) Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu İçin Armağan, 1. Baskı, Ankara 2004.
• Narbay, Şafak: “3167 Sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun da Değişiklik Yapan 4814 Sayılı Kanunun Çekte Şekil Şartları ve Muhatabın Ödeme Yükümlülüğü Konuları Açısından İncelenmesi”, A.Ü. Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. VII, Sayı: 1-2, Erzincan 2003 (467-496).
• Narbay, Şafak/Güney, Zehra: “6728 Sayılı Kanun’un Çeke İlişkin Hükümlerinin “Çekte Şekil Şartları” Bakımından Değerlendirilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi 2017, Sayı: 126 (42-60).
• Özbek, Veli Özer: “Karşılıksız İşlemi Yapılmasına Sebebiyet Verme Suçu (5941 Sayılı Çek Kanunu m. 5/1-3) ve Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı (5941 Sayılı Çek Kanunu m. 5/1-34-10)”, Ceza Hukuku Dergisi, Cilt:5, Sayı:14, Aralık 2010, (7-27).
• Özdamar, Mehmet: “Çek Kanununda Yapılan Değişiklik Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı: 1-2 (Haziran-Aralık 2002), (s.101-154).
• Özgenç, İzzet: Çek Kanunu, Ankara 2017.
• Öztan, Fırat: Kıymetli Evrak Hukuku, 21. Baskı, Ankara 2017.
• Paysimple: “7 Most Popular Questions (and Answers) About Electronic Check“, (https://paysimple.com/blog/the-7-most-popular-questions-and-answers-about-electronic-checks/).
• Poroy, Reha / Tekinalp, Ünal: Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, 21. Bası, İstanbul 2013.
• Pulaşlı, Hasan: Yeni Çek Hukuku ve İlgili Mevzuat, Ankara 2010.
• Reisoğlu, Seza: Türk Hukukunda ve Bankacılık Uygulamasında Çek, 3. Bası, Ankara Haziran 2003.
• S. Soyer, Güleç: Borç İçin Hapis Yasağı Ve Karşılıksız Çek Keşide Etme Suçu, 2. Baskı, Ankara 2011.
• Sancar, Türkan: “Ekonomik Suç Gerçekliği Karşısında “Ekonomik Suça Ekonomik Ceza Söylemi”, Çekler Hakkındaki 3167 Sayılı Kanunla İlgili Adalet Bakanlığı Taslağı ve Karşı Görüşler Sempozyumu, Ankara 12.01.2002, (3-24).
• Şeker, Muzaffer: “Elektronik Ödeme Sistemleri”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:10, Sayı:20, Güz 2011 (55-73).
• Şener, Oruç Hami: “Eksik Unsurlu Karşılıksız Çek Keşidesi Eylemini, 3167 Sayılı Çek Kanununun 16. Maddesi İle Cezalandırmak Mümkün Müdür?” Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 1988, Sayı: 2 (239-243).
• Tanın, Hilal Yener: “Sahte Veya Tahrif Edilmiş Çekin Ödenmesinden Kaynaklanan Sorumluluk”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2017, Cilt: 16, Sayı: 2-Cilt 2, (805-828).
• Topçuoğlu, Metin: “Yeni Çek Kanunu’na Göre Tüzel Kişileri Temsilen Çek Düzenlenmesi Ve Sonuçları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIII, Y. 2009, Sayı: 1-2 (141-167).
• Türkmen, Sevgi: “Özel Nitelikli Kişisel Verilerin İşlenmesinde Açık Rızanın Aranmadığı Haller”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), İstanbul 2019.
• Uyar, Talih: “Karşılıksız Çek Çekmek (Keşide Etmek) Suçu”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 1987, Sayı: 5-6 (671-683).
• Yıldız, Şükrü: “4814 Sayılı Yeni Çek Kanununun Çekin Zorunlu Unsurlarına Etkisi ve Ortaya Çıkabilecek Bazı Sorunlar”, http://www.eakademi.org/makaleler/syildiz-1.htm.
• Yördem, Yılmaz: “6728 sayılı Kanunla Çek Kanununda Yapılan Değişiklikler Ve Karşılıksız Çek Sorunsalı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 33, (Ocak 2018), (347-412).
• Yüksel, Armağan Ebru Bozkurt: “Elektronik Para, Sanal Para, Bitcoin ve Linden Doları’na Hukuki Bir Bakış (Looking At Electronic Money, Virtual Money, Bitcoın And Linden Dollars From A Legal Perspective)”, İÜHFM C. LXXIII, Sayı: 2, 2015 (173-220).
• Ülgen, Hüseyin/Helvacı, Mehmet/Kendigelen, Abuzer/Kaya, Arslan: Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul 2015.
• Yıldırım, Zeki/Çetintürk, Ekrem: “İbraz Edilen Çekle İlgili Olarak Karşılıksızdır İşlemi Yapılması Halinde Nasıl Bir Yaptırım Uygulanması Gerektiği Sorunu”, TBB Dergisi 2012, Sayı: 103, (s. 27-84).