Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesinin Tutukluluğun Resen İncelenmesi Ve Tutukluluğa Karşı Yargısal Başvurunun Yürütülme Şekli İçtihadının Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı Bakımından Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 80 Sayı: 3, 503 - 537, 25.08.2022

Gülce Ecem Uçar

Öz

Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, bireylerin irade ettiği biçimde hareket edebilmesi özgürlüğünü devletin keyfi müdahalelerine karşı güvence altına alır. 1982 Anayasası’nın 19. maddesi ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 5. maddesi ve birçok uluslararası belgede korunan hakkın en önemli istisnalarından biri tutukluluktur. Tutukluluk kararının verilmesinde ve devam ettirilmesinde keyfiyetin önlenmesi, böylelikle kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlal edilmemesi için tutukluluğa karşı yargısal başvuru ve tutukluluğun resen incelenmesi güvencelerinin tanınması gerekmektedir. Çalışmada, tutukluluğa itiraz, tahliye talebi ve tutukluluğun incelenmesi kurumlarına başvurunun dosya üzerinden mi duruşmalı olarak mı yapılması gerektiği sorusuna, iç hukukumuzdaki düzenlemeler ile tarafı olduğumuz AİHS hükümleri karşılaştırılarak, cevap aranmıştır. Konuyla ilgili Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi kararlarına da yer verilip mahkemelerin bu husustaki içtihatları eleştirilerek olması gereken hukuk anlamında benimsenmesi gereken çözüm ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

tutuklama kararı, tutukluluğa itiraz, özgürlük ve güvenlik hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 5. madde, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 19. madde

Kaynakça

• Algan, Bülent. “Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı Yaklaşımı: Hebat Aslan ve Firas Aslan Kararı Örneği” Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 31, Sayı 1, (2015): 185-206.
• Altun, Atakan. Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkının Sınırlanması ve Sonuçları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Centel, Nur. “Tutuklama Uygulamasında Sorunlar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 71, Sayı 1, (2013): 193- 206.
• Eker Kazancı, Behiye. “AİHS ve AİHM Kararları Çerçevesinde Yakalama ve Tutuklama Koruma Tedbiri ile Kişi Güvenliği ve Hürriyetinin Sınırlandırılması”, TBB Dergisi, Cilt 98, (2012): 75- 104.
• Kaşka Hakan ve Zeynep Büşra Şenyiğit. “Türk Ceza Muhakemesi Mevzuatındaki Bazı Hükümlerin Çelişme İlkesi Açısından Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, (2013): 130- 167.
• Katoğlu, Tuğrul. “Tutuklama Tedbirine İlişkin Sorunlar.”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 4, (2011): 19- 33.
• Keskin, Serap. “Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkına İlişkin Anayasal Değişiklikler”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 60, Sayı 1-2, (2002): 49-61.
• Pamuk, Gülfem. “Ceza Muhakemesi Hukukunda Tutuklunun Salıverilme Talebinin İncelenme Usulü”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 17, Sayı 1-2, (2011): 265- 281.
• Şirin, Tolga. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi- 1, Ankara: MRK Baskı ve Tanıtım Hizmetleri, 2018.
• Taner, Fahri Gökçen. Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği, 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Toroslu, Nevzat ve Metin Feyzioğlu. Ceza Muhakemesi Hukuku, 20. Baskı Ankara: Savaş Yayınevi, 2020.
• Yenisey Feridun ve Salih Oktar. “İnsan Hakları Açısından Yakalama ve Tutuklama”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 21, (2019): 3127- 3155.