Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Klinik Araştırmalarında Kişilik Haklarının Korunması

Yıl 2021, Cilt: 79 Sayı: 3, 33 - 109, 30.07.2021

Ayşe Erol

https://doi.org/10.30915/abd.1041125

Cited By: 1

Öz

Ulusal ve uluslararası bazı kanun ve yönetmeliklerde, geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları klinik araştırmaları sırasında uyulması gereken birçok hüküm bulunmaktadır. Bu hükümlere aykırı davranan ve gönüllü deneklerin kişilik haklarını ihlâl eden araştırmacıların Türk Medenî Kanunumuzda hüküm altına alınmış kişiliği koruyucu davalar ve kişilik hakkı ihlâli sonucu açılabilen davalar ile karşı karşıya kalması kaçınılmazdır. Kişilik hakkı değerleri insan üzerinde geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları klinik araştırmalarıyla ilişkilendirildiğinde, en temel ve ihlâl edilmesi en muhtemel değerler, T.C. Anayasası ve uluslararası sözleşmelerle de güvence altına alınmış olan, yaşam, sağlık ve vücut bütünlüğü değerleridir. Bu doğrultuda çalışmamızda, geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamalarında klinik araştırmaların kişilik hakkı ile ilişkilendirilmesi ve geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamalarının klinik araştırmalarında kişilik haklarının nasıl korunacağı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Tıp, Tamamlayıcı Tıp, Klinik Araştırmalar, Kişilik Hakkı İhlali, Kişiliği Korucuyucu Davalar

Kaynakça

• AKİPEK, Jale/AKINTÜRK, Turgut/ATEŞ, Derya; Türk Medenî Hukuku: Başlangıç Hükümleri: Kişiler Hukuku, C. 1, Yenilenmiş 13. Baskı, İstanbul, 2016.
• AKPANCAR, Serkan/SOLMAZ, İlker/GÜL, Deniz/ÖRSÇELİK, Aydan/ KARASİMAV, Özlem; Proloterapi ve Bilimsel Çalışmalar, Uluslararası Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Kongresi Bildiriler Kitabı, 19-22 Nisan, İstanbul, 2018.
• ANTALYA, Gökhan; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 1, 2. Baskı, İstanbul, 2013.
• ARDA, Berna/ŞAHİNOĞLU PELİN, Serap; “Tıbbi Etik: Tanımı, İçeriği, Yöntemi Ve Başlıca Konuları”, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, C. 48, S. 3, 1995, s. 323-335.
• ARDIÇ, Oğuzhan; Medenî Hukuk, 5. Baskı, Ankara, 2011.
• ARPACI, Abdülkadir; Kişiler Hukuku: Gerçek Kişiler, 2. Baskı, İstanbul, 2000.
• ATTARAN, A.; How Do Patents and Economic Policies Affect Acess To Essential Medicines In Developing Countries?, Health Affairs, 23, no. 3 (2004), s.155-166.
• AVCI, Nilgün; Bebeğime Kavuşurken Destekçim Müzikterapi, Uluslararası Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Kongresi Bildiriler Kitabı, 19-22 Nisan, İstanbul, 2018.
• AYAN, Mehmet; Tıbbî Müdâhelelerden Doğan Hukukî Sorumluluk, Ankara, 1991.
• AYAN, Mehmet/AYAN, Nurşen; Kişiler Hukuku, 6. Baskı, Konya, 2014.
• AYGÖRMEZ UĞURLUBAY, Gülsün Ayhan; “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçuna İlişkin Bazı Tespitler”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:1, Özel Sayı, 2015, s. 165-205.
• AYDIN, Öztürk; Üremeye Yardımcı Tedavi Yöntemlerinden Doğan Hukuki Sorumluluk, İstanbul, 2014.
• AYİTER, Nurşin; “Şahsiyet Hakları Açısından Organ Nakli”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 25, S. 1, 1968, s. 137-144.
• BARTON, John H.; TRIPS and The Global Pharmaceutical Market, Health Affairs, S. 3, 2004, s. 146-154.
• BAYINDIR, Sinan; “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları (TCK. m. 90)” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 24, S. 1, Haziran 2018, s. 77-121.
• BAYRAKTAR, Köksal; “Tıp Etik Kurallarının Hukuka Etkisi”, V. TürkAlman Tıp Hukuku Sempozyumu: Tıp Ceza Hukukunun Güncel Sorunları, Ankara, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2008, s. 20-33.
• BOZ, Ahmet; Kişisel Verilerin Korunması: Türkiye, ABD ve AB Örnekleri, Yüksek Lisans Tezi, Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü Güvenlik Stratejileri ve Yönetimi A.B.D., Ankara 2014.
• BOZAT, Ramazan; Gen Analizlerinde Kişilik Haklarının Korunması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2017 (Gen Analizleri).
• BOZAT, Ramazan; “Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü”, Fatih Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Seçkin Yayınları, C. 2, S. 2, 2014, s. 91-108 (Aydınlatma).
• ÇARKÇI, Nurten/KARPUZCU, Nuray; Fibromiyalji Tanılı Yetişkinlerde Islak Kupa Terapisi (Hacamat) Uygulamasının Ağrı Üzerindeki Etkisi, Uluslararası Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Kongresi Bildiriler Kitabı, 19-22 Nisan, İstanbul, 2018.
• ÇELİK, Ahmet Çelik; “Bedensel Zararlar Nedeniyle Tazminat”, s.1-28, (http://www.tazminathukuku.com/arastirma-yazilari/bedensel-zararlarnedeniyle tazminat.htm) (E.T.: 25.08.2019).
• ÇOBANOĞLU, Nesrin; “Tıbbi Araştırma ve Yayın Etiği”, ÜNAK 03 Bildiriler Bilgiye Erişimde Değişen Yollar ve II. Tıbbi Bilgi Yönetimi ve Teknolojileri Sempozyumu, Ankara, s. 163-175 (https://docplayer.biz.tr/7127726-Tibbi-arastirma-ve-yayin-etigi-nesrin-cobanoglu-etiksiz-bilimkordur-bilimsiz-etik-bostur.html) (E.T.: 25.08.2019).
• DELANDA, Bertha; “The Belmont Report: History, Principles and Application”, May 2009 http://web.stanford.edu/dept/DoR/compliance/hs/staff_member_edu/2009_05_Belmont.pdf (E.T.: 25.08.2019).
• DEMİR, Mehmet; “Hekimin Sözleşmeden Doğan Sorumluluğu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 57, S. 3, 2008, s. 225-252 (Hekim).
• DEMİR, Mehmet; “İlaç Zararlarından Üreticinin, Eczacının ve Hekimin Sorumluluğu”, II Sağlık Hukuku Kurultayı, 7-8 Kasım, Ankara, s. 329-360 (İlaç).
• DEUTSCH, Erwin; Das Recht der Klinischen Forshung am Menschen, Bern, 1979.
• DOĞAN, Cahid; “Gen Analizleri ve Şahsiyet Haklarının Korunması”, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Hukuku Dergisi, Genetik Teşhisler ve Hukuki Sorunlar Özel Sayısı, C.2, S.4, Legal Yayınları, 2013, s.111-160 (Gen Analizleri).
• DOĞAN, Cahid; İnsan Üzerinde Deney ve Tedavi (İyileştirme) Amaçlı Deneme Suçları, iç: İlaç ve Tıp Alanında Ceza Hukuku, Etik ve Tıbbî Sorunlar Sempozyumu, İstanbul, 2008, s. 93–114 (Deney).
• DOĞAN, Murat/ÜNAL, Akın; İnsanlar Üzerinde İlaç Deneyleri ve Ortaya Çıkan Hukuki Sorunlar, Erciyes Üniversitesi I. Sağlık Hukuku Sempozyumu: İlaç 112 Hukuku, 8-9 Mayıs 2009, Kayseri, s. 151-168.
• DURAL, Mustafa/Öğüz, Tufan: Kişiler Hukuku, C. 2, 18. Baskı, İstanbul, 2017.
• DURDU, Hüseyin; Sağlık Mesleğinde Hukukî Sorumluluk, İzmir, 1986.
• EDİSAN, Zehra/AKSOY, Şahin; “Genetik Uygulamalar Özelinde Bilmeme Hakkı”, Türkiye Klinikleri, 15, 2007, s. 153-159.
• EKİCİ ŞAHİN, Meral; Klinik Araştırmalardan Doğan Cezai Sorumluluk, iç: VIII. Türk-Alman Tıp Hukuku Sempozyumu, 7-8 Ekim 2011, Ankara, 2012, s. 473 – 506.
• EREN, Fikret; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 22. Baskı, Ankara, 2017 (Borçlar).
• ERLÜLE, Fulya; Türk Borçlar Kanunu’na Göre Bedensel Bütünlüğün İhlalinde Manevî Tazminat, 2. Baskı, Ankara, 2015.
• ERMAN, Barış; Ceza Hukukunda Tıbbî Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu, Ankara, 2003.
• EROL (SARIYEV), Ayşe; Alternatif Tıbbî Yöntemlerden Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk, Ankara, 2015.
• ERSOY, Süleyman/BENLİ, Ali Ramazan; Kupa Tedavisinin Ağır Metal Düzeylerine Etkisinin Araştırılması: Ön Sonuçlar, Uluslararası Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Kongresi Bildiriler Kitabı, 19-22 Nisan, İstanbul, 2018.
• ERTİN, Hakan/TEMEL, M. Kemal; “İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik–Yasal Metinler” Anadolu Kliniği, C. 21, S. 3, 2016, s. 223-234.
• GÖKCAN, Hasan Tahsin; Tıbbi Müdahaleden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk, 1. Baskı, İstanbul 2013.
• GÖKTÜRK, Hüseyin Avni; Türk Medenî Hukuku: Şahsın Hukuku, 3. Baskı, Ankara, 1963.
• GÖKYAYLA, K. Emre; Destekten Yoksun Kalma Tazminatı, Ankara, 2004.
• GÜLEL, İlhan; “Tıbbi Müdahale Sözleşmesine Uygulanacak Hükümler”, TAAD, C. 1, S. 5, 2011, s. 585-644.
• GÜNDÜZ O./DEMİRDAĞ H.; Üreter Taşı Operasyonunda Hipnoanestezi, Uluslararası Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Kongresi Bildiriler Kitabı, 19-22 Nisan, İstanbul, 2018.
• HAKERİ, Hakan; İnsan Üzerinde Deney–Deneme ve Ceza Sorumluluğu, iç: II. Sağlık Hukuku Kurultayı, 7-8 Kasım 2008, Ankara, 2009, s. 299 – 327 (İnsan Üzerinde Deney).
• HAKERİ, Hakan; Tıp Hukuku, 21. Baskı, Ankara, 2020 (Tıp Hukuku).
• HATIRNAZ EROL, Gültezer; Özel Hastanelerin Hukuki Sorumluluğu ve Hasta Hakları, 2. Baskı, Ankara 2009.
• HELVACI, Serap; Gerçek Kişiler, Legal Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2010 (Gerçek Kişiler).
• HELVACI, Serap; Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar, İstanbul, 2001(Koruyucu Davalar).
• İMRE, Zahit; Şahsiyet Hakkının Korunmasına İlişkin Genel Esaslar, Özellikle İsim Hakkı ve İsim Hakkının Korunması, A. Recai Seçkin Armağanı, 1974.
• İNCİ, Osman; “Bilimsel Yayın Etiği İlkeleri, Yanıltmalar Yanıltmaları Önlemeye Yönelik Öneriler”, Türk Tıp Dizini-Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık 7. Ulusal Sempozyum, 2009, s. 69-90.
• KASAPÇOPUR, Özgür; “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği”, Cerrahpaşa Tıp Dergisi, C. 38, S. 4, 2007, 161-165.
• KARA KILIÇARSLAN, Seda; “Klinik İlaç Araştırmalarından Doğan Sorumluluk”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 3, 2011, s. 285-310.
• KARAYALÇIN, Yaşar; “Türk Hukukunda Şeref ve Haysiyetin Korunması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 1, 1962, s. 251-275.
• KAVAKLI, Kaan; “Klinik İlaç Araştırmalarında Araştırmacı ve Sorunları”, Klinik Araştırmalar Kitabı, Bilimsel Tıp Yayınevi, Ankara, 2006, s. 141-147.
• KAYA, Mine; “Telekomünikasyon Alanında Kişilik Haklarının Korunması”, Ankara Barosu Dergisi, S. 2010/4, Yıl:68, s. 279-334.
• KAYIHAN, Şaban; Medeni Hukuk Bilgisi, Ankara, 2009.
• KAYIHAN, Şaban/ÜNLÜTEPE, Mustafa; Medeni Hukuka Giriş ve Türk Medeni Kanunu’nun Başlangıç Hükümleri, Ankara, 2019.
• KAZANCI, Bedriye Eker; “Kişilerin İzinsiz Görüntülerinin Alınmasının TCK. m. 134 Çerçevesinde Korunması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, 2007, s. 131-164.
• KILIÇOĞLU, Ahmet; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 22. Baskı, Ankara, 2018 (Borçlar).
• KILIÇOĞLU, Ahmet; Şeref, Haysiyet ve Özel Yaşama Basın Yoluyla Yapılan Saldırılardan Hukuksal Sorumluluk, 3.Baskı, Ankara, 2008 (Haysiyet).
• KILINÇ, Doğan; “Anayasal Bir Hak Olarak Kişisel Verilerin Korunması”, AÜHFD, C.61, S.3, 2012, s. 1089-1169.
• KIZILARSLAN, Hakan; Ceza Muhakemesi Adli Tıp ve Adli Bilimlerde Vücudun Muayenesi ve Örnek Alma, Ankara, 2007.
• KOÇYİĞİT, Abdurrahim; “Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları” üzerine”, Hayat Sağlık ve Sosyal Bilimler Dergisi, S. 17, 2018, s. 62-69.
• KORKMAZ, İbrahim; “Kişisel Verilerin Korunması Hakkında Bir Değerlendirme”, TBB Dergisi, 2016, S.124, s. 81-152.
• KÖPRÜLÜ, Bülent; Medenî Hukuk: Genel Prensipler Kişinin Hukuku, 2. Baskı, İstanbul, 1984.
• OĞUZ, Yasemin; “Etik Kurullar”, Etik Bunun Neresinde!, Ankara Tabip Odası Yayınları, Ankara 1997, s.169-174.
• OĞUZMAN, M. Kemal/BARLAS, Nami; Medeni Hukuk, 23. Baskı, İstanbul, 2017.
• OĞUZMAN, M. Kemal/SELİÇİ, Özer/OKTAY, Saibe; Kişiler Hukuku, 16. Baskı, İstanbul, 2016.
• OĞUZMAN, M. Kemal/ÖZ, M. Turgut; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 2, 10. Baskı, İstanbul, 2013.
• OĞUZOĞLU, Hüseyin Cahit; Medeni Hukuk: Şahsın Hukuku, 4. Baskı, Ankara, 1958.
• OKTAY, Gonca; Kişilik Haklarının Korunması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya, 2011.
• ORENTLİCHER, Hall Bobinski; “Medical Lıability and Treatment Relationships”, Austın, Boston, Chıcago, New York, The Netherlands, 2008.
• OZANOĞLU, Hasan Seçkin; “Hasta ve Gönüllü Hakları Açısından İlaç Araştırmalarında Hukuki Sorumluluk”, Ankara Barosu: II. Sağlık Hukuku Kurultayı, Ankara Barosu Yayınları, Ankara 7-8 Kasım 2008, 379-386.
• ÖRNEK BÜKEN, Nüket; “Klinik Araştırma Etik Kurulları”, Klinik Araştırma Etik Kurulları Üzerine Görüş ve Öneriler, Türkiye Biyoetik Derneği, 2007, s. 1-21.
• ÖZAY, Merter; Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahalelerde Hekimin Hukuki Sorumluluğu, 1. Baskı, Ankara 2006, s. 59.
• ÖZBAY, Latif/ÖZER ÜNAL, Durişehvar; “Klinik Araştırmalarda Etik: Biyoeşdeğerlik Çalışmaları Ve Etik Uygulamalar”, Türkiye Biyoetik Derneği VI. Tıp Etiği Kongresi “Biyoetikte Yeni Ufuklar” Bildiri Özetleri Kitabı, İstanbul, 2010, https://docplayer.biz. tr/373050-Turk-ye-b-yoet-k-derne-vi-tip-et-kongres.html (E.T.: 26.08.2019).
• ÖZBEK, Veli Özer/KANBUR, Mehmet Nihat/DOĞAN, Koray/ BACAKSIZ, Pınar/TEPE, İlker; Türk Ceza Hukukunda Özel Hükümler, 9. Baskı, Ankara, 2015.
• ÖZCAN BÜYÜKTANIR, Burcu G.; İlaç Patenti Sahibinin İlaç Kullanımına Bağlı Zararları Tazmin Yükümlülüğü, Ankara Barosu Dergisi, 2012/2, s.123-147.
• ÖZDEMİR, H. Gökçe; Roma ve Türk Hukukunda Vekâletsiz İş Görme, Ankara, 2001.
• ÖZEL, Çağlar; “Medeni Hukuk Açısından Ölüm Anının Belirlenmesi ve Ceset Üzerindeki Hakka İlişkin Bazı Düşünceler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 51, S. 1, 2002, s. 43-77.
• ÖZGÜL, Mehmet Emin; “İnsan Üzerinde Ücret Karşılığı Bilimsel Amaçlı İlaç Denemesi Yapılmasının Hukuka Aykırılığı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, C. 19, Özel Sayı-2017, s. 837-855 (İlaç Denemesi).
• ÖZGÜL, Mehmet Emin; Yeni Tıbbî Yöntemlerin Hukuka Uygunluğu, İstanbul, 2010 (Yeni Tıbbî Yöntemler).
• ÖZGÜR, Çiçek; “İnsanlar Üzerinde İlaç Klinik Araştırmaları”, Ankara Barosu Sağlık Hukuku Digestası, Ankara Barosu Yayınları, S. 2, Yıl: 2, 2012, s. 181-202.
• ÖZKAN, Hasan/AKYILDIZ, Sunay; Hasta-Hekim Hakları ve Davaları, 2. Baskı, Ankara, 2012.
• ÖZSUNAY, Ergun, “Alman ve Türk Hukuklarında Hekimin Hastayı Aydınlatma Ödevi ve İstisnaları”, Türk Hukukunda Hekimin Hukuk ve Cezai Sorumluluğu, MHAUM Sorumluluk Hukukundaki Yeni Gelişmeler V. Sempozyumu, Ankara 12/13 Mart 1982, İstanbul 1983 (Alman ve Türk Hukuku).
• ÖZSUNAY, Ergun; Gerçek Kişilerin Hukukî Durumu, 4. Baskı, İstanbul, 1979 (Gerçek Kişiler).
• ÖZTAN, Bilge; Medenî Hukuk’un Temel Kavramları, 25. Baskı, Ankara, 2007 (Medenî Hukuk).
• ÖZTAN, Bilge; Şahsın Hukuku Hakiki Şahıslar, 9. Baskı, Ankara, 2000 (Şahsın Hukuku).
• ÖZTÜRKLER, Cemal; Hukuk Uygulamasında Tıbbi Sorumluluk, Teşhis, Tedavi ve Tıbbi Müdahaleden Doğan Tazminat Davaları, 2. Baskı, Ankara, 2006.
• PENNİNG, Randolph; “Rechtsmedizin Systematisch”, Unimed Verlag, Bremem-London- Boston, 2006.
• PETEK, Hasan; “Çocuklar Üzerinde İlaç Araştırmaları Yapılması”, Legal Hukuk Dergisi, C. 5, S. 49, 2007, s. 45-81 (İlaç Araştırmaları).
• PETEK, Hasan; “Güzelleştirme Amaçlı Estetik Ameliyatlardan Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.8, S.1, 2006, s. 177-239 (Estetik Ameliyat).
• PETEK, Hasan; İlaç Üreticisinin Hukuki Sorumluluğu, Ankara, 2009 (İlaç Üreticisi).
• PETEK, Hasan; Sağlık Hukuku, Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2859, Eskişehir, 2013 (Sağlık).
• POLAND, Susan Cartier; Landmark Legal Cases in Bioethics, National Referance Center for Bioethics Literature, Kennedy Institute of Ethics Journal 7.2 (1997) 191-209.
• ROSENAU, Henning; “Rıza Gösterme Ehliyetine Sahip Olmayanlarda Aydınlatma ve Rıza”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, TürkAlman Tıp Hukuku Sepozyumu, C.3, S. 2, 2006, s. 49-59.
• SEROZAN, Rona; “Kişilik Hakkının Korunmasıyla İlgili Bazı Düşünceler”, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, 14. Sayıdan Aynı Baskı, 1978, s. 93-112.
• SİMONUS, A.; Sahsiyet Hakları, (Çev: Fikret Arık), Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.10, S.1, 1955, s. 186-198.
• SOMER, Pervin/VATANOĞLU, E. Elif; “Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik Çerçevesinde Etik Kurullar”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan Özel Sayısı, C. 19, S. 2, 2013, s. 381- 396.
• ŞAHİN, Ayşenur; “Vücut Bütünlüğünün İhlalinden Doğan Zarar ve Tazmini”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 2, 2011, s. 123-165.
• SAVAŞ, Halide; Yargıya Yansıyan Tıbbî Müdâhale Hataları Tıbbî Malpraktis- Tıbbî Davaların Seyri ve Sonuçları, 3.Baskı, Ankara, 2013.
• ŞEKERCİ, Betül; “Aromaterapi ve Koku: Etki Farmakolojik mi Psikolojik mi?”, Hayat Sağlık ve Sosyal Bilimler Dergisi, S. 17, 2018, s. 52-55.
• ŞENOCAK, Zarife; Özel Hukukta Hekimin Sorumluluğu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No. 529, Ankara, 1998 (Hekim).
• ŞENOCAK, Zarife; Küçüğün Tıbbi Müdahaleye Rızası, AÜHFD, C. 50, S.4, 2001, s.65-80 (Rıza).
• ŞİMŞEK, Oğuz; Anayasa Hukukunda Kişisel Verilerin Korunması, İstanbul, 2008.
• TANDOĞAN, Haluk; “Şahsiyetin Akit Dışı İhlallere Karşı Korunmasının İşleyiş Tarzı ve Basın Yoluyla Olan İhlallere Karşı Özel Hayatın Korunması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XX, S. 1-4, 1963, s.1-36 (Şahsiyet).
• TAYLAN, Edibe; “Klinik İlaç Araştırmalarında Destekleyici ve Sorunları”, Klinik Araştırmalar Kitabı, Ed. Hamdi Akan, Ankara, Bilimsel Tıp Yayınevi, 2006, s. 155-166.
• TEKİNAY, Selahattin Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Haluk/ALTOP, Atilla; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, İstanbul, 1993.
• TEKİNAY, Selâhattin Sulhi; Medenî Hukuka Giriş Dersleri, 4. Baskı, İstanbul, 1984.
• TÜFEK, Ömer Faruk; Basın Yoluyla Kişilik Haklarının İhlâli ve Bu İhlâle Karşı Özel Hukuk, Ceza Hukuku ve İ.H.A.S. Koruması, 2. Baskı, Ankara, 2007.
• ULUOĞLU, Canan; “Araştırma Etiği”, Türk Tıp Dizini-Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık 7. Ulusal Sempozyum, 2009, s. 47-52 https://docplayer.biz.tr/22242888-Arastirma-etigi-canan-uluoglu.html (E.T.:26.08.2019).
• ÜLMAN, Yeşim Işıl; “Yaşamın Başlangıcı ve Sonu ile İlgili Etik Sorunlar”, Tıp Tarihi ve Tıp Etiği Ders Kitabı, İstanbul Üniversitesi: 4711 Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, No: 00249, İstanbul Üniversitesi Matbaası, 2007, s. 207-215.
• VATANOĞLU, Elif; “Günümüzde Tıp Bilimindeki Etik İlkeler”, Sağlık Alanında Etik ve Hukuk Uluslararası Sempozyumu, İstanbul, 2008, s.17-25.
• VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet; Türk Medenî Hukuku: Şahsın Hukuku, 6. Baskı, C. I, İstanbul, 1963.
• YARIŞ, Ersin; “Molekülden İlaca Ama Bitkiden Nereye?” Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Ana Bilim Dalı, Tıbbın Alternatifi Olmaz Geleneksel, Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarına Hekim Yaklaşımı, Türk Tabipleri Birliği Sempozyum Bildiri Kitabı, 28-29 Mayıs, İstanbul 2016.
• YAVUZ İPEKYÜZ, Filiz; Türk Hukukunda Hekimlik Sözleşmesi, İstanbul, 2006.
• YENERER ÇAKMUT, Özlem; Tıbbî Müdâhaleye Rızanın Ceza Hukuku Açısından İncelenmesi, İstanbul, 2003.
• YETKİN, Ömer Faruk; “Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Hakkında Genel Bir Değerlendirme” Hayat Sağlık ve Sosyal Bilimler Dergisi, S. 17, 2018, s. 26-31.
• YILDIRIM, Gülay/KADIOĞLU, Selim; “Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramları”, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, C. 29, S. 2, 2007, s. 75-84.
• YÜKSEL, Hilal; Kişilik Hakkı İhlali Kapsamında İnsan Üzerinde Yapılan Deneyler ve Hukuki Sonuçları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2015.
• YÜZER, Dilara; 1982 Anayasası’nda Basın Özgürlüğü Karşısında Kişilik Hakkı ve Korunması, Ankara, 2013.
• ZEVKLİLER, Aydın/GÖKYAYLA, Emre; Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, İstanbul, 2020.
• ZEVKLİLER, Aydın/ACABEY, M. Beşir /GÖKYAYLA, K. Emre; Medeni Hukuk, 6. Baskı, Ankara, 2000.
• ZEVKLİLER, Aydın; Kişiler Hukuku: Gerçek Kişiler, Ankara, 1981.