Adli Kontrol Tedbiri Kapsamında Konutunu Terk Etmeme Yükümlülüğü: Ev Hapsi

Yıl 2022, Cilt: 80 Sayı: 2, 101 - 187, 08.07.2022

Berna Ayşen Yılmaz

https://doi.org/10.30915/abd.1141942

Öz

Ev hapsi (konutunu terk etmemek) 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda koruma tedbiri olarak düzenlenen adli kontrol tedbiri altında şüpheli veya sanık tarafından uyulması gereken bir yükümlülük çeşidi olarak öngörülmüştür. Ev hapsi; kişinin kaçması veya saklanması ya da delilleri yok etmesi, gizlemesi veya değiştirmesi ya da tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapma girişiminde bulunmasını engellemek amacıyla uygulanmaktadır. Ancak tutuklama tedbirinin olumsuz sonuçlarını bertaraf etmek üzere bu tedbirde denetim ve gözetim tutukevi veya ceza infaz kurumunda değil, şüpheli ya da sanığın konutunda gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmada ev hapsi yükümlülüğünün şartları, ne şekilde uygulama alanı bulduğu ve hukuki sonuçları Türk mahkemelerinin ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin verdiği kararlar ışığında değerlendirilecek; yükümlülükle ilgili hukukumuzda eksik olan hususlar irdelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Adli Kontrol, Ev Hapsi, Konutu Terk Etmemek, Tutuklama, Elektronik Takip

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı. İsveç Elektronik İzleme Sistemi Çalışma Ziyareti Raporu. Stockholm: Eylül 2009.
• Akipek, Jale G., Turgut Akıntürk ve Derya Ateş Karaman. Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku C. 1. 8. Baskı. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2011.
• Aldemir, Hüsnü. Hürriyeti Kısıtlayan Koruma Tedbirleri (Yakalama, Gözaltına Alma, Tutuklama ve Adli Kontrol). 3. Baskı. Ankara: Adalet Yayınevi, 2018.
• Artuk, Mehmet Emin ve Esra Alan Akcan. “Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçu (TCK m. 116).” Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 21, no. özel sayı (2019): 2703-2728.
• Black, Matt and Russell G. Smith. “Electronic Monitoring in the Criminal Justice System.” Australian Institute of Criminology, no. 254 (May, 2003): 1-6.
• Centel, Nur ve Hamide Zafer. Ceza Muhakemesi Hukuku. 16. Baskı. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2019.
• Centel, Nur. “Yeni Ceza Muhakemesi Yasası’nda Adli Kontrol-Tutuklama-Yakalama ve Haksızlıkların Tazminatla Giderilmesi.” Doç. Dr. Mehmet Somer’in Anısına Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, no. özel sayı (2006): 841-877.
• Çetin, Soner Hamza. Türk Ceza Hukukunda Elektronik İzleme. Ankara: Adalet Yayınevi: 2020.
• Çınar, Ali Rıza. Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçları. Ankara: Turhan Kitabevi, 1999.
• Demirbaş, Timur. İnfaz Hukuku (Özellikle Cezaevlerinin Tarihçesi, Uluslararası Belgelerle Karşılaştırmalı Olarak Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazı ve Ceza İnfaz Kurumlarının İdaresi). 6. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2019.
• Demirtaş, Soner. “Elektronik Cihazların Kullanılması Suretiyle Şüpheli, Sanık veya Hükümlülerin Toplum İçinde İzlenmesi.” Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 19, no. 3-4 (2015): 23-55.
• Erdoğan, İhsan ve A. Dilşad Keskin. Türk Medeni Hukuku (Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku. 2. Baskı. Ankara: Gazi Kitabevi, 2019.
• Esen, Egemen. “Would You Mind Taking the Necessary Action as a Court of Assize? –Case of Şahin Alpay v. Turkey (Appl. No. 16538/17).” Fasikül Hukuk Dergisi 11, no. 111 (Şubat, 2019): 129-136.
• Gökcen, Ahmet, Murat Balcı, M. Emin Alşahin ve Kerim Çakır. Ceza Muhakemesi Hukuku. 5. Baskı. Ankara: Adalet Yayınevi, 2021.
• Graf, Jürgen Peter. “StPO § 116 Aussetzung des Vollzugs des Haftbefehls.” In Karlsruher Kommentar zur Strafprozessordnung mit GVG, EGGVG und EMRK, heruasgegeben von Rolf Hannich, Rn. 1-35. München: C.H.Beck, 2019.
• Güler, Zafer. “Elektronik İzleme Sistemlerinin Farklı Ülkelere Göre İncelenmesi.” içinde Türkiye’de Denetimli Serbestlik 10. Yıl Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı “Uluslararası Yaklaşımlar”, Editör Deniz Özyörük, 206-213. İstanbul: Atalay Matbaacılık, 2016.
• Hochmayr, Gudrun. “Elektronisch überwachter Hausarrest - Gegenwart und Zukunft in Deutschland und Österreich.” Neue Zeitschrift für Strafrecht 33, (2013): 13-19.
• Illert, Haike. Aspekte einer Implementierung des elektronisch überwachten Hausarrests in das deutsche Recht Band 1. Göttingen: Cuvillier Verlag 2005.
• Karadağ, Muzaffer. “Adli Kontrol Düzenlemesi, İnfaz Hakimliği, Karşılaşılan Sorunlar, Çözüm Önerileri.” Fasikül Hukuk Dergisi 4, no. 32 (Temmuz, 2012): 25-29.
• Kaya, Abdülkadir. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Özgürlük ve Güvenlik Hakkı.” Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10, no. 125-126 (Ocak-Şubat, 2015): 55-84.
• Kaya Göçmen, Özen. “Adli Kontrol Koruma Tedbirinin İnsan Hakları Işığında Değerlendirilmesi.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 65, no. 4 (Aralık, 2016): 1749-1814. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001847.
• Keskin Kiziroğlu, Serap. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu. Ankara: Adalet Yayınevi, 2010.
• Koca, Mahmut. “Tutuklamada Oranlılık İlkesi Çerçevesinde 2002 CMUK Tasarısının ‘Adli Kontrol’ Tedbirinin Değerlendirilmesi.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 5, no. 2 (2003): 109-142.
• Koca, Mahmut. “Temyiz Yolunda Davaya Katılma.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, no. 18 (2014): 1-28.
• Koç, Ziya. “Elektronik İzleme ile Hapis Cezasının Konutta Çektirilmesi.” Ankara Barosu Dergisi, no. 2 (2013): 173-220.
• Korkmaz, Fulya. “Adli Kontrol.” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1, no. özel sayı (2015): 521-542. https://doi.org/10.21492/inuhfd.239911.
• Krauß, Matthias. “StPO § 116 Aussetzung des Vollzugs des Haftbefehls.” In Beckok StPO mit RİStBV und MiStra, herausgegeben von Jürgen Peter Graf, Rn. 1-28. München: C.H.Beck, 2020.
• Kunter, Nurullah, Feridun Yenisey ve Ayşe Nuhoğlu. Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku. 16. Baskı. İstanbul: Beta Yayıncılık, Kasım 2006.
• Lilly, J. Robert and Richard A. Ball. “A Brief History of House Arrest and Electronic Monitoring.” Northern Kentucky Law Review 13, no. 3 (1987): 343-374.
• Maes, Eric, Benjamin Mine, Caroline De Man ve Rosamunde Van Brakel. “Belçika’da Elektronik İzlemenin Tutuklama Çerçevesinde Ceza İnfaz Kurumlarının Kalabalıklaşmasına Bir Çözüm Olup Olmayacağı Konusunda Düşünme.” Çevirenler İbrahim Usta ve Burhan Alıcı, Adalet Dergisi, no. 45 (2013): 36-62.
• Oğuzman, M. Kemal, Özer Seliçi ve Saibe Oktay Özdemir. Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler). 16. Baskı. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2016.
• Okuyucu Ergün, Güneş. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçu. Ankara: Çakmak Yayınevi, 2010.
• Özbek, Veli Özer, Koray Doğan ve Pınar Bacaksız. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. 14. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2019.
• Özbek, Veli Özer, Koray Doğan ve Pınar Bacaksız. Ceza Muhakemesi Hukuku. 12. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2019.
• Özdemir, Süleyman Emre. Ceza Muhakemesinde İtiraz Kanun Yolu. Ankara: Adalet Yayınevi, 2018.
• Özen, Mustafa. Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi, 2017.
• Özgüven, A. Duygu. ‘Ceza Muhakemesi Kanunu Çerçevesinde “Adli Kontrol.”’ Türkiye Barolar Birliği Dergisi, no. 81 (2009): 1-42.
• Öztan, Bilge. Medeni Hukukun Temel Kavramları. 35. Baskı. Ankara: Turhan Kitabevi, 2011.
• Öztürk, Bahri, Behiye Eker Kazancı ve Sesim Soyer Güleç. Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri. 2. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2017.
• Öztürk, Bahri, Durmuş Tezcan, Mustafa Ruhan Erdem, Özge Sırma Gezer, Yasemin F. Saygılar Kırıt, Esra Alan Akcan, Özdem Özaydın, Efser Erden Tütüncü, Derya Altınok Villemin ve Mehmet Can Tok. Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku. 13. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2019.
• Öztürk, Bahri. “Adli Kontrol.” Fasikül Hukuk Dergisi 13, no. 15 (Şubat, 2011): 6-9.
• Pekel Uludağlı, Nilay. “Hükümlülerin Denetiminde ve Topluma Kazandırılmasında Yeni Bir Yöntem Olarak Elektronik İzleme.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 61, no. 4 (2012): 1337-1368. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001692.
• Rush, Fred L.. “Deinstitutional Incapacitation: Home Detention In Pre-Trial and Post-Conviction Contexts.” Northern Kentucky Law Review 13, no. 3 (1987): 375-408.
• Seebode, Manfred. Der Vollzug der Untersuchungshaft. Berlin: Walter de Gruyter Verlag, 1985.
• Sırma Gezer, Özge ve Yasemin F. Saygılar Kırıt. “Adli Kontrol.” İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15, no. 1-2 (Ocak-Şubat, 2016): 705-717.
• Sokullu Akıncı, Füsun. “Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar ve Alternatif Ceza Yaptırımları.” Yeni Türkiye Dergisi, no. yargı reformu özel sayısı (Temmuz-Ağustos, 1996): 679-689.
• Soyaslan, Doğan. “Adli Kontrol.” Prof. Dr. Füsun Sokullu Akıncı’ya Armağan, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 71, no. özel sayı (2013): 1109-1117.
• Soyer Güleç, Sesim. “Tutuklamaya İlişkin Temel Sorunlar ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Güncel Kararları Çerçevesinde Adli Kontrol Konusunda Bazı Tespit ve Değerlendirmeler.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, no. 98 (2012): 25-74.
• Şahin, Cumhur ve Neslihan Göktürk. Ceza Muhakemesi Hukuku – I. 10. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2019.
• Şahin, Cumhur. Ceza Muhakemesi Kanunu Gazi Şerhi. 1. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2005.
• Şentuna, Mustafa Tarık. Öğreti ve Yargı Kararları Işığında Ulusal ve Ulus Üstü İnsan Hakları, Anayasa ve Ceza Yargılaması Hukuku Açısından Tutuklama ve Adli Kontrol. 3. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2014.
• Tabak, Bahadırhan. “Tutuklamaya Alternatif Bir Koruma Tedbiri ‘Adli Kontrol.’ ” İstanbul Barosu Dergisi 89, no. 2 (2015): 470-501.
• Taştan, Mehmet. Açıklamalı İçtihatlı Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davaları. Ankara: Adalet Yayınevi, 2019.
• Tekin, Abdurrahman. “Adli Kontrol Tedbirleri.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, no. 32 (Ekim, 2017): 283-313.
• Tezcan, Durmuş. “Kişi Özgürlüğünü Korumak İçin Adli Kontrol Seçeneklerinin Tutuklama Koruma Tedbirinin Önüne Geçmesi Zorunluluğu.” Fasikül Hukuk Dergisi 4, no. 32 (Temmuz, 2012): 11-12.
• Tezcan, Durmuş, Mustafa Ruhan Erdem ve R. Murat Önok. Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku. 13. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2016.
• Toroslu, Nevzat ve Metin Feyzioğlu. Ceza Muhakemesi Hukuku. 17. Baskı. Ankara: Savaş Yayınevi, 2017.
• Ünver, Yener ve Hakan Hakeri. Ceza Muhakemesi Hukuku (3 Cilt), C. 2. 15. Baskı. Ankara: Adalet Yayınevi, 2019.
• Wiseman, Samuel R.. “Pretrial Detention and the Right to Be Monitored.” The Yale Law Journal 123, no. 5 (March, 2014): 1344-1404.
• Yavuz, Hakan A.. Ceza İnfaz Sistemi ve Denetimli Serbestlik. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2018.
• Yenisey, Feridun ve Ayşe Nuhoğlu. Ceza Muhakemesi Hukuku. 7. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2019.
• Yetgin, Feridun. Şemalı Pratik İnfaz Hukuku El Kitabı (Açıklamalı-İçtihatlı) (Karar, Müzekkere ve Dilekçe Örnekleri). 2. Baskı. Ankara: Adalet Yayınevi, 2018.
• Yıldırım, Zeki. “Türk İnfaz Hukukunda Kısa Süreli Hapis Cezalarının Özel İnfaz Usulleri.” Ceza Hukuku Dergisi 13, no. 38 (Aralık, 2018): 146-192.
• Yıldırım, Nilay ve Asaf Varol. “Türkiye ve Dünya’da Elektronik İzleme Yöntemleri ve Elektronik İzlemede Kullanılan Cihazlar Üzerine Bir Araştırma.” içinde Türkiye’de Denetimli Serbestlik 10. Yıl Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı “Uluslararası Yaklaşımlar”, Editör Deniz Özyörük, 195-205. İstanbul: Atalay Matbaacılık, 2016.
• Yıldız, Volkan. “5271 Sayılı CMK Kapsamında Adli Kontrol ve Şartları.” Ceza Hukuku Dergisi 6, no. 15 (Nisan, 2011): 131-148.
• Yılmaz, Zekeriya. “Adli Kontrol.” Ankara Barosu Dergisi, no. 1 (2006): 33-63.
• Yurtcan, Erdener. Ceza Yargılaması Hukuku. 16. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2019.