Ceza ve İnfaz Kurumlarında Açlık Grevine Müdahale, Hukuka Uygunluk Nedenleri ve AİHM Yaklaşımı

Yıl 2021, Cilt: 79 Sayı: 2, 193 - 238, 30.08.2021

Recep Doğan

https://doi.org/10.30915/abd.978857

Öz

Bu makalede, insan hakları perspektifinden açlık grevinin hukuki niteliği ile ceza ve infaz kurumlarında açlık grevine zor kullanılarak müdahale edilmesinin mümkün olup olmadığı ve ceza sorumluluğunu gerektiren haller Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin yaşam hakkına ve açlık grevine müdahaleye ilişkin kararları ışığında tartışılacaktır. Bu bağlamda, açlık grevine hangi hallerde müdahale edilebileceği, hangi hallerde sınırın aşılmış sayılması gerektiği hukuka uygunluk sebepleri açısından ele alınıp incelenecek, uygulanabilecek hukuka uygunluk nedeninin maddi ve şekli şartlarının sadece iç hukuka göre değil Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları ve Dünya Hekimler Birliği’nin Açlık Grevlerine İlişkin Bildirgesi dikkate alınarak belirlenmesi gerektiği açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Açlık grevi, Yaşam hakkı, Açlık grevine müdahale, Hukuka uygunluk nedenleri, AİHM kararları

Kaynakça

• Akal, Cemal Bali, “İspanya'da Açlık Grevlerinin Doğurduğu Sorunlar” Argumentum, Şubat 1992, Y.2, S.19, s. 291-295.
• Akıncı, Şahin “İrade Muhtariyeti İlkesi ve Şahsiyet Hakları Açısından Ötanazi, Açlık Grevi ve Ölüm Orucu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1998, C.6, S.1-2, Prof. Süleyman Arslan’a Armağan, s.733-766.
• Aşıkoğlu, Eda Demirsoy, “Kişi Dokunulmazlığı Hakkı Bağlamında Rıza Olmaksızın Yapılan Tıbbi Müdahaleler”, TAAD, 2018, Y.9, S.35, s.319-343.
• Boran, Bedia, “Açlık Grevi/Ölüm Orucuna Müdahale Sorunu Tıbbi ve Hukuki Yaklaşım”, Ankara Barosu Dergisi, 2007, Y. 65, S. 3, s. 96-104.
• Cengiz, Serkan, “Mahpusların Açlık Grevi Ve Zorla Besleme Paradoksu Işığında Hekim Sorumluluğu”, TBB Dergisi, 2010, S.88, s.421-438.
• Eren, Mustafa, “Ölüm Oruçları: Yaşamın Kutsallığı ve Direnme Hakkı İkileminde Bir Eylem Tarzı”, MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2017, C.1, S. 15, s.126-141.
• Feinberg, Joel, “Voluntary Euthanasia and the Inalienable Right to Life”, Philosophy and Public, 1978, Y.7, S.2, s.93-123.
• Gürcan, Ertuğrul Cenk, “Ötanazi: Yaşama Hakkı Açısından Bir Değerlendirme”, AÜHFD, 2011, Y.60 S.2, s.255-280.
• Katoğlu, Tuğrul, “Ceza Hukukunda Suçun Mağduru Kavramının Sınırları”, AÜHFD, 2012, Y. 61, S.2, s.657-693.
• Kràlovà, Jana, “What is social death?”, Contemporary Social Science, 2015, C.10, S.3, 235-248.
• Ömeroğlu, Ömer, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında; Hükümlü, Tutuklu Ve Gözaltındakilerin Açlık Grevi, Ölüm Orucu Ve Müdahale Sorunu”, EÜHFD, 2011, C. XV, S. 3-4, s.83-109.
• Önok, Rıfat Murat, “İnsan Hakları ve Türk Ceza Hukuku Açısından, İnfaz Kurumları ve Tutukevlerindeki Açlık Grevlerine Müdahale Etme Yükümlülüğü ve Bunun İhmalinden Doğan Sorumluluk”, İKÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, 2005, C. 4, S. 1-2, s. 135-191.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 10.Baskı, Seçkin, Ankara, 2019.
• Özen, Muharrem/Şahin, Meral Ekici, “Ötanazi”, Ankara Barosu Dergisi, 2010, Y.68, S. 4, s.15-36.
• Öztürk, Bahri/Erdem, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 17.Baskı, Seçkin, 2017.
• Serdaroğlu, Erika Biton, “Ötanazi-Ölme Hakkı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cevdet Yavuz’a Armağan, 2016, C.22, S.3, s.463-491.
• Sevinç, Murat, “Bir İnsan Hakları Sorunu Olarak: Açlık Grevleri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2002, C. 57, S. 1. s.111-135.
• Soyaslan, Doğan, “Türk Hukuk Düzeni ve Açlık Grevi Yapanlara Müdahale Sorunu”, Yargıtay Dergisi, Temmuz 1990, C. 16, S.3, s.269-290.
• Soyaslan, Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8.Baskı, Yetkin, Ankara, 2018.
• Soyer, Ata, “Açlık Grevleri/Ölüm Oruçları, TTB ve Son Tartışmalar”, Türk Tabipleri Birliği Toplum ve Hekim Dergisi, Kasım Aralık 2000, S.6.
• Tanrıkulu, M. Sezgin, “İHAM Kararlarında ve Türk Hukukunda Yaşam Hakkı”, TBB Dergisi, 2006, S.66, s.51-94.
• Taşkın, Ahmet, “Açlık Grevleri ve Hak Arama Hürriyeti”, AÜEHFD, 2003, C.VII, S.3-4, s. 513-556.
• Türk Tabipleri Birliği, “Açlık Grevleri Sırasında Tıbbi Etik İlkeler ve Bunun Pratik Yansımaları” Erişim adresi: https://www.ttb.org.tr/aclik_grev/index.html. Erişim tarihi: 30.03.2021.
• Wellman, Carl, “The Inalienable Right to Life and the Durable Power of Attorney”, Law and Philosophy, 1995, Y.14, S. 2, s.245-269.
• The Queen on the Application of Mrs Dianne Pretty (Appellant) v. Director of Public Prosecutions (Respondent) and Secretary of State for the Home Department (Interested Party), 29 November 2001, [2001] UKHL 61.