Etkin Otorite Yokluğunda Devlet Dışı Silahlı Aktörlerin İnsan Hakları İhlallerinden Doğan Sorumluluk Halleri

Yıl 2021, Cilt: 79 Sayı: 1, 143 - 175, 01.06.2021

Burak Taş

https://doi.org/10.30915/abd.931393

Cited By: 1

Öz

Uluslararası camia 1990’lı yıllardan beri etkin otorite yokluğu ile boğuşmaktadır. Bunun en somut örneği ise 2011 yılından bugüne Suriye’de yaşanmaktadır. Çalışmada, etkin otorite yokluğu durumunda devlet dışı silahlı aktörler tarafından gerçekleştirilen insan hakları ihlallerinden doğan sorumluluk halleri irdelenmektedir. Çalışma temel olarak üç ayrı aktör bağlamında inşa edilmiştir: İçinde bulunulan etkin otoriteden yoksun olan devlet, devlet dışı silahlı aktörlere yardım eden devlet ve son olarak doğrudan devlet dışı silahlı aktör. Çalışmada “Uluslararası Haksız Fiilden Ötürü Devletin Uluslararası Sorumluluğu” hakkındaki tasarı, örf ve adet hukuku, Birleşmiş Milletler’in organlarının kararları ve mevcut mahkeme kararları kaynak olarak kullanılmıştır. Bu husustaki hukuki düzenlemelerin etkisizliği eleştirel olarak tahlil edilmiş ve devlet dışı silahlı aktörlerin sorumluluğunu belirleme kabiliyetini haiz uluslararası mekanizmaların inşa edilmesi gerektiği üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları, Etkin Otorite Yokluğu, Devlet Dışı Silahlı Aktörler, Uluslararası Haksız Fiilden Ötürü Devletin Uluslararası Sorumluluğu, Suriye

Kaynakça

• 28 Eylül 2016 tarihli MGK Basın Bildirisi, para. 5, http://www.mgk.gov.tr/index. php/28-eyluel-2016-tarihli-toplantı Erişim Tarihi: 20.10.2020.
• Academy in Brief No.7, Geneva Academy of International Humanitarian Law and Human Rights, Human Rights Obligations of Armed Non-State Actors: An Exploration of the Practice of The UN Human Rights Council, Aralık 2016 https://www.geneva-academy.ch/joomlatools-files/docman-files/InBrief7_web.pdf, Erişim Tarihi: 26.01.2020.
• ACER Yücel ve KAYA İbrahim: Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı, Seçkin Yayıncılık, 10. Bası, Ankara 2019.
• AKPINARLI Neyire: Fragility of the ‘Failed State’ Paradigm, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden Boston, 2010, s.7
• ALGAN Bülent, IŞIK Salim: Ulusal İnsan Hakları Mekanizmaları Mevzuatı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2016.
• Amnesty International, Syria: US Ally’s Razing of Villages Amounts to War Crimes, October 13 2015 https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/10/syria-us-allys-razing-of-villages-amounts-to-war-crimes/, , Erişim Tarihi: 1.1.2020.
• AZARKAN Ezeli: “Bireyin Uluslararası Cezai Sorumluluğu ve Miloseviç Davası”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.11, S.3-4, Y.2003, ss. 265-287.
• BAL Ali: Devletin Uluslararası Sorumluluğunun Doğması, Dokul Eylül Üniversitesi Kamu Hukuku Yüksek Lisans Tezi, 2006 http://acikerisim.deu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/20.500.12397/11843/189480.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim Tarihi: 25.1.2020.
• BBC News Türkçe, Özgür Suriye Ordusu Nedir: 2011'den 2018'e Örgütün Yaşadığı Dönüşüm, 30 Ocak 2018 https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42862756, Erişim Tarihi: 20.11.2019.
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu İnsan Hakları Konseyi 16 Ağustos 2012 Tarihli Raporu, https://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session21/A-HRC-21-50_en.pdf, Erişim Tarihi: 20.01.2020.
• CAN Mücella: “İnsan Hakları ve Demokrasi Arasındaki İlişkinin Felsefi Analizi” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.23 S.4, Y.2019, ss. 2155 – 2167.
• CLAPHAM Andrew: The Rights and Responsibilities of Armed Non-State Actors: The Legal Landscape & Issues Surrounding Engagement, February 2010 https://repository.graduateinstitute.ch/record/16583/files/SSRN-id1569636..pdf Erişim Tarihi: 27.10.2019.
• ÇAĞLAR Turan, AKSU Fuat: “Suriye Krizinde Aktörler, Uyuşmayan Talepler ve Çatışan Çözümler”, International Journal of Social Inquiry, C.12, S.2, Y.2019, ss. 507-544.
• ÇEÇEN Anıl: “İnsan Hakları ve İnsancıl Hukuk”, Yaşar Hukuk Dergisi, C:8 Özel Sayı, 809-830.
• D’ASPREMONT Jean, NOLLKAEMPER Andre´, PLAKOKEFALOS Ilias; RYNGAERT Cedric: “Sharing Responsibility Between Non-State Actors and States in International Law: Introduction”, Neth Int Law Rev (2015) 62:49–67, https://link.springer.com/article/10.1007/s40802-015-0015-0 Erişim Tarihi: 19.11.2019.
• DEREBOYLULAR Özde ve ARMAN Perçem: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kıbrısla İlgili Verdiği Kararların KKTC ve Türkiye’ye Etkisi, TBB Dergisi Yıl 2018, Sayı 136, http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2018-136-1777 Erişim Tarihi: 29.10.2019.
• Draft Articles On Responsibility Of States for Internationally Wrongful Acts, With Commentaries, Yearbook Of The Internatıonal Law Commıssıon, 2001, Volume II, Part 2, https://legal.un.org/ilc/publications/yearbooks/english/ilc_2001_v2_p2.pdf Erişim Tarihi: 11.11.2019.
• ERKİNER Hakkı Hakan: Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu, Oniki Levha Yayınları, Ankara 2010.
• Hass and Priebke case in 1997, https://ihl-databases.icrc.org/applic/ihl/ihl-nat.nsf/0/83344FFD0508802AC125765B004B9E54 Erişim Tarihi: 20.10.2020.
• HEHIR Aidan: Humanitarian Intervention: An Introduction, Hampshire, Palgrave Macmillan, 2010.
• HOUGHTON N.D. “The Responsibility of the State for the Acts and Obligations of Local De Facto Governments and Revolutionists”, Minnesota Law Review, 1990, s. 253. https://core.ac.uk/download/pdf/217207587 Erişim Tarihi: 20.10.2020.
• Loizidou v. Turkey, Report of the Commission, adopted on 8 July 1993. http://www.hudoc.echr.coe.int Erişim Tarihi: 20.10.2020.
• LOWE Vaughan: International Law, Clarendon Law Series, Oxford: Oxford University Press, 2007.
• Montevideo Convention, https://www.ilsa.org/Jessup/Jessup15/Montevideo%20Convention.pdf Erişim Tarihi: 28.10.2019.
• ÖĞÜT Selman: “Başarısız Devlet Kavramının İncelenmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.19, S.3, Y.2013, s. 163-177;
• PROVOST Rene: International Human Rights and Humanitarian Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2004.
• Report of The Independent International Commission of Inquiry on The Syrian Arab Republic, August 2012. s.22-24, https://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session21/A-HRC-21-50_en.pdf, Erişim Tarihi: 20.01.2020.
• Report of the International Commission of Inquiry on Darfur to the United Nations Secretary-General- Pursuant to Security Council Resolution 1564 of 18 September 2004, Geneva, 25 January 2005, http://www.un.org/news/dh/sudan/com_inq_darfur.pdf, Erişim Tarihi 28.12.2019.
• Report of the Secretary-General pursuant to the statement adopted by the Summit Meeting of the Security Council on 31 January 1992, para. 43 https://www.un.org/ruleoflaw/files/A_47_277.pdf Erişim Tarihi: 21.10.2020.
• Report of the Secretary-General pursuant to the statement adopted by the Summit Meeting of the Security Council on 31 January 1992, An Agenda for Peace Preventive diplomacy, peacemaking and peace-keeping. https://www.un.org/ruleoflaw/files/A_47_277.pdf Erişim Tarihi: 20.10.2020.
• RODENHAUSER Tilman: International Legal Obligations of Armed Opposition Groups in Syria, International Review of Law, 2015:2, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2604522, Erişim Tarihi 28.12.2019.
• ROTBERG Robert I.: State Failure and State Weakness in a Time of Terror, World Peace Foundatıon Brookıngs Instıtutıon Press, Cambridge, Massachusetts, 2003.
• Syria: US ally’s razing of villages amounts to war crimes, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/10/syria-us-allys-razing-of-villages-amounts-to-war-crimes/, October 2015, Erişim Tarihi: 1.1.2020.
• TAŞDEMİR Fatma: “Devlet Merkezli Uluslararası Hukuk Sistemi Ve Devlet Dışı Silâhlı Aktörler”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:56, Mart 2017, ss. 59-85.
• Türkiye – Suriye Sınırında Abd-Pyd İşbirliği, Eylül 2019 Siyaset Dergisi İnternet Yazısı https://siyasetdergisi.com.tr/turkiye-suriye-sinirinda-abd-pyd-isbirligi/, Erişim Tarihi: 25.10.2019.
• YAŞAR Ali: İbni Haldun’a Göre Siyasi Otorite ve Liderlik, Genç Hukukçular Hukuk Okumaları, s.2. http://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/makaleler/birikimlerV/610.pdf, Erişim Tarihi: 20 Aralık 2019.
• Yenişafak, “Güç Kaybeden DEAŞ’den Yeni Strateji”, https://www.yenisafak.com/dunya/guc-kaybeden-daesden-yeni-strateji-2485257, 22 Haziran 2016, Erişim Tarihi 1.12.2019.
• YEŞİLTAŞ Murat ve DURAN Burhanettin: Ortadoğu’da Devlet dışı silahlı Aktörler, Seta Kitapları, İstanbul 2018.
• ZAFER Hamide: Ceza Hukuku Genel Hükümler (TCK m. 1-75), Beta Yayıncılık, 7. Baskı, İstanbul 2019.