1766 İSTANBUL DEPREMİ’NİN İSTANBUL MAHKEMESİ KARARLARINA YANSIMALARI

Yıl 2023, Cilt: 81 Sayı: Özel Sayı - DEPREM ÖZEL SAYISI-I (KAMU HUKUKU), 1 - 23, 15.10.2023

Samet Sarıkaya

https://doi.org/10.30915/abd.1380891

Öz

Çalışmamız, İstanbul’un depremlerle dolu tarihinde yer alan 1766 depreminin İstanbul Mahkemesi kayıtlarına yansımalarını konu edinmiştir. Her depremde olduğu gibi 1766 İstanbul depremi sonucunda da hukuksal bir süreç işletilmiş ve bu süreç mahkeme kararlarına yansımıştır. 1766 depremi hakkında pek çok ilk derece kaynak olmasına karşın çalışmayı sınırlı tutabilmek adına yalnızca İstanbul Mahkemesi kararları incelenmiştir. Depremin yıkıcılığı, deprem sonrası alınan önlemler ve yeniden inşa faaliyetlerinin mahkeme kayıtlarındaki görünümüne ulaşmak amaçlanmıştır. Deprem sonrası olağanüstü ekonomik tedbirler alındığı, hasar tespiti, yapıların tamiri ve onarımı yapılamayacak durumda olanların yıktırılmasına gibi dikkat çeken kararlara rastlanmıştır. Halkın ekmeğe ulaşımıyla ilgili sorunlar yaşamaması için fırınlar ve fırıncılar hakkında kararlar verilmiştir. Depremin bir fırsat olarak algılanmaması için inşaat sektöründe narh uygulamasına gidilmiştir. Mahkeme, özellikle mimarlardan oluşan bilirkişilerce tespit çalışmaları yürütmüştür. Yeniden inşa faaliyetlerinde ise yangına dayanıklı binaların yapılmasına özen gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

1766 İstanbul depremi, İstanbul mahkemesi, İstanbul mahkemesi 25 numaralı sicil, tarihte depremler, tarihte İstanbul depremleri

Kaynakça

• Afyoncu, Erhan ve Zekai Mete. “1766 İstanbul Depremi ve Toplum Yaşantısına Tesirleri.” Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri. İstanbul, 22-23 Mayıs 2000.
• Aydın, Mehmet Âkif. Türk Hukuk Tarihi. 10. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım, 2013.
• Aydıngün, Şengül G. “Tarih Boyunca Yaşanan Depremler Sonrası Ayasofya Onarımları.” Deprem Sempozyumu. Kocaeli, 23-25 Mart 2005.
• Bal, İhsan Engin, Meltem Vatan, Fatma Gülten Gülay ve Eleni Smyrou, “Historical Earthquake Damages to Domed Structures in Istanbul.” içinde Handbook of Research on Seismic Assessment and Rehabilitation of Historic Structures, Editörler Panagiotis G. Asteris ve Vagelis Plevris, 649-673. Hershey: Engineering Science Reference, 2015.
• Barış, Şerif, Şengül Aydıngün, Hakan Kaya ve Cem Gazioğlu, “Archeological Traces of Sixth Century Earthquakes in İstanbul Küçükçekmece Lake Basin (Bathonea) Excavations.” International Journal of Environment and Geoinformatics 8, no. 3 (2021): 386-396.
• Croke, Brian. “Two Early Byzantine Earthquakes and Their Liturgical Commemoration.” Byzantion 51, no. 1 (1981): 122-147.
• Çeşmîzâde Mustafa Reşid. Çeşmî-Zâde Tarihi, Hazırlayan Bekir Kütükoğlu, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1959.
• Dündar, Abdulkadir. “Osmanlı Mimarisinde Hassa Mimarları.” Dini Araştırmalar 2, no. 5 (1999): 159-176.
• Erel, T. Levent, Cengiz Zabcı ve H. Serdar Akyüz, “Nikomedya (İzmit) antik kentinin tarihsel depremleri.” Aktif Tektonik Araştırma Grubu 11. Çalıştayı. Gebze-Kocaeli, 8-9 Kasım 2007.
• Görür, Naci. Türkiye’de Deprem. 1. Baskı. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık, 2020.
• Günay, Hacı Mehmet. “Vakıf.” içinde TDV İslam Ansiklopedisi C. XLII. İstanbul: Kolektif, 2012.
• Herrin, Judith. Byzantium: The Suprising Life of a Medieval Empire. Princeton: Princeton University Press, 2009.
• İstanbul Kadı Sicilleri Cilt 76, İstanbul Mahkemesi 25 Numaralı Sicil (H. 1179-1180 / M. 1765-1767). proje yöneticisi Mehmet Âkif Aydın, editör Coşkun Yılmaz. İstanbul: Kültür AŞ, 2019. Erişim: http://www.kadisicilleri.org/index.php (Erişim Tarihi: 06.03.2023).
• Küçük, Cevdet. “Bina Emini.” içinde TDV İslam Ansiklopedisi C. VI. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1992.
• Küçükalioğlu Özkılıç, Sema. “1894 Depreminin İstanbul Üzerindeki Etkileri (Deprem Sonrası İmar Faaliyetleri).” Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, 2011.
• Kütükoğlu, Mübahat S. “Buyruldu,” içinde TDV İslam Ansiklopedisi C. VI. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1992.
• Mazlum, Deniz. “Osmanlı Arşive Belgeleri Işığında 22 Mayıs 1766 İstanbul Depremi ve Ardından Gerçekleştirilen Yapı Onarımları.” Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2001.
• Ortaylı, İlber. Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı. 5. Baskı. İstanbul: Kronik Kitap, 2017.
• Özata, Şerife ve Sevgül Limoncu, “16. ve 20. yy. Arası İstanbul ve Yakın Çevresinde Meydana Gelen Deprem Sonrası Barınma Uygulamalarının İncelenmesi.” Megaron 9, no. 3 (2014): 217-227.
• Sahillioğlu, Halil. “Avârız.” içinde TDV İslam Ansiklopedisi C. IV. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1991.
• Sawai, Kuzaki. “The 1509 Istanbul Earthquake and Subsequent Recovery.” Mediterranean World 22, no. 1 (2015): 29-42.
• Sinnigen, William G. ve Arthur E.R. Boak. A History of Rome to A.D. 565. 6. Baskı, New York: Macmillan Publishing, 1977.
• Üçok, Coşkun, Ahmet Mumcu ve Gülnihal Bozkurt. Türk Hukuk Tarihi. 15. Baskı, Ankara: Turhan Kitapevi Yayınları, 2011.
• Ürekli, Fatma. “Osmanlı Döneminde İstanbul’da Meydana Gelen Âfetlere İlişkin Literatür.” Türk Araştırmaları Literatür Dergisi 8, no. 16 (2010): 101-130.
• Vogt, Jean. “Osmanlı Topraklarında Tarih Boyunca Depremsellik Batılı Kaynaklardan ve Tanıkların İfadelerinden Örnekler,” içinde Osmanlı İmparatorluğunda Doğal Afetler, Editör Elizabeth
• Zachariadou, Çevirenler Gül Çağalı Güven ve Saadet Öztürk, 13-59. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2001.
• Yaltırak, Cenk. “Marmara Denizi ve Çevresinde Tarihsel Depremlerin Yerleri ve Anlamı.” İTÜ Vakfı Dergisi, no. 67 (2015): 56-62.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Osmanlı Vakıf Hukukuna Giriş: Ahkâm-ı Evkāf. 1. Baskı. İstanbul: VakıfBank Kültür Yayınları, 2020.